Ka Ọ Dị Taa

ỤLỌỌRỤ mba America n’ala anyị, ‘The United States Embassy Nigeria’ etoola dọkịnta onye Nigeria bụ Onyema Ogbuagu maka mbọ ya n’ịhụ na e nwetara ọgwụ na-ahụ maka korona (COVID-19 vaccine) n’America.   N’ozi ya na mgbasaozi ọgbara ọhụrụ ‘tweeter,’ US mission n’ala anyị kwuru sị, “ndị Nigeria na-atụnye ụtụ ha n’ebe ụwa nọ n’ụzọ dị iche iche. Okpu anyị dị n’elu n’ebe Dọkịnta Onyema Ogbuagu na Yale nọ, onye nyere aka mepụta COVID-19 vaccine.”   Ogbuagu bụ ọkammụta n’ihe gbasara ahụike (Associate professor of medicine) na mahadum Yale University.   Ọ bụ otu onye n’ime ndị nọ n’isi na nchọcha (research) na Pfizer bụ ụlọọrụ na-arụpụta ọgwụ na USA maka COVID-19 vaccine na mba ahụ.

O PEKATAMPE, mmadụ dị otu narị na iri ise n’ọnụọgụ bụ ndị na-arụ ọrụ n’otu ụlọọrụ ndị China dị na Zimbabwe ka a kpọchịbidoro n’ụlọọrụ ha kemgbe ọnwa ise, ka ha ghara ikesa ọrịa Korona. Ụlọọrụ ahụ bụ Diamond Cement nke dị n’akụkụ Kwekwe na mba Zimbabwe ka e kwuru na ndịisi dọrọ ndị ọrụ aka na ntị ka ha nọ nzukọ na onye ọbụla si n’ụlọọrụ ahụ pụọ na a gaghị anabatakwa ya ọzọ. Ya mere, ndị ọrụ ahụ nọ n’ụlọọrụ ahụ n’ahụhụ n’ihi na ọnọdụ ha nọ adịghị mma nke gụnyere ịrahụ ụra n’akpati kọntena (cargo container). N’akụkụ nke ya, okwuputa okwu ụlọọrụ Diamond Cement gwara ndịntakụkọ sị na onweghị onye a manyere amanye ịnọ n’ụlọọrụ ahụ n’ihi na ha tinyere aka n’akwụkwọ ma kweta. Ọ kọwara na a na-eleta ha nke ọma dịka a na-etinyere ha ọmụmụ nwa (bonus), nri na ihe ndị ọzọ. Otu o sila dị, odeakwụkwọ Zimbabwe Congress of Trade Unions bụ Japhet Moyo kwuru sị na ọ bụrụ na kọmpịnị jide ndịọrụ n’ụlọọrụ ihe karịrị izuụka abụọ, ọ dịghị mma; ma kwuo na ọ ga-eziga otu ndị ga-aga n’ụlọahụ ahụ maka ileru anya

ONYEISIOCHE otu jikọtara ndị dịbịaoyibo n’ala anyị ‘NigerianMedical Association (NMA)’ ngalaba Anambra bụ Dọkịnta Jide Onyekwelu ekwupụtala na otu ahụ atụfuola ndụ ndịotu ha dị mmadụ iri na anọ n’ala anyị Nigeria n’ihi ọrịa korona.   Dọkịnta Onyekwelukwuputara nke a n’emume nke e mere iji malite ọzụzụ nke a ga-enye dịbịaoyiboiri abụọ na ise n’ụzọ e si agbanarị ibute korona  na usoro e si egbochi ya, nke e mere na GoldenTulip Agulu Lake Hotel, na steeti Anambra.   Ọ kọwara na ndị dịbịaoyibo,tinyere ndị ọrụ ahụike ndị ọzọ na-ebute nje korona site n’aka ndị ha na-agwọ masi otu ahụ tụfuo ndụ ha.   Gbasara ihe ọmụmụ ahụ,o kwuru na ndị dịbịaoyibo ahụ dị iri abụọ na ise bụ na mpaghara ise e nwere nasteeti Anambra ka e siri họpụta ha; nke bụ, Onitsha, Awka, Nnewi, Aguata naIhiala. Ọ kọwara na a ga-akụziri ha ihe dịka ha ga-akụziri ndị ọzọ (trainers),na a ga-enwekwa ọgbakọ nkụzi ebe ndị dịbịaoyibo ndị ahụ ga-akụzikwara ndị ọzọ dịotu narị na iri abụọ na ise ihe ha mụtara.   Dọkịnta Onyekwelutoro

