Ka Ọ Dị Taa

IRI ji ọhụụ abụghịzị okwu ọhụụ na ntị nwa ọbụla gbara ahọ n’ala Igbo. Ka ọ dị taa, ọtụtụ ndị na-enye ya nkwọwa dị icheiche ma na-ahụtakwa ya dịka nke maọbụ nke ọzọ.   Kaosiladị, ọ na-abụ e gburìsie anụ enyi, o kwere obubu, maka na ọ bụrụ na ọ̀kpụ́aja akọwaghị ihe ọ kpụrụ, òfèkè nwere ike ịkpọ nwansu amụ dike. Ọ bụ nke a mere o jiri dị mkpa ịkọwa ihe ‘Iri Ji Ọhụụ’ bụ n’ala Igbo, ọkachasị dịka otu n’ime omenala na nnukwu mmemme e jiri mara ndị Igbo.   Ihe sūrū, à gbábá ya, ọ bụghị egwu, ọ bụrụ ọsọ.   N’ịgbasò nke ahụ, iri ji ọhụụ bụ otu n’ime omenala dị icheiche e ji mara ndị Igbo n’ụwa gbaa gburugburu. Ọ bụ mmemme omenahọ ma bụrụkwa nke ezi nwaafọ Igbo ọbụla na-esonyesi ike na ya.   Mmemme iri ji ọhụụ bụ oge e ji enye Chineke ekele n’ihi onyinye ji, ya na nchebe Ya na ndụ O nyere ụmụ mmadụ wee ruo n’oge owuwe ihe ubi; maka na ọ na-abụ a kọ̀ọ́, gwute, a sị na ahọ amagbuo onwe ya. Ọ bụkwa oge a ka ndị Igbo ji akwanyere ji ugwu ruuru ya dịka eze nke ihe niile a kọrọ n’ubi, dịka akụkọ okike

OBODO niile dị na mba ụwa nwere omenala ha na-eme. Omenala pụtara ka ndị si eme, ihe ndị kwenyere, ka ha si akpa agwa, ka ha si ebi obi na ka ha si ebi ndụ, ụdị egwu ha na-agba na ejiji ha na-eji nakwa ekike ha na-eke. Nke a mere obodo ọbụla ihe ha bụ.   Omenala na ọdịnala na-eyibe onwe ha mana otu ihe ọdịnala jiri dị iche bụ na obodo adịghị achọ igbanwe ọdịnala ha ma ọ na-emegide ha ma ọ bụ na ọdịghị emegide, iji ma atụ, ọdịnala ‘Zuma Rock’, ndị na-eme ya ka na-agba ọtọ eme ya. N’agbanyeghị na ebe ahụ emepeela, ha achọghị ịgbanwe ya maka na ọ bụ otu nna nna ha si eme ya.   Mgbe ochie, ọ dị ụfọdụ omenala a na-eme dị mma ma na- atọ ụtọ, mgbe ọbụla ha ga-eme ya n’afọ, ndị niile bi ha gburugburu ga-esonyere ha na- enwe ọṅụ. E mee omenala dị otu a, ha akpọọ ndị enyi ha na ndị ọgọ ha ka ha bịa soro ha ǹụrịa, ha risie nri, e duru ha gaba n’ama obodo ahụ ebe a na-egosi egwuruegwu dị iche iche.   Dịka anyị maara na ụfọdụ omenala na-eti mmọnwụ, ụmụnwoke na ndị ikorobịa buru mmọnwụ ha na-agba eg

ỊLỤ di na nwunye bụ omenala zuru Igbo ọnụ. Obodo niile na-eme ya dịka usoro nke ha siri dị, ma n’ime ihe niile, otu mmiri na-asụ n’ite.   Ya mere, tupu nwoke ọbụla amalite njem ịlụ nwaanyị ọ na-ebu ụzọ gwa ndị mụrụ ya. Ha na-eleru anya ala wee chọtara ya onye ọ ga-alụ n’ihi na ịlụ nwaanyị abụghị uri e debi e degharịa.   Mgbe nke ahụ gachara, nwoke ahụ na ụfọdụ ndị okenye ezinaụlọ ya na ụmụnna ya ga-ekuli gaa na be nwaanyị ahụ a chọrọ ịlụ.Dịka anyị maara alụmalụ di na nwunye bụ okwu dịịrị ndị okenye, ya mere ọ bụ okenye ga-ekwuputa uche ha ma ha ruo n’ụlọ nwaanyị ahụ ha chọrọ ịlụ.   Ihe izizi a na-eme n’alụm di na nwunye bụ ịkụ aka n’ụzọ na be nke nwaanyị. A na-eji mmanya eme ya makana mmanya bụ isi n’alụm di na nwunye.   Nka ahụ gachaa, a baa ọhịa ajụjụ nke pụtara na ezinaụlọ abụọ ahụ ga-amalite jụba ese onwe ha iji chọpụta ma ha a bụkwa ezi agbọ.   Ọ bụrụ na ha ekwekọrịta na ụmụ ha ga-alụ di na nwunye, ha ga-ezukọtakwa, ebe ezinaụlọ nke nwaanyị ga-agụpụtara ndị nke nwoke ihe e ji alụ

