Ka Ọ Dị Taa

OTU nwaanyị aha ya bụ Chigozie Onuobu, na ụmụ ya atọ abụrụla ndị ọkụ gbaworo n’ụlọ akịrịka ha, n’Aguabata Echera nke dị n’okwuru ọchịchị Ikwo na steeti Ebonyi.   Otu onye ogbe ahụ nke achọghị ka a kpọọ aha ya gwara ndị nta akụkọ na ọkụ ọgbụgba ahụ nke ji ime abalị wee gba bụ nnọọ nke amatabeghị ihe kpatara ya.   O kwuru sị: “Anyị amaghị otu ọkụ ahụ siri malite. Ọ gbagwojuru anya otu o siri bụrụ sọọsọ ụlọ ya ka ọkụ gbara. O nweghị ihe dị n’ụlọ ahụ pụtaranụ.”   Otu o sila dị, otu onye ezinaụlọ ahụ, Maazị Samuel Okoro bụ onye kwuputara na ya bụ ọdachị mere eme n’ezie kwuru na ya agaala ebe ahụ ma rụtụ aka na ọkụ ọgbụgba ahụ bụ ihe a kpachapụrụ anya mee n’ihi na enweghị ebe ọhịa gbara ọkụ n’okirikiri ebe ahụ.   O kwuru sị: “Echeghị m na ọbụghị ihe a kpachara anya me. Onweghị ihe gosịrị ọhịa ịgba ọkụ n’okirikiri ụlọ ahụ.   Ọzọkwa, ha nwere usekwu (kitchen) a rụpụrụ iche, nke bụ ebe ha na-esi nri. Nwaanyị ahụ lụrụ nwaanyị abụọ, mana nwaanyị nke izizi ebinyeghịrị ha. A nụrụ na oge ndị mmadụ k

Ọ BỤ ihe oke mwute n’ebe ndị bi n’okporoụzọ Awe dị na Makurdi, steeti Benue nọ, ka ọkụ gbara ụlọ obibi ndị mmadụ gbagburu  obere nwata nwaanyị dị ọnwa atọ.   Otu onye agbataobi aha ya bụ Hassana Ayuba kwuru na ọ bụ mgbe o ji ihe dịka ọkara gafee elekere iri nke ụtụtụ ubọchị ahụ ka otu nwata chọpụtara na anwụrụọkụ na-asụpụta n’otu ụlọ dị n’ebe ahụ. Nwata ahụ kpọtụụrụ otu nwanyị bi ebe ahụ ozugbo, bụ onye tụgharịrị hụ anwụrụọkụ ahụ ma tikuo ndị mmadụ.   Ọ kọwara na mgbe ndị agbataobi ji gbata ọsọ enyemaka, na ọ karịala n’ihi na ọkụ ejezuola ọnụụlọ asatọ dị n’ụlọ ahụ.  Ayuba kwuru na dịka ndị agbataobi na-agba mbọ ụzọ ha  ga-esi kwapụta ụfọdụ ngwongwo ndị mmadụ bi n’ụlọ ahụ, nke ha enweghị ike menwuo; na onweghị onye  chetara na obere nwa ahụ a ka na-eku eku dina n’ime otu ọnụụlọ arahụ ụra.   O kwuru sị, “Nne nwata ahụ hafere ya n’aka otu onye bi n’ụlọ ahụ, were gaba akwụkwọ. Obere nwata nwaanyị kwọbu ya n’azụ nibere ya n’ihe ndina ya dị n’ime ụlọ mgbe ụra buuru ya n’azụ ya. Ya mere, nwat

