Ka Ọ Dị Taa

 ỌCHỊCHỊ steeti Anambra agaala njem nleta n’ebe ahụ ọkụ ọgbụgba dapụtara na nsonso a n’Onitsha dị n’ime steeti ahụ, bụkwa ebe ọ nọrọ wee kasie ndị niile ya bụ ọkụ ọgbụgba metụtara obi.   Ozi nkasiobi a bụ nke e ziri site n’ọnụ Osote Gọvanọ steeti Anambra, bụ Dọkịta Onyekachukwu Ibezim, onye duru ụfọdụ ndị isi ọchịchị steeti ahụ, nke gụnyere Kọmishọna na-ahụ maka ọkụ na mmiri, bụ Injinia Julius Ezenwanne, na ụfọdụ Kọmishọna ndị ọzọ, wee gaa ebe ahụ ya bụ ihe mere, n’aha aka na-achị steeti ahụ bụ Gọvanọ Chukwuma Charles Soludo.   N’okwu yá n’ebe ahụ, Dọkịta Ibezim kọwàrà ya bụ ajọ ọdachi dịka nke jọgburu onwe ya, ma gbarụọ ihu na ụdị ọdachi dị otu ahụ abụrụla ihe a na-ahụtazị nà mgbe na mgbe n’ime steeti ahụ.   Kaosiladị, o kèlèrè Chineke na o nweghị onye ọbụla tụfùrù ndụ ya n’ihi ọkụ ọgbụgba ahụ, ma kọwakwa na ebumnobi njem nleta ahụ bụ ka o jiri anya ya hụ ka ọnọdụ siri gbata kwụrụ n’ebe ahụ, dịka o siri metụta ọnụọgụgụ ihe ya bụ ọkụ bibiri. O kwuru na nke ahụ ga-enyekwara gọọmenti aka

MMADỤ atọ ji ụkwụ aga zùtèrè ọnwụ mberede ha nà nsonso a n’ihe mberede okporoụzọ dapụtara n’Onitsha dị na steeti Anambra, ebe onye gburu ha rikwara mbọmbọ ọsọ.   Ya bụ ihe mberede okporoụzọ bụ nke metụtara mmadụ iri (ụmụnwoke isii na ụmụnwaanyị anọ) ma bụrụkwa nke dapụtara n’etiti ụgbọala gwongworo nwéré ákàrà LSD697YD, na ụgbọala bọọsụ̀ nwéré ákàrà LEH596XA.   Dịka onye na-ahụ maka mgbasaozi n’ụlọọrụ Federal Road Safety Corps (FRSC), ngalaba steeti Anambra, bụ RC Margaret Onabe siri kọwaa, ndị ọnọmgbeomere kwùrù na ụgbọala gwongworo ahụ nwèrè nsogbu metụtara ihe e ji akwụsị ụgbọala (brake problem); mana onye nwe ya kachiri ntị na-anyà ya otú ahụ, ka o wee gbanahụ ndị ọrụ okporoụzọ ịbịa kpụrụ ya bụ ụgbọala ebe ọ kwụbaburu ya mgbe o mebiri n’elu Àkwà Mmiri Naija.   Ọ sị na ọ bụzị oge nwoke ahụ nyara ụgbọala ahụ pụọ ka ya bụ ụgbọala pụrụ ọsọ, nke na o kweghịzịkwa ya njide; o wee kwọrìkọọ ụmụ mmadụ ji ụkwụ agara onwe ya, ma sukwa otu ụgbọala ọzọ na-agara onwe ya n’okporoụzọ ahụ siri Onits