IRIji ọhụrụ abụghịzị okwu ọhụụ na ntị nwa ọbụla gbara ahọn’ala Igbo. Ka ọ dị taa, ọtụtụ ndị na-enye ya nkwọwa dị iche-iche ma na-ahụtakwaya dịka nke ma ọ bụ nke ọzọ.   Kaosiladị, Igbo sịna-abụ e gburìsie anụ enyi, o kwere obubu, maka na ọ bụrụ na ọkpụ aja akọwaghịihe ọ kpụrụ, òfèkè nwere ike ịkpọ nwansu amụ dike. Ọ bụ nke mere o jiri dị mkpaịkọwa ihe ‘Iri Ji Ọhụụ’ bụ n’ala Igbo, ọkachasị dịka otu n’ime omenala e jirimara ha.   Igbo sị na ihe suru,à gbabá ya, ọ bụghị egwu, ọ bụrụ ọsọ.   N’ịgbasò nke ahụ,iri ji ọhụụ bụ otu n’ime omenala dị iche iche e ji mara ndị Igbo n’ụwa gbaagburugburu. Ọ bụ mmemme omenahọ ma bụrụkwa nke ezi nwaafọ Igbo ọbụlana-esonyesi ike na ya.   Mmemme iri ji ọhụụ bụoge e ji enye Chineke ekele n’ihi onyinye ji, ya na nchebe ya na ndụ o nyereanyị wee ruo n’oge owuwe ihe ubi; maka na ọ na-abụ a kọọ, gwute, a sị na ahọamagbuo onwe ya. Ọ bụkwa oge a ka ndị Igbo ji akwanyere ji ugwu ruuru ya dịkaeze nke ihe niile a kọrọ n’ubi, dịka akụkọ okike siri kọọ, bụkwa nke mere

Ọ KPỌTỤRỤ akpọtụ ma zụọ azụọ na nsonso a, dịka ndị obodoNimo dị n’okpuru ọchịchị Njikoka, nke steeti Anambra merùbèrè otu oke mmemme ejiri mara ndị Igbo, bụ mmemme iri ji ọhụụ ha nke ahọ 2020.   Ya bụ mmemme a kpọrọỊwa Ji Nimo bụ nke weere ọnọdụ n’obi eze ọdịnala obodo ahụ, ma bụrụkwa nke a nọrọna ya wee kọwaa mkpa ọ dị ichekwaba na ịkwàdo njirimara, asụsụ na omenala Igbo,ọkachasị n’ebe ụmụ na-eto eto nọ, iji hụ na ọ nwụghị maọbụ fuo.   N’okwu ya oge ọna-awa ji kpọmkwem na mmemme ahụ, eze ọdịnala Nimo, bụ Igwe Maxi Ike Oliobikelere Chineke maka iji ndụ, ngọzị, ahụike, udo na ọganihu tọrọ àtọ wee chọọobodo ahụ na ụmụafọ ya mma. O gọrọ ọfọ ihe akụ-akụ na ihe enwe-enwe n’isi ụmụafọsteeti ahụ, ma kpee ka Chineke gaa n’ihu ịgọzi ala obodo ahụ na Ndị Nimo, ma ndịnọ n’ụlp ma ndị nọ n’ụzọ ijè.   Dịka ọ na-ekwe nkwàna ọ ga-aga n’ihu idu obodo ahụ nke ọma, Igwe Oliobi kpọkuzịrị ụmụafọ obodo yaka ha gaa n’ihu ịgbaso udo na ịhụnanya, ma zèére ihe ọbụla nwere ike ibi ọnọdụudo na-achị n’obodo ahụ ak

