Ka Ọ Dị Taa

ABANA bụ otu nri ndị Igbo ụfọdụ chefugoro taa mana abana mara mma nke ukwuu. Abana bụkwa ọgwụ nye ụfọdụ ọrịa dị ugbu a. Ọ dị onye ọbụla nwere ọrịa mamịrị (diabetes), ọ bụ abana ka a na-asị ya ribe, maka na onweghị shuga.   Ọ dị ụzọ abụọ e si eri abana. Oge abana ji atọ ụtọ bụ oge ọkọchị, mgbe ahụ mmiri amịkọchala n’abana. I sichaa abana, i were mmanụ suru ya, maọbụ i mee abụbọ were suru ya. Ihe e ji eme abụbọ bụ nke a: akwụkwọ ụgụ, akwụkwọ inine, akwụkwọ onugbu. I sie ya n’ọkụ o ghee, ị sụọ ya n’ikwe, tinye ụkpaka, mmanụ, ose, nnu, ị sụkọọ ha niile ọnụ. I tinye ya mmiri dị ńara ńara, ị kwọkọọ ha ọnụ, werezie ya surube abana ahụ.

NDỊ Igbo nwere ọtụtụ nri dị iche iche nakwa ihe ndị nọchiri anya magi n’oge gboo dịka ndị a: ụkpaka, okpeyi, ogiri, dawadawa, efu, mkpụrụ ụzịza w.d.g. Ihe ndị a niile nwere ọrụ na ụtọ ha na-enye na nri.   Anyị ga-amara ka e si esi ụkpaka nakwa otu e si eri ya. Ọbụghị naanị ụtọ ka ụkpaka na-atọ na nri kama ụkpata bụ ọgwụ. N’ezie, Chukwu ji ọtụtụ ihe oriri ọma chọ ndị Igbo mma.   Otu a ka e si akwado ụkpaka tupu eribe ya: ị kpota mkpụrụ ụkpaka, ị sinye ya n’ọkụ, ị ga-esi ya ka o ghee. Ka ị ga-esi mara na o gheela bụ na ị pịa ya aka, ọ pụta n’okpuru ya, I wepụtachaa ya n’okpokoro ya, bee ya kịrịkịrị sinye ya ọzọ n’ọkụ. Ị ga-esi ya ihe dịka awa atọ tupu ị wụpụ ya na nyọ. Denye/banye ya na mmiri, chi foo, sapụ ya na mmiri ahụ, ńaa akwụkwọ unere n’ọkụ, tinye akwụkwọ ahụ na nyọ, wụnye ụkpaka ahụ n’ime ya, werekwa akwụkwọ ahụ kpuchie ya, ekwekwala ka ijiji be na ya ka ọ ghara ịgba ikpuru. Ọ gaa abalị anọ, ọ bụrụ oriri.   Otu e si eri ụkpaka: E ji ụkpaka agwọ abacha, e ji ya na akwụkwọ ańara e

 OJOKO bụ nri ọtụtụ mmadụ n’enwe mmasi iri mana nri dị n’ime ojoko ma azụ ya bụ ọgwụ. Onye afọ na asa ọ na-enwe ike ọgwụgwụ, o rie ojoko a hụrụ n’ọkụ, nwa oge, o nweta ike na ume. E ji ojoko chara acha e si agwa, e jikwa ojoko chara acha eri osikapa ma e ghee ya eghe.   Taa, anyị ga ekwu maka ojoko a hụrụ n’oku na otu e si eri ya. Ugbua, akụkụ ụzọ niile dị na obodo mepere emepe maọbụ n’ime obodo, ị ga-ahụ ndị n’azụ ahịa ojoko a hụrụ n’ọkụ. E ji izụ ahịa ojoko a hụrụ n’ọkụ azụ ụmụaka, e jikwa ya akwụ ụgwọ ụlọ na ọtụtụ ihe ndị ọzọ.   Otu a ka ndị ji ya atụ mgbere si akwado ya. Ha sie agwa, o ghee nke ọma, ha ekponye unyi n’ihe e ji esi unyi, ha etinye ya ọkụ were ihe e ji amị anụ tụkwasi n’elu ọkụ ahụ, wụkwasa ojoko chara acha na nke achaghị n’ọkụ ahụ na-atụgharị ya ka ọ ghara ire ọkụ. O ghee, I wepụcha azụ ya, I bericha ojoko ahụ kịrịkịrị, kunye agwa na ya, tinye mmanụ, yabasi, nnu, ose, ị gwọkọọ ya nke ọma, wukwasi ya ụtazi I bere kịrịkịrị n’elu ya, ọ bụrụzie oriri.   Ọ bụrụ na ịchọghị