ÒTÙ nnọrọonwe atọ, bụ òtù ‘Justice Development and Peace Commission (JDPC),’ ngalaba Onitsha; òtù ‘Development Initiative for Technology and Empowerment (DITEm)’, nà òtù ‘Pink Health Foundation’ emeela ụmụnwaanyị ruru iri ise na anọ nnyòcha ahụike n’efù, dịka otu n’ime mmemme dị icheiche ha ji wee merùbe mmemme ụbọchị ọrịa kansa na mba ụwa (World Cancer Day), nke ahọ 2022.   Mmemme ahụ, nke isiokwu ya bụ ‘Mechie Ohere Nlekọta Ahụ’ (#CloseTheCareGap), bụ nke weere ọnọdụ n’ụlọụka ‘St. Jude Parish, Fegge, Onitsha,’ dị na steeti Anambra, ma bụrụkwa nke dọtara ụmụnwaanyị karịrị otu narị na iri ise n’ọnụọgụgụ.   N’okwu ya na mmemme ahụ, otu onye n’ime ndị so wee kwàdó ma hazie ya bụ ọgbakọ ma bụrụkwa onye hibere òtù ‘Development Initiative for Technology and Empowerment (DITEm)’, bụ Dọkịta Ngozi Perpetua Osuchukwu kọwàrà na ebumnobi mmemme ahụ bụ iji gbasàá ozi ma kụziere ndị mmadụ ihe ha kwesiri ịma banyere ọrịa kansà, ya na usoro kacha mma a pụrụ isi gbochie ya.   Ka ọ na-ekèle ndị ha na y

OPEKATAMPE, mmadụ iri na asaa zutèrè ọnwụ mberede ha na nsonso a, dịka ajọ ihe mberede okporoụzọ dapụtara n’Ọnịtsha, na steeti Anambra.   Ihe mberede okporoụzọ ahụ bụ nke dapụtara oge nnukwu mmiri ozuzo zòrò n’Ọnịtsha, nke mezịrị ka ídè mmiri jupụta n’okporoụzọ nà ebe niile, wee búchárá otu nnukwu ụgbọala Họma Bọọsụ bu ndị njem agara onwe ya, ga sụnye ya isi n’otu nnukwu olulu ọwà mmiri dị n’akụkụ okporoụzọ ahụ, bụ okporoụzọ awara-awara ahụ siri Ọnịtsha gaa Enugu.   Ndị ọnọmgbeomere kọwàra na ụgbọala ahụ ná-ebu mmadụ iri na asatọ bù ndị njem were eme njem ụbọchị ahụ, tupu mmiri wee buchara ya, sụnye ya isi n’ọwà mmiri.   Kaosiladị, n’ime mmadụ iri na astaọ (18) nọ n’ụgbọala ahụ oge ahụ, mmadụ iri na asaa (17) n’ime ha (mà onye na-anyà ụgbọala ahụ) nwụrụ anwụ, n’ihi na mmiri gbàgbùrù ha n’ime ọwa mmiri ahụ ozigbo. Ọ bụ naanị otu nwaanyị bu akwụkwọnsọ ya n’aka bụ onye pụtara n’ime mmadụ iri na asatọ ahụ. E burukwara ya ozigbo gaa ụlọọgwụ Toronto dị n’Ọnịtsha ahụ, maka inye ya ọgwụgwọ.  

ỌKỌCHỊ gwara ndị na-akpara ala nna ya ka ha jisie ike, mana ọ bụ mgbe nwanne ya nwoke bụ udummiri batara, o were aka ya kwuo ebe ókè ala siri dị.   N’ịgbasò nke ahụ, gọọmentị steeti Anambra awụchiela n’Ọnịsha, wèé màlite ịnapụtasị àlà ya dị iche iche ụfọdụ ndị mmadụ iwu akwadòghị kpààrà ma rụọ ihe na ya, dịkà à gà-asị na ọ bụ ala obi ha.   Ọrụ ịnapụtàsị ala ahụ bụ nke a bagidèrè na ya site n’aka ụlọọrụ ‘Anambra State Physical Planning Board (ANSPPB) site na njikọaka ụlọọrụ nchekwa na ụfọdụ ụlọọrụ ndị ọzọ dị iche iche.   Ọrụ ahụ, nke ọ bụ onyeisioche ụlọọrụ ANSPPB, bụ Ọkaiwu Chike Mmaduekwe duru ha wee bàgide, bụ nke a nọrọ na ya wee kụtuo aja ngwùrù onye iwu akwadoghị jiri wee gbachibido ala gọọmenti, bụ ala ebe gọọmentị wepụtara maka ịrụ ebe obibi ndị Ọkaikpe, ma bụrụkwa nke dị n’azụ ebe obibi Gọvanọ dị na mpaghara GRA, n’Ọnịshà ahụ.   N’okwu ya banyere nke ahụ, Ọkaiwu Madụukwe mere ka a mara na nke a bụ nke ugboro atọ ha na-aga ebe ahụ maka ala ahụ, ma gbarụọ ihu banyere etu ndị mmad