ỊLỤ di na nwunye bụ omenala zuru Igbo ọnụ. Obodo niilena-eme ya dịka usoro nke ha siri dị, ma n’ime ihe niile, otu mmiri na-asụn’ite.   Ya mere, tupu nwoke ọbụlaamalite njem ịlụ nwaanyị ọ na-ebu ụzọ gwa ndị mụrụ ya. Ha na-eleru anya ala weechọtara ya onye ọ ga-alụ n’ihi na ịlụ nwaanyị abụghị uri e debi e degharịa.   Mgbe nke ahụgachara, nwoke ahụ na ụfọdụ ndị okenye ezinaụlọ ya na ụmụnna ya ga-ekuli gaa nabe nwaanyị ahụ a chọrọ ịlụ.Dịka anyị maara alụmalụ di na nwunye bụ okwu dịịrịndị okenye, ya mere ọ bụ okenye ga-ekwuputa uche ha ma ha ruo n’ụlọ nwaanyị ahụha chọrọ ịlụ.   Ihe izizi a na-emen’alụm di na nwunye bụ ịkụ aka n’ụzọ na be nke nwaanyị. A na-eji mmanya eme yamakana mmanya bụ isi n’alụm di na nwunye.   Nka ahụ gachaa, abaa ọhịa ajụjụ nke pụtara na ezinaụlọ abụọ ahụ ga-amalite jụba ese onwe ha ijichọpụta ma ha a bụkwa ezi agbọ.   Ọ bụrụ na ha ekwekọrịtana ụmụ ha ga-alụ di na nwunye, ha ga-ezukọtakwa, ebe ezinaụlọ nke nwaanyị ga-agụpụtarandị nke nwoke ihe e ji alụ nwaanyị na be

ỊKWỌ AKA Ịkwọ aka bụ omenana Igbo di-adi. Mgbe gboo nwoke teta ụra ụtụtụ, o kuru mmírí kwọọ aka ya. Nke a bụ usoro mmadụ ji e dobe onwe ya ọcha ma dịkwa oche niru mmụọ. Ọzọ, onye Igbo ga akwọ aka ya tupuu ọ waa ọjị ndị mmadụ ga ata. Ịkwọ aka e ji awa ọjị bụ omenana Igbo nke a na eme n’ihu ndị nine ga ata ọjị ahụ. Ịkwọ aka tupu e tinye nri n’ọnụ bụkwa usoro ndị gboo si e bi ndụ. Ọ bụrụ na ndi Igbo niile ga anabata omenana a ma na e me ya mgbe nine, ọkachaasị ugbua mba ụwa na e bu agha megide Nje-mmụọ-Korona (Corona Virus), i ga ahụ na anyị ga e meri ọrịa. Omenana Igbo kwadoro ikwọaka mgbe nine, site na ya ka anyị ji egbochi ọrịa dicheche. N’ezi okwu, atụmatụ a Ndị ọchịchị wepụtara banyere ịkwọ-aka mgbe nine bụ ihe omenala Igbo kwadoro. Biko nụ ka anyị na a kwọ aka mgbe dum, ka anyị chụpụ Ọrịa na obodo anyị. Nje Korona (Corona Virus) dị na ikuku… #NọdụNụlọChekwabaOnwe

A KPỌKUOLA ndị Igbo ka ha na-echekwaba ma na-akwàlite asụsụna omenala ha, ka o wee ghara ịnwụ maọbụ fùó dịka ndị òtù mba ụwa bụ ‘UnitedNations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)’ bùrù n’amụman’ahọ 2012.   Òkù a bụ nke a kpọrọnso-nso a na mmemme ”Nkwalite Asusu na Omenala Igbo” a chịkọbàrà n’Awka bụ isiobodo steeti Anambra, bụ mmemme dọtara ụmụakwụkwọ sitere ụlọakwụkwọ dị icheiche na steeti ahụ na ụfọdụ ndị ọzọ e ji okwu ha agba izù na ngalaba mmụta.   N’okwu ya na mmemmeahụ, odeakwụkwọ ọkpụtọrọkpụ na mịnịstịrị steeti Anambra na-maka ihe na-eme namba òfèsi, ihe e ji aka emepụta, omenala na njem nlegharị anya, bụ Maazị TonyEzenwaka kọwàrà asụsụ na omenala dịka ihe kachara sie ike e ji ama ebe onye sì,bụrụkwa nke kwesiri ka a kwàlite ma kwàdosie ya ike.   O mere ka a mara nasite na nkwàdo ọchịchị Gọvanọ Willie Obianọ, na ụlọ ọrụ ahụ agbaala ọtụtụ mbọ dịiche iche, ma ka na-agbakwa ọtụtụ mbọ ịkwàlitè asụsụ, omenala na njirimara ndịIgbo n’izùgbe, ọbụnadị dịka o chètàà