OTU pastọ onye Cameroon kwuru na ya na-agwọ ọrịa korona siten’ibikwasa mmadụ aka abụrụla onye lara mmụọ n’ihi ọrịa korona.   Pastọ ahụ aha ya bụpastọ Frankline Ndifor bụkwa onye zọburu ọkwa onye isiala Cameroon nwụrụ ka ọgbara afọ iri atọ na iteghete.   Ndị ọrụ nchekwa jiike wee baa n’ụlọ Ndifor n’ihi na ndị na-eso ụzọ ya bụ ndị kwetere na ọ bụ onyeamụma mechiri ebe e si abata n’ụlọ ya dịka ha na-ekpe ekpere maka mbili n’ọnwụya.   Otu onye na-eso ụzọya Rigobert Che gwara ndị nta akụkọ sị; “Onye a bụ pastọ na-ebikwasa ndị ọrịaaka ma na-ekwuputa na ya na-agwọ korona. Ọ bụrụ na gị onwe gị na-ekwu na ịna-agwọ korona anwụọ, keduzi maka ndị na-arịa ọrịa korona? Ugbu a ọ nwụrụlaamaghị m otu ndị ahụ ọ na-ebikwasa aka ga-esi gbake n’ọrịa.”   Dọkịnta Gaelle Nanga gwara ndị nta akụkọ na ndịna-eso ụzọ Ndifor kpọrọ ya ka ọ bịa n’ebe ahụ, mgbe ọ bịaruru ọ hụrụ Ndifor ka ọnọ n’ihe mgbu; o mechara nwụọ ka ọ gachara nkeji iri.   Dịka e si kwu, ezinaụlọNdifor na ndị na-eso ụzọ ya kpebiri idebe ozu ya ma

AKA na-achị steeti Anambra bụ Gọvanọ Willie Obiano(Akpokuodike) enyela iwu gbasara oge mmadụ ga na-alakpu (curfew) n’obodo Umumbona Omor dị n’okpuru ọchịchị Ayamelum na steeti ahụ; nke bụ elekere isii nkemgbede wee ruo elekere isii nke ụtụtụ (6.pm – 6.am).   Nke a pụtara ihen’ozi si n’aka kọmishọna na-ahụ maka mgbasaozi na ịkọwara ọhanaeze ihe ha kwesịrịima bụ Maazị C Don Adinuba n’izuụka gara aga. Iwu a e tiri bụ maka nsogbu na ọgbagharanke dị n’etiti obodo abụọ ahụ. Mgbe ọ na-akatọ nsogbu ahụ, Adinuba kwuru na nkeahụ megidere ọchịchị Obiano bụ nke gbadoro ụkwụ n’udo na ezi mmekọrịta.   Otu onye n’achọghịka a kpọọ aha ya gwara ndị ntaakụkọ na a ka na-achọ ọtụtụ ndị mmadụ, ndị obodoabụọ ahụ achọ.   Adinuba kwuru na ezigala ndị ọrụ nchekwa gụnyere: ndịuweojii, ndị agha (amị) na Civil Defence(NSCDC) ebe ahụ e nwere nsogbu iji kwalite udo.   O kwuru sị; “Nsogbua bụ mkparị n’ebe ezi mbọ nke gọọmentị na ndị Anambra na-agba kemgbe afọ isiigara aga iji mee ka steeti a bụrụ eji amaatụ, ọ bụghị