NDỊ Igbo nwere ọtụtụ nri dị iche iche nakwa ihe ndị nọchiri anya magi n’oge gboo dịka ndị a: ụkpaka, okpeyi, ogiri, dawadawa, efu, mkpụrụ ụzịza w.d.g. Ihe ndị a niile nwere ọrụ na ụtọ ha na-enye na nri.   Anyị ga-amara ka e si esi ụkpaka nakwa otu e si eri ya. Ọbụghị naanị ụtọ ka ụkpaka na-atọ na nri kama ụkpata bụ ọgwụ. N’ezie, Chukwu ji ọtụtụ ihe oriri ọma chọ ndị Igbo mma.   Otu a ka e si akwado ụkpaka tupu eribe ya: ị kpota mkpụrụ ụkpaka, ị sinye ya n’ọkụ, ị ga-esi ya ka o ghee. Ka ị ga-esi mara na o gheela bụ na ị pịa ya aka, ọ pụta n’okpuru ya, I wepụtachaa ya n’okpokoro ya, bee ya kịrịkịrị sinye ya ọzọ n’ọkụ. Ị ga-esi ya ihe dịka awa atọ tupu ị wụpụ ya na nyọ. Denye/banye ya na mmiri, chi foo, sapụ ya na mmiri ahụ, ńaa akwụkwọ unere n’ọkụ, tinye akwụkwọ ahụ na nyọ, wụnye ụkpaka ahụ n’ime ya, werekwa akwụkwọ ahụ kpuchie ya, ekwekwala ka ijiji be na ya ka ọ ghara ịgba ikpuru. Ọ gaa abalị anọ, ọ bụrụ oriri.   Otu e si eri ụkpaka: E ji ụkpaka agwọ abacha, e ji ya na akwụkwọ ańara em

NRI ndị Igbo na-atọ ụtọ ma na-edozi ahụ. Ọ bụ ya mere na ịhụ onye Igbo ọbụla o ju eju. Otu ndị Igbo si akwado ihe oriri ha na-adị iche, ndị Igbo na-akwọ aka nke ọma ma na-ehikwa aka n’anya n’ịkwado ihe ha ga-eri.   Na nri nke izu a, anyị ga-esi ofe nsala. Ofe nsala na-atọ ụtọ pụrụ iche. Ofe nsala nwere ihe ndị e jị esi ya na-eme ya ka ọ dị iche. O nwere ndị mpaghara ala Igbo ọ bụ naanị ofe nsala na-amasịkarị ha.   Ihe ndị a ka e ji ofe nsala nakwa otu e si akwado ya. Anụ ewu, anụ ehi, anụ nchi, azụ ndụ maọbụ azụ nkpọ, ịra, okporoko, kanda, mkpụrụ ụziza, okpeyi. I sikọchaa anụ ọbụla ị chọrọ i ji sie ya wụpụ ya debe. Ọ bụrụ azụ ndụ ka ị chọrọ iji sie ya, ị ga-asa ya nke ọma sikọọ ya debe.   Gbanye mmiri ị ga-eji sie ofe, ọ gbọọ wụnye okporoko, o ghee, wunyezie ịra, mkpụrụ ụziza I suru nke ọma, ose, okpenyi magị, nnu, bachaa ji ị ga-e ji rọọ ofe tinye, ji ghee sụọ ya ka ọ nọọ anọọ ka o wee ghara ịgbari n’ime ite. Ọ bụrụ azụ mkpọ ka ị chọrọ i ji sie ya wụnye ya mgbe ị wụnyere ndị ọzọ, o gh