ỌTỤTỤ karama mmanya adịghị n’ime ha kụgwòsiri n’Ọnịsha dị na steeti Anambra na nsonso a, dịka otu nnukwu ụgbọala gwongworo e ji ebu mmanya nwèrè ihe mberede okporo ụzọ.   Nke a bụ nke e mere ka ụwa mara site n’ozi a kụpụrụ nsonso a site n’aka onye na-ahụ maka mgbasa ozi na ịkụziri ọhaneze ihe ha kwesiri ịma n’ụlọọrụ ‘Federal Road Safety Corps’, FRSC (ngalaba steeti Anambra), bụ Oriakụ Edor Florence.   Dịka o siri kọwaa, ya bụ ihe mberede okporoụzọ bụ nke mere na mpaghara Upper Iweka, ma bụrụkwa nke dapụtara n’etiti ụgbọala atọ, bụ nnukwu ụgbọala gwongworo ahụ e ji ebu mmanya Coca Cola (nwéré akàrà efere WDE 711 YE) na ụgbọala ‘RS300 Lexus Jeep’ (nwéré akàrà efere ABJ 929 SR) na ụgbọala ‘Suzuki Shuttle Bus’ (nwéré akàrà efere AWK 161 YZ).   Ndị ọnọmgbeomere na-akọwa na ọ bụ ịgba oke ọsọ kpatara ihe mberede okporoụzọ ahụ, bụ nke dapụtara oge nnukwu ụgbọala ahụ pụnahịrị onye na-anya ya n’aka, wee danyeziere ụgbọala abụọ ndị ọzọ; ọtụtụ karama wee dàá ma laa n’iyì.   Ndị ọrụ FRSC wụchazịrị

Ọ BỤNNỌỌ oge anyammiri na ákwá arịrị na nsonso a, dịka otu onye ọzọ zutèrè ọnwụ mberede ya n’Onitsha dị na steeti Anambra, ka ọ fọdụrụ mkpụrụ ụbọchị olenaole ka a gbaa ekeresimeesi maọbụ chịkọta ahọ 2020.   Akụkọ banyere ihe mberede a bụ nke e mere ka ụwa mara site n’ozi a kụpụrụ na nsonso a site n’aka onye na-ahụ maka mgbasaozi na ịkụziri ọhaneze ihe ha kwesiri ịma n’ụlọọrụ ‘Federal Road Safety Corps’ (FRSC), ngalaba ya nke steeti Anambra, bụ SRC Florence N Edor.   O mere ka a mara na ya bụ ihe mberede bụ nke dapụtara n’etiti ụgbọala Suzuki shọtụụl bọọsụ (nwéré ákàrà NKE46XA) na nnukwu ụgbọala gwongworo Mercedes Benz (nwéré ákàrà JJT613XA), ma bụrụkwa nke mere na mpaghara ụzọ awara awara ahụ siri Ọnịsha gaa Enugu.   Dịka o siri kọwaa, ya bụ ihe mberede okporo ụzọ bụ nke dapụtara oge ụkwụ ụgbọala shọtụụl bọọsụ gbawara oge ọ nọ n’ọsọ, nke mezịrị ka otu onye n’ime mmadụ anọ nọ n’ime ụgbọala ahụ oge ahụ mapụ n’ike, wèé dàá n’ihu ụgbọala gwongworo ji ọsọ ekwodata; o wee kwọrikọọ ya.   O kw