ỤLỌIKPE (magistrate court) nke dị n’Ado Ekiti adaala otunwoke nha ego dị puku naira iri anọ (N40,000) maka ejighị akwa mkpuchi ihu(face mask) wee kpuchie ihu ya.   Nwoke ahụ aha ya bụVincent Ikechukwu bụ onye izizi a na-enye ụdị ọnọdụ ahụ maka ekpuchighi ihu yanke bara n’iwu na steeti ahụ kemgbe korona malitere kpaba ike. E kwukwara na ọga-arụkwa ọrụ obodo (Community labour) abali atọ, wee tinyere nha nke a daraya.   Magistrate B.AOluwasanwi, mgbe ọ na-ekpe ikpe ahụ kwuru na ọ bụ n’ihi ike korona na-akpa, makọwakwaa na ọ bụ arụ mmadụ imebi iwu nke e tiri maka ichekwa ndụ onye ọ bụla.   Ihe karịrị otu narịmmadụ nke gụnyere ndị ụkọchukwu ka a dịrịla na mbụ nye ntaramahụhụ dị iche ichena steeti Ekiti maka ịda iwu gọọmentị tiri iji gbochie nkesa ọrịa korona.

ONYE na-achị steeti Anambra, Gọvanọ Wilie Obianọ agbarụọlaihu ma kọwakwa na afọ ejughị ya bànyere etu ọnọdụ gbata kwụrụ na etu ihe si agana mpaghara ókè àlà steeti ahụ na steeti Delta ugbua.   Gọvanọ Obianọ kwupụtaranke a oge ọ gara njem nleta a kaghị àkà na mpaghara àkwà mmiri Niger dị n’Ọnịtsha,ịmata ka ọnọdụ si aga n’ebe ahụ nakwa etu ndị mmadụ si erube isi nye mmachi ahụa machiri mmadụ isi na steeti ọzọ bata na steeti ahụ, n’ihi ọrịa nje korona.   Ka o rutere n’ebe ahụ,ọ hụrụ ka ndị mmadụ na ụgbọala dị iche siri kwụkọjuo n’ogologo ebe ahụ mana-agakwa na ya bụ àkwà mmiri. Nke kacha nke bụ na ọtụtụ n’ime ndị ahụ eyìghịuwe mkpuchi ihu bụ ‘facemask’ bụ nke ọchịchị steeti ahụ nyegoro ntụzịaka kaonye ọbụla yiri tupu ọ pụta ezi.   Ọzọ bụkwa na ọtụtụn’ime ndị mmadụ ahụ anọsapụghị anọsapụ n’ebe ibe ha nọ (dịka gọọmenti na ụlọ ahụike mba ụwa, bụ ‘World Health organisation sikwara nye ntụziaka); onye ọbụlana-emetụkọrịtakwa onwe ha ahụ ka ha nà-àga.   Nke a mezịrị ka ya bụGọvanọ gbarụọ ihu, ma

AKA na-achị steeti Anambra bụ Willie Obiano (Akpokuodike),ekwuputela na a ga-akwanyere ụfọdụ ndị orụ ahụike ugwu pụrụ iche maka ike hakpara banyere ịzọta ndụ ma gbochie COVID-19 na steeti Anambra. Ndị ahụ a ga-akwanyere ugwu gụnyere dokịnta ano, noosụ abụọ,otu onye na-ahụ maka ọgwụ (pharmacist), onye nhicha (cleaner) na onye okwo ụgboalaambụlansị. Ha bụ ndị kpogara onye orịa ahụ n’ebe a na-elekota ha anya. Aga-enye ha nkwanye ugwu a pụrụ iche iji kwado ezi orụ.Govano mgbe o na-ekwuputanke a kwuru na ego ga-esokwa n’ihe a ga-enye ha. Govano kwuru sị; “Enwere m olile anya na nke a ga-agbandị orụ ahụike ume iji mee nkeoma karịaa n’odịnihu.Anyị ga na-aga n’ihuna-akwado ndị orụ ahụike anyị, ndị bụ isi sekpụ ntị n’agha a na-ebu megidensogbu a.” Ọ gara n’ihu kpokuo ndị mmadụ ka ha soro nzo ụkwụ goomentiwee leruo anya na ndụ ha, tinyere ndụ ndị nke ha. O ji obi añụrị kwuputa na nwoke ahụ e nyochara alakwurulaezinaụlo ya, tinyekwara na mmadị iri ato na isii ahụ ha na ya gakoro ebughị njecoronav