NRI ndị Igbo bụ ọ pụrụ iche. Nri niile ndị Igbo na-eri nwere mgbe e ji eri ya. Ụfọdụ ihe oriri nwere mpaghara ji nri ahụ eme mmemme, nrị dịka ji, ụkwa, ọka, achịchị na abacha nwere ndị ọ ga-abụ ị bịara ha mmemme ha ga-esirịrị ya. Anyị ga-eleba anya n’otu ndị Igbo si eri ọka. Ọ bụ ezie a na ha adịghị akọpụta sọọsọ ya mana Igbo maara ka e si eri ya nakwa uru ọka bara. Igbo ji ọka esi ụkwa, ha na-eme ya ịgbaọka, ha ji ọka esi ụkwa,ha ji ọka eme agidi, ha na-ahụ ya n’ọkụ, were ube, aki oyibo maọbụ akị were taa ya. E jechaa ugbo lata, I 8sinye ọka, o ghee I ruo ube na mmiri ọkụ were ya taba ọka. N’ezie I tachaa ube na ọka ahụ ajụọ gị oyi. Ọka bụ ezigbo nri.

ONUGBU bụ akwụkwọ nri nke Chineke ji gozie ndị ya. Onugbu na-enye ihe n’ahụ mmadụ, ma na-agwọkwa ọrịa. Ngwa nri e ji esi ofe onugbu Mmiri, mmanụ, nnu, ose, ụri ede, ogiri Igbo, anụ, azụ kpọrọ nkụ, okporoko na onugbu. Usoro e si esi ofe onugbu Isinye mmiri n’ọkụ, ọ sụọ asụ, itinye anụ, azụ, nnu na ose, ọdịkata, itinye ụri ede, tinye ogiri. Ha sụkọchaa, itinyezie onugbu a fọrọ nke ọma; o ghee I fọtuo ya.   Inwere ike iji akpụ, garị ma ọ bụ nri e sere ese were rie ya.   Ofe onugbu bụ ọtọ n’ụbụrụ.

NDỊ Igbo nwere ihe oriri dị iche. Nke kachasi bụ na ihe oriri ọ bụla nwere mgbe e jị erikarị ya. Anyị ga-eleba anya n’ihe oriri bụ achịcha ede. Otu e si akwadobe ya, nakwa otu e si esi ya. Ọdịkwa ụzọ atọ e si esi achịcha ede.   Nke mbụ, ikpata achịcha ị ga esi, ị suo ya n’ikwe ọ dị kirikiri, ịbanye ya mmiri, o mee ihe dịka awa abụọ ị gụpụ ya na mmiri ahụ gbanyekwa ya mmiri ọzọ, ọ dịkwa awa abụọ ọzọ igbanye ya mmiri. Ibeta akwụkwọ unere ma ọ bụ akwụkwọ jioko ị ńaa ya n’ọkụ.   Ị gụpụ achịcha ahụ na mmiri, were akwụkwọ unere ahụ kechie ya sinye ya n’ọkụ. Ị ga-esi ya ogologo oge tutu o ghee. Imechasia akidi, afufa wunye ha n’otu ite ahụ. o ghee ịgụpụ achịcha tupu iwunye ya na nkata e ji awụpụ ihe. I gbanye mmanụ n’ite, ọ di obere ọkụ iwunye yabaasi, o ghee iwunye achịcha, akidi, afufa, ukpaka, ose na nnu, ịgwọkọ ya o buru oriri.   Nke abụọ,ọ bụrụ na ị chọrọ iji fịọfịọ sie achichaede ị ga ebu ụzọ sinye fịofịọ, isie ya ihe dịka awa abụọ ikechie achịcha ahụ tinye n’ime ite fịọfịọ ahụ ị na-esi