OKE ihe ịgba anyammiri dapụtara na nsonso a ọzọ, dịka otu onye ọkwọ ụgbọala ogbuo ọwara ọsọ jiri ụgbọala wee kụtuo ma kụgbuo otu nwaanyị na-agara onwe ya n’Ọnichị.   Dịka ozi e wepụtara site n’aka onye na-ahụ maka mmekọrịta ọhaneze na ụlọọrụ ‘Federal Road Safety Corps, FRSC’ (ngalaba steeti Anambra) bụ Maazị Kamal Musa siri kọwaa, ya bụ ihe mberede okporo ụzọ bụ nke mere na ncherịta ihu ụlọọgwụ Toronto dị n’Ọnịcha, na mpaghara ụzọ awara-awara ahụ siri Enugu gaa Ọnịtsha.   O mere ka a mara na akụkọ ndị ọnọmgbeomere na-akọwa na ajọ ihe mberede ahụ dapụtara n’ihi ịgba oke ọsọ, ma bụrụkwa nke mere oge otu onye na-anya ụgbọala jiri oke ọsọ wee kụtuo otu nwaanyị ji ụkwụ agara onwe ya n’ụzọ, ma jirikwa oke ọsọ fee ka nnụnụ, larie, nke na o nweghịzịkwa onye hụrụ ya anya ọzọ ma ya fọdụzie ịma ihe ọbụla banyere ya maọbụ ụgbọala ya.   Akụkọ kọrọ na ndị nọ nso oge ya bụ ihe mere nàkwà ndị ọrụ FRSC nọ na mpaghra Upper Iweka gbagara ebe ahụ ya bụ ihe mere ozigbo ma buru nwaanyị ahụ buga ya ụlọọgwụ T

IGBO sị na ọ na-abụ a na-etiwu, ọ ná-arịpụtasị, ị mara na ihe a na-etiwu agwụbeghị ebe o si apụta.   Ka ọ dị taa, ndị uweojii steeti Anambra nọrọ na nsonso a wee nwụchie mmadụ abụọ a na-enyo enyo na ha bụ ndị ohi, ma bụrụkwa ndị na-eyi ụmụ mmadụ egwù na mpaghara ebe dị iche iche n’Ọnịchà nà gburugburu ya.   Dịka onye na-ahụ maka mmekọrịta ọhaneze na ndị uweojii na steeti Anambra, bụ SP Haruna Mohammed siri kọwaa site n’ozi ọ kụpụụrụ ndị nta akụkọ ụbọchị na nsonso a, ndị uweojii ahụ jikwàrà égbè wee sụọ ndị ahụ kọtọkọtọ oge ha na ha na-akwàrịta mgbọ ụbọchị ahụ.   O kwuru na ha bụ ndị uweojii nọrọ na mgbede ụbọchị iri na abụọ nke ọnwa a, wee nweta òkù ekwentị mberede nà ndị ohi abụọ bú egbè nọ na mpaghara striiti Ibekwe dị na ‘Inland Town’ nke Ọnịchà, wee na-ezu ohi ma na-eyikwa ndị mmadụ égwù.   Nke, dịka o siri kọwaa, mèzịrị ka ndị uweojii nọ na mpaghara Ọnịcha ahụ, site na njikọaka òtù ọrụ nchekwa Adonidu, wee wụchaa n’ebe ahụ ozigbo. Ngwangwa ndị ohi ahụ hụrụ ha, ha kwụghépụrụ égbè o

IGBO sị na ọ bụrụ na ịkpọ ngwere emeghị ihe o jiri bụrụ ịkpọ ngwere, ụmụaka ejiri ya mere anụ ma n’udummiri ma n’ọkọchị.   Ọ bụ n’ịgbaso nke a ka ụmụokorobịa jiri were iwe gbaa otu nnukwu ụgbọala àkpà nnu jupụtara n’ime ya ọkụ n’Ọnịcha, dị na steeti Anambra maka ịkụgbu otu onye na-akwa barò n’Ọnịcha n’ihe mberede okporo ụzọ dapụtara n’ebe ahụ.   Onye na-ahụ maka mgbasaozi n’ụlọọrụ ‘Federal Road Safety Corps (FRSC)’ na steeti Anambra, bụ Maazị Kamal Musa kwupụtara nke a n’ozi ọ kụpụrụ na nsonso a banyere nke ahụ.   Dịka o siri kọwaa, ya bụ ihe mberede bụ nke dapụtara n’ụtụtụ ụbọchị Tuzdee, ma bụrụkwa nke nnukwu ụgbọala ahụ, bụ ụgbọala Dangote (enweghị akara efere ọbụla) sitere na ya wee kụgbuo ya bụ nwa amadi na-agbara onwe ya mbọ n’Ọnịcha, na nso ụlọ ọba ego Zenith, na mpaghara ụzọ awara awara ahụ siri Ọnịcha gaa Owerri.   Ndị ọnọmgbeomere na-akọwa na-akọwa na ọ bụ ịgba oke ọsọ mere ihe mberede okporo ụzọ ahụ jiri dapụta, n’ihi na ọ nọ n’oké ọsọ, nke mezịrị ka ọ pụọ na mpaghara ụzọ ebe