OGONNA, gbara afọ iri na anọ: Goomenti kwesịrị igbochinsogbu a site n’ịhọpụta ndị ga na-aga n’ụlọakwụkwọ na-elete ahụike ụmụakwụkwọ.Imechi ụlọakwụkwọ abụghị ụzọ kacha mma. Imechi ahịa kpamkpam adịkwaghị mma kama ka onye ọ bụla dọbabọketi mmiri, ncha na ihe na-egbu nje bekee kpọrọ sanitizer, ka agụụ hapụ igbundị mmadụ. Ana m akpọku ọha na eze ka ha sọpụrụ iwu niile e weputereiji gbaara ajọ ọrịa coronavirus ọsọ makana mgbochi ọrịa ka ọgwụgwọ ya. Onyedịka, gbara afọ iri na isii: Onye ọ bụla kpachara anyan’ihi na coronavirus ajọka.Gbaara ịnọ mmadụ oke nso ọsọ ọkachasị mgbe onye ahụna akwa ụkwara. Somtochukwu,gbara afọ iri na atọ: Ihe kacha mkpa n’oge a bụekpere. Imechi ahịa adịghị mma n’ihi na agụụ ga-egbu ndị mmadụ. Ngọzi,gbara afọ iri: Ndị mmadụ kwesịrị ịba ụlọ dịka iwukwuru n’ihi na ejighị ihe e ji qgba na ntị agba n’anya. Chiọma, a maghị afọ ole ọgbara: Achọrọ m ka a nọrọ ọnọdụ aruo ọnwa isii ka anyị were nọtee aka n’ime obodo anyị a nke anyị lọtara izuụkagara aga. Ọbụ mụ sị ndị China

IGBO sị na ọ na-abụ e tòó onye gburu ewu, ọ hụ ehi, o gbuo. Ka ọ dị taa, dịk aka na-achị steeti Anambra, bụ GọvanọWillie Obianọ maghèpùrù ụfọdụ ihe dị iche iche a màchìrì na ụfọdụ iwu e tirimaka ihi ọrịa korona, ụfọdụ ụmụafọ steeti ahụ ekwupụtala uche ha banyere nzọpụ ụkwụọhụụ ahụ. N’okwu ya bànyere nke ahụ, Chaplenu nke ụlọ ụka ‘Chapel ofRedemption’, mahadum Unizik Akwa, bụ Venerebụụl Benson Udezo kọwàra ya bụ ihe dịkanke kwesiri ekwesi na nke magburu onwe ya, ebe ọ bụ na mpụtàrà nnyòcha ikpeazụahụ e mèrè nwa amadi ahụ bu ọrịa korona na steeti ahụ na-ekwu na o bughịzị ya bụọrịa, tinyekwuoro na mpụtàrà nnyòcha nke e mekwara ndị ọzọ si na steeti ahụna-egosikwa na ha ebughị ya bụ ọrịa. Venerebụụl Udezo kèlèrè Chineke maka amara ya n’isi steetiahụ, ma kelekwa ọchịchị steeti ahụ maka etu o siri buso ọrịa nje korona ahụagha n’ime steeti ahụ, ma werekwazie ohèrè ahụ dụọ ụmụafọ steeti ahụ ọdụ, ka hagharakwa iji maka mmaghèpu ahụ gọọmenti maghaghèpuru ụfọdụ ihe wee na-ebirizịndụ etu o siri mas