 AŃARA bụ akwụkwọ nri anyị na-akọ n’ala anyị. Akwụkwọ ańara bụ ọgwụ, ọ na-enye ọbara.   Nke a bụ ụzọ dị iche iche e ji eri akwụkwọ ańara. E ji akwụkwọ ańara agwọ ji, e ji ya ata abacha, e ji ya esi ofe, a na-agwọkwa akwụkwọ ańara na ụkpaka agwọ wee taa. Akwụkwọ ańara e ji esi ofe abụghị nke na-amị afụfa okpookpo.   E ji akwụkwọ ańara e si ofe egwusi, e ji ya esi ofe ọgbọnọ, e ji ya esi ofe ọkwụrụ, e ji ya esi ofe achị, a na-esikwa sọ ofe akwụkwọ ańara.   N’izu a anyị ga-esi ofe akwụkwọ ańara na egwusi. Otu a ka e si esi ya: ị sikọọ anụ debe, sinye okporoko. Egwusi ahụ ị ga-eji sie ya, tinye ya obere mmiri ka o wee jekọọ ọnụ. Ị kpụọ ya obere obere tinye ya n’okporoko ahụ sị n’ọkụ, ọ gaa nkeji iri tinye azụ mkpọ, ịra, ose, magi, nnu, mmadụ, okpenyi. Suo mkpụrụ ụzịza wunye kpuchie ya, ọ gaa nkeji iri, ị lee ma egwusi o gheela. Ihe ị ga-eji mara ma o gheela bụ na ị gụpụta ya suo ya ọdụ, o sie ike ị mara na egwusi ahụ ghere, ị gụpụchaa ha, wunye n’ikwe were ọdụ gbarie ya wụghachi ya n’ite.

NRI ndị Igbo n’izuụka a ga-apụ iche n’anya ụfọdụ amaghị na a pụrụ isi otu ahụ sie ji. Na mpaghara ala Igbo, ndị maara ya ha ga na-elo ọnụ mmiri ugbu a.   Ihe ndị Igbo jiri dị iche bụ na ha ga-ewere otu ihe tụgharIa ya, ọ baa uru n’ọtụtụ ụzọ. Ụfọdụ chere na ọ bụ naanị awịa ji na agwa, ji na akwụkwọ nri bụ naanị otu e si esi ya.   Ugbu a, mụta otu e si esi agharagha ji. Ịhọchaa agwa, saa ya mmiri sinye n’ọkụ, sie ya ka o ghee nke ọma. Bachaa ji, waa ya kịrịkịrị, ị ga-eji nwayọọ na-etinye mmiri n’agwa ahụ ka o wee ghee chaa achaa, wụnye ji ahụ i bere kịrịkịrị, o ghee ọ bụrụ na mmiri ka fọrọ na ya, ị wụpụ ya na nyọ, gbanye mmanụ n’ite sinye n’ọkụ, ọ dị obere ọkụ wụnye yabaasị, ọ gaa nkeji abụọ wunye ịra, ose, nnu, ụkpaka, ị chọọ tinye ya obere akwụkwọ nri ọbụla na-amasị gị. O ghee wụnye agwa na ji ahụ, mana ị ga-ahọpụta ji ahụ sutu ya ọdụ obere ka o wee jekọọ ọnụ. Ị gwọkọọ ya na agwa na ihe ndị ahụ ị ghere n’ọkụ. Ị gwọkọchaa, ị lee ma nnu ọ dịkwa ya.   Onye richaa o nwebe ọńụ.