AKA na-achị steeti Anambra, bụ Gọvanọ Willie Obianọ na ụfọdụ ndịisi ọchịchị steeti ahụ agaala ebe ahụ ọkụ gbara n’Ahịa Nkwọ Ogbe dị n’Ihiala, n’okpuru ọchịchị Ihiala nke steeti ahụ, iji mara ka ọnọdụ siri gbata kwụrụ n’ebe ahụ, ma kasìkwa ndị ajọ ọnọdụ ahụ metụtara obi.   Ọ dị ncheta na n’ụtụtụ ụbọchị ụka gara aga, ajọ ọkụ ọgbụgba dapụtara na nnukwu ahịa ahụ a na-ere osisi, ákwà, akụrụngwa eletrọniks, ihe nri, na ọtụtụ ihe ndị ọzọ, wee gbaa ya pịàtàà, bibìsiekwa ọtụtụ ihe n’ebe ahụ   Ụfọdụ ndị dị icheiche soro gọvanọ wee gaa njem nleta ahụ gụnyèrè osote Ọkaokwu ụlọ omeiwu steeti Anambra, bụ Dọkịta Paschal Agbọdike; Kọmishọna na-ahụ maka mgbasaozi, bụ Maazị C-Don Adinuba; Kọmishọna na-ahụ maka ahịa na azụmahịa, bụ Uchenna Okafor; Kọmishọna na-ahụ maka ahụike, bụ Dọkịta Vincent Ọkpala; onyeisi ụlọọrụ nsọnyụọkụ steeti Anambra, bụ Maazị Martin Agbili; onyeisi ndị uweojii steeti Anambra, bụ CP Echeng Eworo, tinyere ọtụtụ ndị ọzọ e ji okwu ha agba izu.   N’okwu ya n’ebe ahụ, Gọvanọ Obianọ kọ

NDỊ agbataobi na ndị ọnọmgbeomere ényéla aka zọpụta mmadụ abụọ nọ n’ime otu ụlọ dị n’Awka bụ isi obodo steeti Anambra oge otu akụkụ ya bụ ụlọ gbara ọkụ na nsonso a.   Ụlọ ahụ otu akụkụ ya gbara ọkụ ka e kwuru na ọ bụ ụlọelu nwere otu òkpùkpù, dị na mpaghara ụzọ Echeazu Ajuorah, nke dị n’akụkụ mpaghara ụzọ ime ogbe Emma-Nnaemeka, n’Awka.   Dịka akụkọ siri kọọ, ọkụ ọgbụgba ahụ bụ nke malitere n’ihe dịka elekere asaa nke ụtụtụ n’akụkụ ebe e si arịgo n’ụlọelu ahụ, ma nwusàá ozigbo, gbagoo n’elu ụlọ ahụ, ebe nwaanyị nwe ụlọ ahụ, bụ Oriakụ Nkiru Chinwoko bì, ya na obere nwa ya nwaanyị dị ihe dịka ahọ asaa.   Otu onye ọnọmgbeomere kwuru na ọ malitere tibe mkpu ngwangwa ọ hụrụ ọkụ ahụ, bụkwazị nke mere ụfọdụ ndị agbatobi jiri mara banyere ya, gbapụta ozigbo, ma màlite inye aka n’ibusò ya bụ ọkụ agha, wee ruzie ogè ndị ọrụ nsọnyụọkụ bịaruru n’ebe ahụ, wee tinyekwazie aka n’ịgbanyụ ya.   O mekwazịrị ka a mara na ha dọkapụrụ ihe igwè a rụnyere na windò ime ụlọ ebe ahụ nwaanyị nwe ụlọ ahụ nà nwa y

 OKE ihe mberede na ihe anyammiri dakwàsịrị ụfọdụ ndị nwere ọdụ ahịa na mpaghara Ogoja dị n’okpuru ọchịchị ime obodo Ogoja nke steeti Cross River, dịka ajọ ọkụ ọgbụgba dakwàsịrị ma gbapịa ya ọdụ ahịa ruru iri n’ọnụọgụgụ n’ebe ahụ.   Ya bụ ajọ ọkụ ọgbụgba mere n’abalị na mpaghara ‘No. 29 Mission Road, Igoli-Ogoja’ ka e kwuru na ọ gbarikọrọ ihe niile dị n’ọdụ ahịa ahụ kpamkpam, nkè na o nweghị onye ọbụla n’ime ndị nwe ọdụ ahịa ahụ wepụtanwuru ọbụladị otu ihe n’ime ya.   Ndị ọnọmgbeomere na-akọwa na ọ bụ igwe na-enye ọkụ, bụ jeneretọ ka ọkụ ahụ siri na ya wee malite n’abalị ahụ, ma gakwa n’ihu kọwaa na otu onye n’ime ndị nwere ọdụ ahịa ebe ahụ koropùrù ma dàá ozigbo ọ nụrụ banyere ọkụ ọgbụgba ahụ, ke mezịrị ka e buru ya gaa ụlọọgwụ maka inye ya ọgwụgwọ.   Na nkọwa nke ya, onye na-ere ahịa ihe e ji arụ ọkọ latiriiki, ma bụrụkwa otu onye n’ime ndị ọkụ ahụ gbarikọrọ ọdụ ahịa ha, bụ Maazị Felix Orim kwuru na ya nwètàrà òkù ekwentị n’ime abalị na ọkụ na-agba n’ọdụ ahịa ya; mana o nweghịzị ike