ÒTÙ a maara dịka ‘Justice Development and Peace Commission(JDPC)’ nọrọ na nsonso a wee kesàárá ndị dị iche iche ụwa na-atụ n’ọnụ nri naihe oriri ndị ọzọ dị iche iche iche.   Nke a bụ n’ijimerubè ụbọchị nri na mba ụwa nke ahọ a bụ 2020, ma bụrụkwa nke e mere n’Ọnịtsha,na steeti Anambra.   N’okwu ya banyerenke ahụ, onyeisi JDPC na Achdayọsisi nke Ọnịtsha, bụ Ụkọchukwu Edwin Udoye kọwàranri dịka ihe dị oke mkpà na ndụ mmadụ ọbụla, maka na mmadụ chọrọ nri iji dị ndụma nwekwa ike ime ihe.   Ọ gbarụrụ ihu makwaa arịrị na ọtụtụ ụmụafọ Nigeria enweghịzị nri oriri ugbua, ebe ọtụtụ n’imeha bụkwa ndị ihe na-esiri ike n’ihi etu ọnọdụ akụnụba ala Nigeria siri dobe imina ọnụ ugbua, ya na etu ọnụahịa nri na ihe ndị ọzọ siri dịzie oke elu ugbua,nke na ọ bụzịkwa naanị ndị ọgaranya nwekwara ike ịzụtanwu nri ugbua.   O mere ka a mara naAchdayọsisi Ọnịtsha na-atụ anya ịzụ mmadụ karịrị puku abụọ na narị abụọ n’ọnụọgụgụnri n’ime mpaghara anọ dị n’Achdayọsisi. O kelekwazịrị Achbishọọpụ ValerianOkeke maka mbọ

NDỊ uweojii steeti Anambra nọrọ na nsonso a wee nwụchie ụmụokorobịaabụọ na-ama aka àkpà n’Ọnịtsha, bụkwa ndị na-etinye aka n’arụrụala ndị ọzọ dịiche iche na-ewèta ala adịghị mma.   Dịka ozi a kụpụrụsite n’aka onye na-ahụ maka mmekọrịta ọhaneze na ndị uweojii na steeti Anambra,bụ Maazị Haruna Mohammed siri kọwaa, mmadụ abụọ ahụ bụ ndị a nwụchiri nampaghara Ogidi/Nkpor/Tarzan na Umunya.   Ọ kpọpụtara aha mmadụabụọ ahụ dịka Maazị Chukwuemeka Ikechukwu (gbárá ahọ iri abụọ na abụọ mabirikwa na mpaghara ụzọ Chibest dị na Tarzan), na Maazị Tochukwu Okeke (gbaraahọ atọ, ma bụrụkwa onye obodo Nkwelle Ukeh dị n’okpuru ọchịchị ‘Idemili North’nke steeti Anambra).   O kwuru na ndị ahụso na ndị zugoro ọtụtụ ohi dara ụdà, maa aka àkpà, ma pụnarakwa ndị mmadụekwentị ha n’Ogidi, Nkpor, Tarzan, Umunya, Odomodu na mpaghara gburugburu Ọnịtshaniile.   Ọ sị na ihe enwetagasịrị n’aka ndị ahụ gụnyere égbè abụọ, nsụnsụ mmà, àkpà abụọ, ekwentị irina abụọ, otu àkpà aka oge okwu ekwentị (recharge cards) juru na y