OFE ọgbọnọ bụ otu ofe mmadụ nwere ike ịsị n’ihi na ọ hịaghị ahụ isi. Mana ofe ọgbọnọ hịara ahụ maka na ị kpachaghị anya, ọ gbọọfuo n’ala. Ofe ọgbọnọ na-atọ ụtọ ma ị mara sie ya nke ọma.   Otu a ka e si esi ofe ọgbọnọ: i weta ọgbọnọ ole ị chọrọ isi, ị suo ya n’ikwe maọbụ ị kwọọ ya n’igwe e ji akwọ ihe ofe. I sinye okporoko, o ghee, I sinye anụ, o ghee, ị wụpụ ya. I gbanye mmiri ị ga-eji sie ofe, ọ gbọọ I tinye mmanụ, ose, nnu, magị, okpeyi, ịra na azụ mkpọ, I kwuchie ya.  ọ gaa nkeji iri ị wụnye ọgbọnọ ahụ ị kwọrọ, I kpuchie ya mana ị ga-anọ nso maka ọ gbọọ ka ọ ghara iwufu n’ala. Ị ga-esi ọgbọnọ ahụ ka o ghee nke ọma. Akwụkwọ nri ndị I nwere ike iji sie ọgbọnọ bụ nke a: onugbu, ụgụ na ụzịza. I wunye azụ, okporoko na kanda ahụ I sikọrọ na otu n’ime akwụkwọ nri ọbụla ị chọrọ iji sie ya, ọ gaa obere oge, i lee ma o gheela. O ghee, I were nri akpụ a sụrụ nke ọma maọbụ nri e sere ese nke ọma wee kebezie ya.

Ọ DỊ ụfọdụ nri ndị Igbo a na-echezọ n’oge ugbu a, ọ kachasi ndị bi n’obodo mepere emepe. Ụfọdụ ga-asi gịnị bụ ịgbaọka? Ịgbaọka bụ otu n’ime ihe oriri ndị gboo ji zụọ ụmụ ha, ebe ụfọdụ ga-asị na ọ bụ nri ndị ogbenye.   N’ezie , ịgbaọka bụ ihe oriri dị mma mana ndị nne na nna na-eleda ya anya.   Ka anyị baa n’ịma ka e si akwado ịgbaọka e tinyere akụ nke ụfọdụ na-akpọ ọsụ akụ, ịgbagwu ọka, ụkpọ ọka, ya na ka e si esi ya.   Mbụ, I weta ogbe ọka, ị gbachaa mkpụrụ ọka, ọ bụrụ ọka ka dị mmiri, ị saa ya wụnye n’ihe ị ga-eji kwọọ ya, tinye ya ose ndụ na yabaasi buga ya n’igwe na-akwọ ọka. Ị bata, ịgbanye ya mmanụ, nnu, ịra, ose na akụmkpu ị mechara nke ọma, sachaa ya ka aja ghara ịdị ya, ị chọọ ị tinye ya nchụanwụ I bere kịrịkịrị, I were osisi maọbụ ngaji gwọkọba ya ruo mgbe ihe niile ahụ ị tinyere ga-agwọkata ọnụ nke ọma. Ị gbanye ya mmiri dị ńarańara. Cheta na mmiri agaghị akarị ka I nwee ike ikechi ya n’akwụkwọ unere maọbụ akwụkwọ ojoko. I kechie ya, ị gbanye mmiri sinye n’ọkụ, ọ gbọọ, were

ACHỊCHA na fịọfịọ bụ nri ndị Igbo. Oge e ji erikarị nrị a bụ oge ụganị. Oge ahụ ji na ihe oriri adịla ụkọ. Oge ahụ ezinụlọ ọ bụla mara ka e si ahazi ihe oriri atọtuo nkata achịcha, malitezie na-enwere ya nwayọọ nwayọọ na-esi ya n’ụdị dị iche iche.   Ngwa ka anyị mara ka e si akwado ma na-esi achịcha na fịọfịọ. I weta achịcha, i suo ya kịrịkịrị, denye ya mmiri ọ gaa otu awa, ị saa ya mmiri, gbanye ya mmiri ọzọ. I sinye fịọfịọ, i were akwụkwọ unere kechie achịcha ahụ tinye ya n’ime fịọfịọ. Fịọfịọ ahụ ghee, ị mara na achịcha e gheela.   I tọpụ achịcha, ị wụnye ya na nyọ, ị wụpụkwa fịọfịọ na nyọ i sinye ite n’ọkụ ị gbanye mmanụ, ọ dị ọkụ, ị wụnye yabasi, o ghee ị wụnye ose, ịra, nnu na ụkpaka; o ghee ị wunye achịcha na fịọfịọ, ị gwọkọọ ya ọnụ. Ị gwọkọsịa ya nke ọma, ọ bụrụzie oriri.