AJỌ ọkụ ọgbụgba dabidooro ma gbarikọọ ọdụ ahịa dị n’otu nnukwu ụlọọgwụ pụrụ iche na-ewu èwù na Yola, bụ isi obodo steeti Adamawa.   Ya bụ ụlọọgwụ a maara dịka ‘Adamawa State Specialist Hospital’ dị na mpaghara Jemita na Yola ka e kwuru na ọ bụ ụlọọgwụ kacha buo ibù gọọmenti steeti ahụ nwe.   Dịka ndị ọnọmgbeomere siri kọwaa, ọkụ ọgbụgba ahụ dapụtara n’isi ngwụcha izuụka a gbarikọrọ ọtụtụ ngwaahịa ma bibie ọtụtụ ihe n’ebe ahụ, n’agbànyèghị na ụgbọala nsọnyụ ọkụ ruru atọ n’ọnụọgụgụ gara n’ebe ahụ maka ịgbanyụ ya bụ ọkụ. Ọbụladị na mgbede ụbọchị ụka, a ka hụrụ ka anwụrụ ọkụ na-asụ n’ime ebe ahụ, nke na-egosi na ya bụ ọkụ ọgbụgba ka na-ekùkwa ume.   Dịka nkọwa e nwetere site n’ọnụ ndị ọnọmgbeomere ahụ siri kwuo, a chọpụtàbeghị ihe ọ bụ ya kpatara ọkụ ọgbụgba ahụ kpọnkwem ruo ugbua, ma a ka na-eme nnyocha banyere nke ahụ. A chọpụtabeghịkwa ka ọnụọgụgụ na ọnụego ihe ọkụ ọgbụgba ahụ bibiri ebe ahụ hà ruo ugbua.   Kaosiladị, o nwebeghị ozi e nwetara site n’aka gọọmenti steeti ahụ, isi ọchịchị

NNUKWU ihe ọdachi dakwàsàrà ụfọdụ ndị na-azụ ahịa n’ime ahịa Ladipo dị na Mushin nke steeti Lagos, dịka ajọ ọkụ ọgbụgba dị egwù dapụtara n’ebe ahụ na nsonso a, wee gbarikọọ ngwaahịa gburu ego dị nde kwùrú nde naịra.   Dịka akụkọ siri kọọ, ọkụ ọgbụgba ahụ dapụtara n’oge ụtụtụ, ma bụrụkwa nke malitere n’otu ime ọdụ ahịa ebe a na-ere akụkụ ahụ ụgbọala na mpaghara Alapeju n’ime ahịa Ladipo ahụ.   N’ozi ọ kụpụrụ banyere ọkụ ọgbụgba ahụ, onye na-ahụ maka mmekọrịta ọhaneze na ụlọọrụ ‘Lagos State Emergency Management Agency’ (LASEMA), bụ Maazị Nosa Okunbor mèrè ka a mara na a gbanyụrụ ọkụ ahụ ozigbo site n’aka ụlọọrụ ahụ na ndị njikọaka ha, bụ ndị ha na ha na-arụkọ ọrụ ọnụ.   O mere ka a mara na ha nwètàrà ozi n’ụlọọrụ ahụ banyere ọkụ ọgbụgba ahụ, bụzị nke mere ha jiri gbara ọsọ ozigbo wee gaba n’ebe ahụ, maka ịgbanyụ ya bụ ọkụ.   O kwuru na ọbịbịa ha n’ebe ahụ na ọrụ nsọnyụọkụ ha mèrè ka a ghara inwe onye ọbụla nwụrụ n’ahịa ahụ, ma gbochiekwa mbibì ọtụtụ ngwaahịa n’ebe ahụ.   O kwuru na ọdach