ỊMA mma nke ọnatarachi na omenala ndị Igbo pụtàrà nnọọ ìhè nso-nso a n’Abagana dị n’okpuru ọchịchị Njikọka nke steeti Anambra, dịka òtù a mààra dịka ‘Ebube Igbo Association of Nigeria’ chịkọbàra ma merùbe mmemme ụbọchị omenala Igbo nke ahọ 2019. Oke mmemme ahụ nke ahọ a, bụ agba nke abụọ ya, bụkwà nke a nọrọ na ya wee kpọọ òkù, site n’okwu na site n’ihe ngosi, banyere itute, ichekwaba na ịkwàlite asụsụ, omenala, ọdịnala na njirimara Ndị Igbo n’ụwa gbaa gbùrùgbúrù. Ka ọ na-akọwàpụta ihe bànyere mmemme ahụ, onye chọpụtàrà ma bụrụkwa onyeisi òtù Ebube Igbo, bụ Maazị Chistopher Mbanụ mere ka a mara na ha na-esite na ya bụ ihe mmemme wee na-atụnye ụtụ nke ha n’ịkwàlite omenala Igbo. Ọ kwàrà arịrị na omenala Ndị Igbo, ọ kachasị asụsụ ha na-anwụnyụzị anya ugbu a, nke mezịrị o jiri dị mkpa na onye ọbụla bụ ezi nwa afọ Igbo ga-atụnya ụtụ ma tinye aka n’ọrụ, iji zọpụta ma hụ na ya bụ asụsụ efùghị dịka òtù mba ụwa United Nations Educational Scientific, and Cultural Organization (UNESCO) bùrù n’am

ÒTÙ jikọtara ụmụafọ steeti Anambra bi n’Abụja, bụ nke a kpọrọ “Anambra Town’s Peoples Association, Abụja (ASTPA)” emerùbela ụbọchị omenala Igbo nke ahọ 2019. Oke mmemme ahụ, bụ nke weere ọnọdụ n’Abụja, bụ isi obodo ala Nigeria dọtara ndị sitere obodo dị iche iche na steeti Anambra bi n’Abụja nakwa mba ofesi, tinyere aka na-achị steeti ahụ, bụ Gọvanọ Willie Obianọ. N’okwu ya na mmemme ahụ, Gọvanọ Obianọ kewèrè nkwà na ọchịchị ya ga-aga n’ihu ịtụpụta na ịbàgide n’ọmarịcha atụmatụ dị iche iche ga-akwàlite ezi ọnọdụ obibi ndụ Ndị Anambra, nakwa agamnihu nke mmepe steeti ahụ n’izugbe. Gọvanọ Obianọ, nke onye nọchitere anya ya bụ osote ya, bụ Dọkịta Nkem Okeke kpọkuru ụmụafọ steeti ahụ nọgasị n’ebe dị iche iche ka ha gaa n’ihu inye ọchịchị nọ ugbua na steeti ahụ nkwàdo iji kwụdosie ike n’ezi ọrụ dị iche iche o ji n’aka, bụ nke o kwùrù na mpụta ihe ya emetụtala ngalaba niile nke steeti ahụ. Ka ọ na-echètara ha na ọ bụ akụ ruo ụlọ, a mara onye kpara ya, aka na-achị achị bụ Obianọ jikwara ohere