IGBO nile n’asụ na olu na olu mana akwa ukwala ọbụrụ otu. Mpaghara ọbụla nwere ihe oriri ha na erikarị n’oge mmemme ma ọbụ ha ji ele ọbịa. Ọ dịkwa ụzọ ihe oriri ole na ole ndị Igbo ji ele ọbịa mgbe gboo. Ihe oriri ndị a bụ ji na akpụ, tinyere ofe na amasịkarị ndị mpaghara ahụ. N’oge ahụ, a na-eme mmemme n’ala Igbo ọbụla, a na esi ji, maka na onye Igbo ọbụla ma na  ji bụ isi nri.   I gaa na obodo nile dị na ikpere mmiri, ọ bụ nri ji na ofe nsala eji azụ ndụ dị mma sie ka ha ga-eji lee gi ọbịa, tinyere mmanya iga eji mee onwe gi obi ọcha.   Isi na ikpere mmiri gbagota dịka Onitsha, ụdị nri ha ji ele ọbia na mgbe gboo bụ nri ọka na ofe ọgbọnọ ma ọ bụ ofe nsala e ji ezigbo azụ wee sie ka ha ga ebupụtara gi ya na mmanya dị mma.   Ibịaruo Awka na gburugburu ya, ọ bụ ji ma ọ bụ akpụ na ofe onugbu akwọrọ aka tee ka ha ji ele ọbia mgbe gboo, tinyere mmanya ọcha ma ọ bụ mmanya ngwọ dị ụtọ.   Ihapụ Awka gbagokwuo Enugu Steeti, n’oge gboo, ọ bụ ji na akpụ ka ha ji ele ọbia mana ha ga-akwado ihe a

OSIKAPA bụ ihe oriri ọtụtụ mmadụ na-enwe mmasị na ya. Ọ bụ ezie na oyibo kpọrọ ya staachị (starch), mana ihe dị iche iche e ji esi ya na-eme ya ka oyie ihe. Mgbe ọ bụla ị chọrọ isi osikapa were akwụkwọ nri dị iche iche dịka inine, karọt, ụgụ, tomato, kabeji na ọtụtụ akwụkwọ nri ndị ọzọ ohere agaghị adị ikpọpụta ugbu a, were sie ya. Ka osikapa ahụ were nye ihe a chọrọ.   Taa, anyị ga-esi osikapa akịoyibo nke ndị oyibo kpọrọ ‘coconut rice’. Osikapa akịoyibo na-atọ ụtọ nke ukwuu. Otu a ka e si akwado ma na-esi osikapa akịoyibo. Ọ bụrụ ihe dịka mmadụ ise ka ị chọrọ isiri osikapa akịoyibo, ị chịta ihe dịka isi akị ise maọbụ isii, ma ọ bụrụ na isi akị ahụ buru ibu, I tiwaa ya wepụta ihe dị n’ime ya, were nkwọ kwọọ ya, maọbụ i were igwe ndị oyibo kpọrọ ‘blender’ kwọọ ya. Ị kwọchaa ya, were mmiri dị ńarańara gbanye n’akịoyibo ahụ ị kwọrọ, kpagharịa ya ka ya na mmiri ahụ jekọọ nke ọma. I were nyọ zaa ya, wụnye mmiri ahụ n’ime ite. Cheta na mmiri ị ga-agbanye ga-ezu isi osikapa ahụ. Kwuchie mmir