… Kpọkuo ndị ọrụ nchekwa ka ha na-erubere isi nye ntuziaka gọọmenti ONYEISI ndị uwe ojii na steeti Anambra, bụ Maazị John Abang,akpọkuola ndị ọrụ ya na ndị ọrụ nchekwa dị iche iche ka ha na-erube isi nye ntụziakaahụ gọọmenti nyère banyere ọrịa nje korona, ma hụkwa na ndị mmadụ na-agbasò yaoge ọbụla.    Maazị Abang kpọrọoku a oge ọ gara ileta ka ọnọdụ siri gbata kwụrụ, na etu mmezupụta ntụziaka gọọmentiahụ si aga na mpaghara Ọnịtsha, na n’okèala Anambra na steeti Delta, ọkachasị dịkao siri metụta itinye iwu onye ekwela ụzọ gaa, na iwu onye apụtakwala ezi n’ọrụ.   N’okwu ọ gwara ndịnta akụkọ oge ọ gachara njem nleta ahụ, Maazị Abang kwupụtara afọ ojuju yabanyere etu ndị mmadụ siri rube isi nye ntụziaka ahụ, na-agbanyeghị na a ka hụkwaraụfọdụ mmadụ ole na ole ka ha na-agagharị na mpaghara ebe ahụ; maka na ọ bụ ihedoro anya na o nweghị ka a gaa n’ike ọkụkọ ghara ịhụ akpana.   Ọ dụkwazịrị ndị ọrụnchekwa nọ n’ebe ahụ ka ha gbado anya, hụ na ha onwe ha adaghị maọbụ mee/bàgiden’ihe ọbụla megid

ANYAMMIRI na mkpu akwa wàrà n’Ọnịtsha na nso nso a, dịka otuụlọ dàrà wee tipịa isi otu nwatakịrị na mpaghara 47 Modebe Street. Dịka akụkọ siri kọọ, ọ bụ mpaghara ebe a wụrụ awụ n’ụlọ ahụbụ ihe dara, wee tipịa nwata ahụ isi. Nke a bụzị nke mere ka ụfọdụ ndị e ji okwu ha agba izu nasteeti ahụ n’ihe gbasaara ewumewu ụlọ garuo n’ebe ahụ ya bụ njinji nọrọ weejie, ma nọrọkwazie n’ebe ahụ kaa ụlọ ahụ akara nkụtù. N’okwu ya banyere nke ahụ, onyeisi ụlọọrụ ‘Anambra StatePhysical Planning Board’ bụ Maazị Chike Maduekwe kọwara nke ahụ dịka ihe ịgbaanyammiri, ma sịkwa na steeti ahụ agaghị anagide maọbụ leghara ihe dị etu ahụanya. O kpebikwazịrị ma kwuwaa na a ga-akụtù ya bụ ụlọ, dịka osiri dị n’atụmatụ iwu gọọmenti steeti ahụ wepụtara banyere ihe dị etu ahụ. Ka ọ dị ugbua, ndị uwe ojii anwụchikọọla onye nwe ya bụ ụlọ,ebe nnyocha ka na-agakwa n’ihu banyere nke ahụ, nke mgbe e mechaara ya, a kpụpụya ụlọikpe, ebe a ga-enye ya ntamahụhụ ruru ya.

ỌNWỤ mberede zutèrè nnọọ ma gbuo otu nwa amadi ji ụkwụ agaraonwe ya n’Ọnịtsha, dịka ihe meberede okporoụzọ dapụtàra n’ebe ahụ.   Nke a bụ nke e mereka ụwa mara site n’ozi onye na-ahụ maka mmekọrịta ọhaneze na ụlọọrụ ‘FederalRoad Safety Corps (FRSC)’ n’ime steeti Anambra bụ Maazị Pascal A. Anigbo kụpụrụn’aha onyeisi ụlọọrụ ahụ na steeti ahụ, bụ Maazị Andrew A. Kumapayi.   O mere ka a mara naya bụ ihe mberede okporoụzọ bụ nke weere ọnọdụ na mpaghara Upper-Iweka, n’akụkụọdụ ụgbọala TRACAS, ma bụrụkwa nke ọ bụ ịgba oke ọsọ nà ejidènwughị ọsọ ụgbọalawètàrà ya.   Dịka o siri kwuo,onye na-anya otu nnukwu ụgbọala (Mark Truck) na-ebú ibu ka e kwuru na o ji oke ọsọwee na-efe ka nnụnụ, dịka à gà-asị na echi adịghị, wee ruo oge o nweghịzị ikeijidenwu ya bụ ụgbọala n’ihi na ya bụ ebule etibiela n’ọgbụ. O wee màlitezie ịghọ ya aghọ na ịzọ onwe ya, nke mezịrị ka ọga  sụnye isi n’otu ọwà mmiri dị n’akụkụ ụzọawara awara ahụ, wee gwerìkọọ otu nwoke ji ụkwụ agara onwe ya.   O mere ka a mara na ọbụ mmadụ