N’IJI kwadobe maka imepegharị ahịa iri isii na atọ dịgasị nasteeti Anambra, gọọmenti steeti ahụ achịkọbala nkuzi pụrụ iche maka ndị òtù ọrụdị iche iche ga-ahụ na e tinyere amụma iwu gọọmenti n’ọrụ ma na-erubekwa isinye ntụziaka dị iche iche gọọmenti steeti ahụ nyèrè n’ahịa nakwa ọdụ ụgbọalaniile e nwere na steeti ahụ. Ndị so na òtù ọrụ ahụ pụrụ iche e nyere nkuzi ahụ gụnyèrè ndịndu ahịa dị iche iche dị na steeti ahụ. N’okwu ya na mmemme inye ọzụzụ ahụ, ode akwụkwọ izugbesteeti ahụ, bụ Ọkammụta Solo Chukwulobe kọwara na ọrụ chere ndị ahụ n’ihu bụ ịhụna ndị na-azụ maọbụ na-ere n’ahịa dị iche iche ha na-elekọta gbasòrò ma rubeisi n’ozuzu oke nye ntụziaka ahụ gọọmenti, ụlọọrụ ‘Nigerian Centre for DiseaseControl’ (bụ NCDC n’aha ịchafụ bekee) nakwa ụlọọrụ ahụ ike mba ụwa, bụ WHOnyèrè dịka ụzọ kacha mma isi gbochie mbata maọbụ mgbasa ọrịa korona. Ọ kpọkùzịrị ha ka ha gbaa mbọ hụ na ha rụrụ ọrụ nke ọma dịkaa tụrụ anya n’aka ha, n’ihi oke mkpa nke ahụ dị n’igbochi ọrị korona na steetiahụ. Na nt

ONYEISIALA Nigeria bụ Muhammadu Buhari agwala ndị ntaakụkona-arụrụ ha orụ (media staff and state house correspondents), bụ ndị bịaraolili Abba Kyari (Chief of Staff), ka ha si n’ụlo na-arụgodi orụ wee ruo abalịiri na ano.    Ka anyị cheta naKyarị nwụrụ na Fraidee izuụka gara aga na Lagos, ebulota ya Abuja lie ya ebeolili ozu, Gudu cemetry ụbochị ụka dịka e kpechaara ya ekpere n’ụlo ya naSatodee. Ozi ndụmodụ nke Attah Esa bụ osote onyeisi mgbasaozi (Deputy Director of information), tinyere aka na ya kwuru sị ka ndị nta akụko ahụhapụgodu ịbịa orụ n’obi goomenti ala anyị, State House, Abuja wee ruo abalị iriano, tinyekwara na ha ga-elebara ahụike ha anya dịka o kwesịrị. Tupu nke a, onye enyemaka pụrụ iche nye onyeisiala (SSA),n’ihe gbasara mgbasaozi bụ, Garba Shehu adịla na mbụ kwuo na nke ahụ bụ makaigbochi coronavirus. Na mmalite coronavirus n’Abuja, e webilatara onụogụ ndịntaakụko na-ahụ maka ihe na-eme n’isi obi goomenti.

ỤWA niile na-agba mbo dị iche iche iji gbochie coronavirus.A bịa na mba ụwa ebe o na-akpa ike karịa dịka: Italy, Spain, Britain, France; amachiri ndị mmadụ ịbịa njem nleta n’ebe ndị nke ha o kachasị ndị okenye edebere n’ụlo nchekwa ahụike ( nursing home), iji chekwaba ha maka coronavirusnke na-egbu ha puku kwuru puku. Ihe e ji gbochie ndị mmadụ ịbịa na-eleta ndị nke ha n’ebe ndịahụ dị iche iche bụ ka ha hapụ ibunye ha orịa, n’ihi na ka ndị nleta na-abataka nje sokwa ha abata. Mana n’ime ihe niile, onodụ mmadụ ahụghị ndị nke ya na-akpatakwansogbu, n’ihi na ndị Igbo kwuru okwu sị na anya na-acho nke ya. Ya mere, onyeisiala (Prime Minister) nke Belgian bụ SophieWilmes kpebiri na goomenti ya ga-emezi ka a na-eletazi ndị ahụ bi n’ụlo nchekwaahụike. O kwuru na onye ga-abịa nleta ahụ ga-ano n’ezi ahụike. Wilmes kpebiri nke a dịka ndị ike gwụrụ na ndị agadi nogorootụtụ oge n’ahụghị ikwu na ibe ha dịka ha no n’ogige nchekwa n’ihi coronavirus.O kwuru sị “Ndị mmadụ nwere ike ịnwụ na ahụghị onye n