NDỊ Igbo nwere ọtụtụ ihe e ji esi ofe. Ọ bụ nke a mere na ebe ọbụla ha hụrụ onwe ha na aga aga. Taa, anyị ga- eleba anya na mkpụrụ osisi a na-akpọ achị. Achị na eto bụrụ nnukwu ukwu osisi. Ọmia mkpụrụ oge ọkọchị ka o ji agbawasi.   Ọ dịkwa mpaghara ọ bụ na akụkụ mmiri ka ukwu achị n’adịkari. Mkpụrụ achị na acha aja aja.   Ka anyị marazie otu e si akwado nakwa otu e si esi ofe achị. Ị chịta achị ole ị chọrọ isi, ghee ya n’ọkụ, ekwekwala ka oree ọkụ, o ghee, ị wepụ azụ ya tinye ya na mmiri, ọ ga awa abụọ maọbụ atọ, i were igwe e ji akwọ ihe ofe kwọọ ya maọbụ i suo ya n’ikwe. Sie anụ ị ga-eji sie ofe debe, ị gbanye mmiri ị ga e ji sie ofe, tinye okporoko, i were mmanụ gbarie achị ahụ wunye, sinyekọọ ya na okporoko, okporoko ghee, wunye azụ, ịra, nnu, ose, okpeyi, mmanụ, maggi. Ihe ndị a ghee ile ma nnu ọ dikwa ya.   Akwụkwọ ndị a ka ị ga-eji sie ofe achị: onugbu, ọha, ụgụ, ańara. Nri ndị a ka ị ga eji rie ofe achị: nri ji, nri ede, nri akpụ, gari, nri esere ese ọ bụla.   Ofe achị na-atọ ụ

N’IZU a, anyị ga-esi nri ndị ọgbara ọhụrụ a amaghị mana n’ezie, nri ahụ na-adị mma n’ahụ. Ọ na-ajụkwa ahụ oyi ma e richaa ya.   Aha ya bụ nri bụ ede bụ ji, ụfọdụ na-akpọ ya edeọkụ, edeeko, o nwekwara ndị na-akpọ ya akasi. Edeeko bụ nri anyị na-eweta n’ala anyị. Ịkọ ede ahịaghị ahụ ka ịkọ ihe oriri ndị ọzọ. Ị kọọ edeeko n’ala masịrị ya, ị hụ uru dị n’ịkọ edeeko.   Otu a ka e si esi edeeko: Ị chịta ede ole ị chọrọ isi, bechaa azụ ya, ọ na-acha ọcha dịka ji, ụfọdụ na-acha uhie, ma ha na-atọ otu ụtọ. A na-ahụkwa ya n’ọkụ suru ya na mmanụ. Ma nke anyị ga-esi taa bụ ede a gwọrọ agwọ. Ede a gwọrọ agwọ na-enye aka na nri ezinaụlọ. I bechaa ya, waa ya, sachaa ya wunye n’ite, gbanye ya obere mmiri maka na ọdịghị anọ ọdụ o ghee.   Akwụkwọ nri ndị a ka ị ga-eji sie ya: onugbu, ụgụ, inine, akwụkwọ ańara, akwụkwọ ụgbọgụrụ. Bee ya kịrịkịrị, ede fọdụ obere ka o ghee, ị wunye akwụkwọ nri, mmanụ, ụkpaka, ose na nnu; kpuchie ya, o ghee, ị gwọkọọ ya nke ọma. I lee ma nnu ọ tụrụ ya. Ọ bụrụzie oriri.   Ede