NDỊ ụka, tinyere ndị bi n’okirikiri Omagba Phase One Layout, Onitsha nke dị na steeti Anambra emeela ngagharịiwe udo n’ihi mmetọ nke megidere ahụike mmadụ site n’aka ndị nweụlọ (landlords) bị n’ebe ahụ. Ndị nweụlọ ka e kwuru na ha na-akwara okporo (pipe) na-ebu nsị wee na-etinye ya isi n’ọwa mmiri n’enweghị ụzọ ọbụla ha si amịpụ nsị ahụ. Ndị chịkọbara ya bụ ngagharịiwe bụ ndị Justice, Development and Peace Caritas (JDPC), archidayọsis nke Onitsha bụ ngalaba na-ekwupuru ndị mmadụ maka ọdị mma ha n’ụka Katọlik. Ha tiri mkpu banyere ahụike ụmụakwụkwọ na ndị ụka Holy Spirit Catholic Church, Omagba bụ ndị nke mmetọ (pollution) ahụ kacha metụta. Ndị bu ụzọ na ngagharịiwe ahụ bụ ndị Sista (Rev Sisters). Ha na ndị mmadụ bucha ihe e dere n’obosara akwụkwọ iji katọọ ihe ọjọọ ahụ. Ha nọ na-agụ, na ekwupụta ihe dị iche iche iji kwado ezi mkpocha, ịmịcha nsị na ịdị ọcha dịka ha na-agagharị n’ogbe ahụ. Ihe ha dere were na-agagharị gụnyere; “Ịhapụ nsị ka ọ na-abanye n’ọwa mmiri bụ njọ megide mmadụ.”

ỌTỤTỤ ndị mmadụ ka nọ n’oke egwu n’ihi ọkụ ọgbugba ahụ kpara mkpamkpa n’Onitsha, Steeti Anambra n’izuụka gara aga. Chukwudi Okeke bụ onye agbataobi Oriakụ Ifeoma Nwoye, nwaanyị ahụ ọkụ gbagburu ya na nwa ya n’ahịa Ochanja gwara ndị nta akụkọ na nwaanyị ahụ nọrọ n’amụghị nwa afọ iri na isii ọ lụchara di. Ọ kwuru na ọ bụ na mmalite afọ a bụ 2019 ka ọ mụrụ nwa ahụ ọkụ gbagburu ya na ya. Gbasara otu ọdachi ahụ siri me, Okeke kwuru sị; “Nwaanyị ahụ agbapụtala n’ụlọ ahịa ya (na nwa ya) mana ọ nọkatara lachigha azụ. Ọ bụ mgbe ọ na-achọ ịgafe ka ọ dabanyere n’ọwa mmiri ahụ na-agba ọkụ, ya na nwa ya wee gbaa ọkụ.” Okeke gara n’ihu kọwaa sị na ha nọ n’ebe ha na-azụ ahịa we nụ maja ọkụ na-agba n’Upper Iweka. Na ọ bụ eziokwu na ha hụrụ anwụrụ ọkụ n’ebe tere aka mana ha amaghị na ọ ga-eru n’ebe ha nọ. O kwuru sị; “Anyị nọ na-anụ isi mmanụ ọkụ petrol dịka a gwakọtara ya na gas n’ebe tere aka, ọ nọ na-aga n’ọwa mmiri wee ruo mgbe o nwuuru ọkụ.” Ka ihe siri dị, ndị ahịa na-ahazi ebe ọkụ gbara na-akọwa