DỊKA ụwa niile no n’oke ihe iche aka mgba banyerecoronavirus, ndị na-achu ehi ka na-agarịrị n’ihu na-ato ma na-egbukwa ndị mmadụn’ala anyị. Nke a bụ nnukwu ihe ịgba anya mmiri.   Ka o dị ugbu a, onyeo bụla ma na agụụ na ihe isi ike na-anyụ ndị mmadụ ịkpakwụ. Gịnịzi mere na mmadụagaghị ekwe ibe ya kuru mmiri debe iko. Ka o gachara abalị iteghete e gbuchara pasto CelestialChurch n’Ibusa nke dị n’akụkụ Asaba, ndị a na-enyo na ha bụ ndị na-achị ehiwakporo ma tọrọ onye ụkochukwu Anglican Church bụ Revd Anthony Oyi, nwunye ya, ụmụya na otu enyi ha n’Issele Mkpitime, dị n’okpuru ochịchị Aniocha na steetiDelta. Ụkochukwu ahụ, onye nke bi n’Oko-Ogbele ma bụrụ onye IsseleMkpitime ka e kwuru na o gara n’ugbo ya ebe ndị na-achị ehi si nwụchikọọ ya. Otu osila dị, ndị orụ nchekwa (vigilant group) nkeIssele-Ukwu na Issele-Mkpitime tinyere ndị uweojio fooro ntutu ha taa iji wee hụisi ya. Na steeti Benue ka a nụrụ na ndị na-achị ehi gburu onye orụNSCDC. N’otu aka ahụkwa, aka ha kpaara otu ụkochukwu ụka

DỊKA corolavirus batara steeti Anambra, aka na-achị steetiahụ bụ Willie Obiano kere ajị n’ume iji hụ na ndị mmadụ lakpuru ụlo ka eweezota ndụ. Nke a bụ usoro kacha mma n’hi na mgbochi orịa ka ogwụgwo ya. Ọ nodụ a tinyere ụfodụ ndị mmadụ n’amaghị ihe ha ga-eme .Otunwaanyị kwuru na ya banyere ụgboala ka ya gaa Nnewi ma ka ha pụtara n’ụzo, ha hụrụndị uweojii wee gbalaga. N’akụkụ nke ha, ụmụakwụkwo nwanne na nwanne kwuru na ha siUga wee na-aga Igboukwu, na ka ha pụtara Ezinifite, ha hụrụ ndị uweojii nkemere ka ha na onye keke bu ha gbaa iche iche, ebe onye keke lara n’nataghị egoya. Nwoke achoghị ka a mata aha ya kwuru na otu nwoke si Aguatana-aga Umunze nke dị n’okpuru ochịchị Orumba South ka o were ego n’ụloakụ, maka ha pụtara n’iro, ndịuweojii gbawara taya ụgboala ahụ. O wee bụrụ ya, goomenti na-ekwusa ka mmadụ niile bakpuo ụlon’ihi na ụkpala okpoko gburu ntị chiri ya. Onye chiri echichi ụka, ma bụrụkwaonye orụ ahụike aha ya bụ Sista Mary kwuru na goomenti na-emere ndị mmadụ ihe dịmma s