NDỊ Igbo nwere ọtụtụ ihe oriri, mpaghara ọbụla n’ala Igbo nwere ụdị nri na-amasị ha. Nke a mere ilu Igbo jiri si na ihe ndị na-asọ ka ndị na-eri.   Mgbe ọbụla a na-ekwu maka ihe oriri ọbụla asịkwala na nke ahụ ị maghị ka e si eri ya maọbụ ka e si akwado ya abụghị ihe.   N’Idoma dị na steeti Benue, ha nwere otu ihe ha ji e si ofe a na-akpọ okoho. Osisi ahụ na-alọ alọ karịa ọgbọnọ adọ. I kpachaghị anya ma ị na-esi ya ọ gbọọfuo n’ala maka ọlụlọ ya.   Okwu a niile bụ maka ụdị ofe anyị ga-esi n’izu a. Ofe ọpapa, ụfọdụ na-akpọ ya ahiekere, ebe ụfọdụ na-akpọ ya ashịpoko. Ị ma na Igbo na-asụ n’olu n’olu ma ha kwa ụkwara ọ bụrụ otu. Ofe ọpapa dị mma ma na-atọ ụtọ ma ị mara ya esi nke ọma. Ọpapa bụkwa otu n’ime akụkụ anyị na-enweta n’ala anyị.   Otu a ka e si esi ofe ọpapa, ị weta iko ole ị chọrọ iji sie ofe, I ghetụ ya n’ọkụ ma ị chọọ, ị chọghị ị kwọọ ya na ndụ. Ị bata, ị sikọọ anụ na kanda ị ga-eji sie ofe debe. Gbanye mmiri ofe sinye n’ọkụ, sachaa okporoko tinye n’ite, o ghee wụnye azụ mkpọ,

NRI ụkwa bu nri onye Igbo ọ bula na-enwe mmasị na ya. Ụkwa na-atọ ụtọ, ọ na-enye ihe n’ahu. N’ihi ụtọ ụkwa na-atọ, ebe ọ bụla e mere mmemme sie ụkwa, onye ọ bụla biara ebe ahu ga-achọ iri ụkwa. Otu ọ bụla i siri sie ụkwa, ọ na-atọ ụtọ.   N’izu a, anyi ga-esi ụkwa na ọka. Otu a ka e si e si ma na akwado ụkwa na ọka. Ọ bụrụ na ụnụ dị mmadụ iri n’ ụlọ, ego adighi, mana ụnụ chọrọ iri ụkwa, Ị mata iko ọka ise, i mata iko ụkwa iri, buru ụzọ sie ha abụọ ka ha gheere onwe ha, ka I wee nụ ụtọ ya. Ụkwa ghee, ọ bụrụ na I choghi ińu mmiri ya, I sitaa ya mmiri gbanya mmanụ n’ite, ọ di obere ọkụ, wunye yabaasi, ịra, ose na nnu, o ghee, wụnye ọka na ụkwa ahụ, gwọkọọ ya nke ọma, lee ma nnu ọ dikwa ya, ọ bụrụ na nnu tụrụ ya, I kebezie ụkwa na ọka gị.   N’ezie, ụkwa na ọka bụ ọtọ n’ubụrụ isi.

OFE ọkwụrụ dị mma, ọ bụkwa otu n’ime akwụkwọ nri na-enye ma na-edozi ahụ nke ọma.   Ofe ọkwụrụ adịghị ahịa ahụ n’osisi. Ọ bụrụ na ọbara kọrọ mmadụ n’ahụ, o rie ofe ọkwụrụ na ụgụ otu izuụka onye ahụ enweta onwe ya nke ọma.   Ihe ndị a ka e ji esi ofe ọkwụrụ nakwa otu e si esi ya. Ị weta ọkwụrụ ole ị chọrọ isi, sachaa ya wunye na nyọ, ị bee ya otu na-amasi gị, ị bechaa ya I debe. I sikọọ anụ na kanda ị ga-eji sie ofe, ị gbanye mmiri ofe sinye n’ọkụ, wunye okporoko, o ghee, wunye azụ mkpọ maọbụ azụ a mịrị amị, tinye nnu, o ghee I tinye mmanụ, ose, okpenyi, magi, ira, nnu. Ọ bụrụ na yabaasi na-amasi gị I suo ya maọbụ I bee ya tinye. I kpuchie ya, o ghee I lee ma nnụ ọ tụrụ ya, I wunyezie ọkwụrụ ahụ I bere, tinye akwụkwọ ụgụ maọbụ akwụkwọ ụzịza I bere kịrịkịrị kuchie ya. Ọ gaa nkeji ise fọtuo ofe ọkwụrụ gị werezie nri akpụ, nri ede, garị, nri ji maọbụ nri e sere ese ọbụla ribezie ya. Ị richaa ofe ọkwụrụ, ụra eburu gị ozigbo.