NDỊ mmadụ bi n’ụlọelu okpukpu atọ nke dara na 22 Nkisi Aloli Street, Onitsha, steeti Anambra na-ekele Chineke maka ịzọpụta ha na nnukwu ọdachi ahụ. Ụlọelu ahụ nke dị n’akụkụ nnukwu mbize dara ka mmiri zoro ihe dịka awa asaa.   E kwuru na ọ bụ nwata nwoke gbara afọ isii ka Chineke ji rụọ ya bụ ọrụ ebube. Nwata ahụ chọpụtara n’ihe dịka mgbe o jiri ọkara gaa elekere isii nke ụtụtụ na osisi mango dị n’azụ ụlọ ahụ adịzighị ya, o wee kpọtụrụ nne ya onye nke si na windo lepụ anya wee chọpụta na osisi ndị ozọ di n’akụkụ ụlọ ahụ adaala.   Nke a mere ka nne nwata ahụ malite tibe mkpu nke mere ka ndị niile bi n’ụlọ ahụ gbapụtachaa. Ozugbo ha pụtachara, ụlọ ahụ daa pịatapịata. Onweghị onye nwụrụnụ, ma onweghịkwa onye ji ihe ọ bụla gbapụta.   Chima Ikemefuna, otu onye na ndị bi n’ụlọ ahụ dara ada kwuru na Chineke si n’aka nwata nwoke ahụ zọpụta ha. Ọ gakwara n’ihu sị, “Dịka Chineke sị chọ ya, onweghị onye n’ime anyị merụrụ ahụ mana anyị tufuru ihe niile anyị nwere. Ihe anyị ji gbapụta bụ sọọsọ akwa

Ọ BỤ nnọọ ụbọchị akwa na àrịrị n’Ọnịtsha na steeti Anambra dịka ọkụ dị egwu gbagwòrò ma gbapịa ụlọ na ngwongwo gburu nde kwùrú nde Naịra. Ya bụ ụlọ ndị be Njaka, bụ nke dị n’okporo ụzọ St. Stephen ná mpaghara ‘Inland Town’, ma bụrụkwa nke e kwùrù na ọkụ gbarìkọrọ ihe niile dị n’ime ya kpamkpam. N’okwu ọ gwàrà ndị nta akụkọ, otu nwa amadi n’ezinaụlọ ahụ ma bụrụkwa onye ọrụ agha mmiri lagoro ezumike nka, bụ maazị Okwudịlị Njaka kọwàrà na ya bụ ihe mèrè ha n’amaghị ama, nke bụ na o nweghị ihe ọbụla ha nwèrè ike izọpụtanwù na ya bụ ajọ ọkụ, ebe ọ gbapịchàrà ihe niie ha jiri biri. O mere ka a mara na ha achọpụtàbèghị ihe kpatara ya bụ ọkụ ọgbụgba, ma sịkwa na nke ahụ ka na-agbagwòju ha anya n’ihi na ọkụ latiririiki adịghị oge ahụ ya bụ ihe mèrè. Na ntunye nke ya, onye ọzọ n’ezinaụlọ ahụ, bụ maazị Lawrence Njaka kwùrù na ya nụrụ ka mmadụ na-eti mkpu n’ogìgè ụlọ ahụ, n’ịkpọkù ndị mmadụ bànyéré ya bụ ọkụ oge ọ màlìtérè, mana tupu ha aghọta ihe na-eme, ọkụ agazuola ụlọ niile ahụ, ma gbaa ya pịa

GOVANỌ Willie Obiano, aka na-achị steeti Anambra emekwaana ka o si eme site n’ịgbata ọsọ enyemaka maka ya bụ ihe mberede okporoụzọ dapụtara n’upper Iweka Onitsha na ‘Ibughubu Umuchu. O kwere nkwa na gọọmenti steeti ahụ ga-akwụrụ ndị niile ya bụ ihe mberede metụtara ụgwọ ụlọgwụ. O kpebikwara ịkwụsị ahia mbugharị n’ihi ihe mberede nke ha na-adabakarị na ya, ma kwekwa nkwa ileba anya hụ na e gbochiri ihe mberede na-eme n’ebe ndị ahụ. Gọvanọ Obiano gwakwara ndị Anambra ka ha debanye aha ha n’atụmatụ ahụike steeti ahụ ‘State Health Insurance Scheme’ iji nyere ndụ ha aka maka ezi ahụike, ọkachasi n’oge o dara na mberede. Na ya bu ebe ihe mberede nọrọ wee kpọtụọ n’ahia Afọ Ibughubu Umuchu nke dị n’okpuru ọchichị Aguata,  Gọvanọ Obianọ  gwara ndị Anambra ka ha sonye n’atụmatụ ichekwaba akụnaụba ha ‘property insurance’ iji gbanari mbibi n’oge ihe mberede. ọ dụkwara ha ọdụ ka ha gaa n’obi okpuru ọchịchị goomenti ha wee debanye aha n’ihe gbasara ahụike ‘State Health Insurance Scheme.’ Ọ gakwara n