GOOMENTI Etiti ekwuputala na ụmụakwụkwo na-akwado maka ileule West Africa Examination Council (WAEC) na National Examination Council(NECO), ga-amata mgbe ha ga-ele ule ndị ahụ mgbe onodụ ịno n’ụlo (lockdown)gachara. Minista Steeti maka orụ n’ala anyị, Maazị ChukwuemekaNwajiuba kwuputara nke a ụbochị Tuzdee n’Abuja n’okwu o gwara ndị orụ gbanụgbanụ (Presidential Tasck Force) maka Covid-19. Dịka o siri kwu, e yigharịrị ule WAEC na NECO n’ihicoronavirus.Otu ahụ ka o kwukwara banyere National Open University (NOUN). Haga-amalitekwa ma e mechaa. O kwuru sị; “Anyị na Universal Basic Education na StateBasic Education Board na-arụko orụ, iji me ka o dị mfe. Steeti iri na ise nke gụnyereLagos na Anambra amalitela ihe omụmụ site n’igwe okwu redio n’usoro iwu sirikwu. Anyị na-emekwa ka NTA na Radio Nigeria sonyekwuo.” Ọ gara n’ihu kowaa na ha matara na ụfodụ ụmụaka enweghịakorongwa intaneeti, ya mere, o kwuru na ngalaba ahụ ga-ama ihe a ga-emebanyere nke ahụ; ma rụtụkwa aka na ụloakwụkwo dị elu g

GỌỌMENTI steeti Anambra, site n’aka ụlọọrụ ya na-ahụ makanjem okporo ụzọ anwụchiela ụgbọala si Awka achọ iburu ndị mmadụ gaa steetiLagos na steeti ndị ọzọ dị iche iche, maka ịda iwu gọọmenti. Ndị a bụ ndị e jidere oge Kọmishọna na-ahụ maka njem okporo ụzọna steeti ahụ, bụ Dọkịta Christian Mmadubuko na ndị òtù ọrụ ya na-eme ngagharịna njem nleta na mpaghara ọdụ ụgbọala nakwa ebe ndị ọzọ dị iche iche na steetiahụ, iji ịmata ka ndị mmadụ si erube isi nye ntụziaka ahụ gọọmenti Anambranyere, sị onye apụtakwala ezi. N’okwu ya banyere njide ahụ e jidere ndị ahụ, Dọkịta Madụbukogosipụtara obi mwute ya banyere akparamagwa ụfọdụ ndị na-anyà ụgbọala nakwa ndịọzọ na-achụ ego na steeti ahụ, banyere etu ha si enupù isi nye ntụziaka gọọmentinyere, ma sikwazie n’ụzọ dị etu ahụ na-etinye ndụ ụmụ mmadụ n’ihe égwù na ajọ ọnọdụihe izè ndụ ibute ọrịa korona, n’ihi ego nke ụwa. Dịka o siri kọwaa, gọọmenti steeti ahụ, site n’aka ụlọọrụya, enyebụọla ntụziaka ka ọdụ ụgbọala niile dị na steeti ahụ mechigodi ugb

ONYEISIALA Nigeria, bụ Maazị Mụhammadụ Buharị ejirila izuụkaabụọ wee gbatịwanyekwuo ụbọchị onye apụtakwala ezi na steeti Lagos, steetiOgun, na FCT, bụ isi obodo ala ahụ.   Onyeisiala, Buharịkwupụtara nke a site na mgbasaozi pụrụ iche o mere ụbọchị Mọnde, bụkwa nke ọ nọrọna ya wee kọwaa ka eke si anya anwụ ugbua, dịka o siri metụta ọrịa nje koronan’ala Nigeria.   Ozi ahụ ya bụonyeisiala nọrọ n’Abụja wee gbasaa, bụ nke gazùrù ala Nigeria niile, ma bụrụkwamgbasaozi izugbe nke abụọ ọ na-eme bànyere ya bụ ọrịa, ka o mechaara nke mbụn’abalị iri abụọ na iteghete nke ọnwa Maachị ahọ a.   N’okwu ya namgbasaozi izugbe ahụ o mere nso nso a, onyeisiala kèlèrè ụmụafọ ala Nigeriamaka ndidi, ogologo ntachiobi na nrubeisi ha nyegara ntụziaka dị iche iche gọọmentịwepụtara banyere ọrịa nje korona.   Ọ fọkwara ekele n’ụkpawee bunye ndị ọrụ ahụike ala Nigeria, ndị ọrụ nchekwa, ndị ndu okpukperechi dịiche iche, ndị ọchịchị nakwa ndị ọzọ nyegoro aka ma ka na-enyekwa aka n’ụzọ dịiche iche ịhụ na ndị mmadụ ru