Iji gosipụta mbọ gọọmentị na-agba iji hụ na asụsụ na omenala Igbo alaghị azụ n’ebe ụmụ na-eto eto nọ, Ka Ọ Dị Taa gbara onyeisioche ụlọọlụ ‘Anambra State Universal Basic Education Board’ (ASUBEB) bụ Patrick Ugbaja ajụjụ ọnụ n’isi ụlọọlụ ya. Otu a ka o siri gaa:   OLEE ihe Ị ga-agwa anyị maka asụsụ na omenala Igbo? Asusụ na omenala Igbo bụ njirimara Igbo. Ọ bụ asụsụ  na omenala ka e ji ama ebe onye si na ihe ndị be ha na-eme. Ọ na-egosipụtakwa nkwenye na okpukperechi. Dịka Ị maara na asụsụ na omenala na-esi n’aka fere aka wee na-aga nke mere na o si n’aka ndị nna nna anyị wee ruo anyị aka; olee mbọ ụlọọlụ a na-agba iji hụ na a kụnyere ya bụ mkpụrụ n’ime ụmụaka na-eto eto n’ime ụlọakwụkwọ? Anyị nwere ndị nkuzi n’ụlọakwụkwọ anyị dị iche iche bụ ndị na-akụzi asụsụ na omenala Igbo. Anyị na-akpachapụ anya wee na-ewe ha n’ihi na anyị maara na ọ bụ ihe dị mkpa. N’ime ụlọọlụ a, anyị nwere ọnọdụ maka onye na-ahụ maka asụsụ na omenala Igbo, onye na-agarubekwa okirikiri niile iji hụ na ọ na-aga n’

ỌBAAKWỤKWỌ Ọha bụ ebe a na edebe akwụkwọ ederedé ka o were dịrị ndị mmadụ nfe maka mmụta. N’ime Ọbaakwụkwọ, a na ahazi akwụkwọ niile n’usoro n’usoro, ka o were dịrị onye ọbụna nfe ị chọpụta ụdị akwụkwọ ọ chọrọ. Mana Ka ọ dị ugbua, Ọbaakwụkwọ abụghị ebe a n’edebe sọọsọ akwụkwọ, ọ bụkwazi ebe a na e dokwaba ihe Ọkpụ, dịka Nkechi Udeze siri kọwa. Nkechi Udeze bụ nwa-ada na afụ maka Ọbaakwụkwọ niile dị na Steeti Anambra. Ọ gwara m sị “Otu n’ime Okè na Ọrụ dịịrị Ọbakwụkwọ niile bụ ịchekwaba omenala Igbo” Ọọ ihe nwute na ọtụtụ Ọbaakwụkwọ e nwere ejighi asụsụ Igbo kpọrọ ihe. Ị gaa Ọbaakwụkwụ diche iche na ala anyị, Ị ga ahụ na akwụkwọ e dere na asụsụ Igbo na ndị e dere maka igbo bụ ihe a n’achọ-achọ. Ị chọta akwụkwọ Igbo n’ọbaakwụkwọ dị ka ị chọta mkpịsị-azịza n’ime ikpo ahịhịa. Oge eruolá ndị be anyị ga aghọta na ihe kpataara e ji arụ ọbaakwụkwọ bụ ka obodo dị icheiche were chekwaba asụsụ, omenala na ọdịbendị, ọ bụghị maka ị kwanite omenala na asụsụ ndị mbà. Maka na Echi, mgbe ụmụaka chọrọ ị

Izunna Okafor   E MEELA ka a mara oke mkpa ọ dị ịkwalite asụsụ na omenala Igbo oge nile, ọ kachasị n’ebe ndị ntorobịa nọ. Onye isi oche okpuru ọchịchị Nnewi Sawụtụ n’oge gara aga, bụ Mazị Chieloka Okoye, mere ka a mara nke a ma kpọọkwa oku ahụ na mmemme ịkwalite omenala Igbo, bụ nke a chịkọbara site n’aka Nwaada Omenala Mbanese. Mmemme ahụ, bụ nke weere ọnọdụ n’ụlọ ezumezu Akwaihedị, bụ nke dọtara imirikiti mmadụ nke gụnyere ụmụakwụkwọ, ndị ntorobịa, ndị eze ọdịnala, ndị ọrụ oyibo, ndị nkuzi, ndị na-ede akwụkwọ, tinyere ọtụtụ ndị ọzọ.A nọkwara n’oke mmemme ahụ wee chịkọba asọmpi dị iche iche n’etiti ụmụakwụkwọ na ndị ntorobịa sitere obodo ise mejuputara “Mbanese” bụ nke dị n’okpuru ọchịchị Nnewi Sawụtụ na steeti Anambra, nke gụnyere, Ebenatọ Ozulọgụ, Akwaihedị, Ọsụmenyi, Ezinifite na Ụtụh Mbadike. N’okwu ya na mmemme ahụ, Mazị Chieloka Okoye, bụ onye kwàdoro asọmpi edemede n’asụsụ Igbo n’etiti ndị ntorobịa Mbanese, nke isiokwu ya bụ “Omenala Steeti Anambra”, kọwara omenala dịka isi sek