CHUKWUEMEKA Odumegwu Ojukwu University (COOU), amalitela ịrụpụtaihe e ji akwọ aka na-egbu nje (hand sanitizers) na ihe ndị ọzọ iji nye akagbochie ọrịa coronavirus.   Onyeisi ụlọakwụkwọahụ bụ Ọkammụta Greg Nwakoby kwuputara nke a n’Awka oge o duuru ndị nlekọta ụlọakwụkwọahụ ( university managment) wee kesaa ihe ndị e ji egbochi covid-19 maka inyereobodo dị iche iche aka na steeti. Ihe ndị ahụ gụnyere: ihe ndị a na-agba n’aka (glooves)dịpuku atọ, ihe e ji ekpuchi imi,(nose masks) dị otu puku;mkpọ ololo mmirina-egbu nje(hand sanitizers), dị otu puku; owuru(wool) dị iri abụọ; ihe nnyochaahụike (themometer) dị iri.   Onyeisi ụlọakwụkwọahụ kwukwara na ndị ngalaba ihe ọmụmụ Natural Science tinyere EntrepreneurialStudies ga-aga n’ihu imepụta ihe a na-ete n’aka na ndị ọzọ,maka ọha obodo,tinyere ndị ọrụ mahadum na ụmụakwụkwọ.   Ọ gakwara n’ihu tooGọvanọ, Willie Obiano, ode akwụkwọ goomenti,Ọkammụta Solo Chukwulobelu,na ndị ọrụmahadum maka mbọ ha.   O kwuru na mgbe adịghịanya na ọ ga-abụ iwu na o

… Kpọkuo ndị ọrụ nchekwa ka ha na-erubere isi nye ntuziaka gọọmenti ONYEISI ndị uwe ojii na steeti Anambra, bụ Maazị John Abang,akpọkuola ndị ọrụ ya na ndị ọrụ nchekwa dị iche iche ka ha na-erube isi nye ntụziakaahụ gọọmenti nyère banyere ọrịa nje korona, ma hụkwa na ndị mmadụ na-agbasò yaoge ọbụla.    Maazị Abang kpọrọoku a oge ọ gara ileta ka ọnọdụ siri gbata kwụrụ, na etu mmezupụta ntụziaka gọọmentiahụ si aga na mpaghara Ọnịtsha, na n’okèala Anambra na steeti Delta, ọkachasị dịkao siri metụta itinye iwu onye ekwela ụzọ gaa, na iwu onye apụtakwala ezi n’ọrụ.   N’okwu ọ gwara ndịnta akụkọ oge ọ gachara njem nleta ahụ, Maazị Abang kwupụtara afọ ojuju yabanyere etu ndị mmadụ siri rube isi nye ntụziaka ahụ, na-agbanyeghị na a ka hụkwaraụfọdụ mmadụ ole na ole ka ha na-agagharị na mpaghara ebe ahụ; maka na ọ bụ ihedoro anya na o nweghị ka a gaa n’ike ọkụkọ ghara ịhụ akpana.   Ọ dụkwazịrị ndị ọrụnchekwa nọ n’ebe ahụ ka ha gbado anya, hụ na ha onwe ha adaghị maọbụ mee/bàgiden’ihe ọbụla megid