ỌKỤ ọgbụgba gbagburu ụmụaka ntaakara (nursery) dị iri abụọ n’ọnụọgụ na mba Niger, n’izuụka gara aga. Ọkụ ahụ gbachibidoro ha na klaasị ụlọ akịrịka (straw-hut classrooms) ha na-agụ akwụkwọ.   Onyeisi ndị ọrụ ntinyụ ọkụ (fire service) mba ahụ Colonel Bako Boubacar kwuru sị na ọtụtụ n’ime ndị ahụ nwụrụ anwụ bụ obere ụmụaka; tinyere na amatabeghị ihe kpatara ọkụ ọgbụgba ahụ na Niamey.   Otu onyenkuzi so n’òtù jikọtara ndị nkuzi Niger kwuru na ụlọakwụkwọ ahụ nwere ihe dịka ụmụ akwụkwọ narị asatọ, ndị gụnyere ụmụaka nọ na ntaakara.   Mounkaila Halidou kwuru sị: “Ọkụ ahụ malitere site na geeti ụlọakwụkwọ. Ebe enweghị ebe ọzọ a ga-esi gbapu, ọtụtụ ndị mmadụ tọkịịrị n’ime, ebe amanyere ụmụakwụkwọ (students) ka ha maa elu aja wee gbapụ. Ndị nwụrụ anwụ bụkarịchara ụmụaka ndị ka nọ na ntaakara.”   Onye ọrụ ntinyụ ọkụ ọzọ kwuru na ọkụ ahụ gbagworo klaasị ụlọ akịrịka dị iri abuọ na otu nke ụmụaka tọkịrị n’ime ha.

ỌKỤ ọgbụgba dapụtara na mpaghara ụzọ Amobi dị n’ime ahịa Ọchanja, n’Ọnịtsha dị na steeti Anambra emeela ọtụtụ ndị mmadụ ‘echete ebebe’ na nsonso a, ma tinye ọtụtụ ndị ọzọ n’ajọ ọnọdụ ihe isi ike n’otu ntabi anya.   N’okwu ha banyere ya bụ ọkụ ọgbụgba, ụfọdụ ndị ọnọmgbeomere kwùrù na ọkụ ahụ malitere ịgba oge ọ fọdụrụ nkeji iri ka ọ kụọ elekere abụọ nke ọnụ ụtụtụ, ma sịkwa na ọ bụ ọkụ latiriiki mere ọkụ ọgbụgba ahụ jiri màlite, n’ihi na ọ bụ oge e wetere ọkụ ka ya bụ ọkụ ahụ màlitere.   N’okwu nke ya, site n’ozi ọ kụpụụrụ ndị nta akụkọ; onye na-ahụ maka mmekọrịta ọhaneze na ndị uweojii na steeti Anambra, bụ CSP Haruna Mohammed gbàrà akaebe nà ọkụ ọgbụgba ahụ dapụtàrà n’ezie, ma mee ka a mara na onyendu ndị uweojii na-elekọta mpaghara ahụ, bụ SP Ifeanyi Iburu kpọọrọ ndị ọrụ ya wee wụchaa n’ebe ahụ ozigbo ha nwetara ozi banyere nke ahọ; ha wee chekwaa ebe ahụ, iji gbochie izu ohi ngwaahịa n’ebe ahụ maọbụ ụdị ihe ọdachi ọzọ ịdapụta.   O mere ka a mara na a kpọtụụrụ ndị ọrụ nsọnyụọkụ mgbe i

MKPU akwa dàrà nsonso a n’Awka bụ isi obodo steeti Anambra dịka ọkụ ọgbụgba dabidoro ma gbarikọọ ụlọ abụọ na ihe dị iche iche dị n’ime ha.   Ọkụ ọgbụgba ahụ bụ nke dapụtara n’ogige ụlọ obibi ‘Nwakpadolu Estate’ dị n’Agụ-Awka, n’okpuru ọchịchị ime obodo ‘Awka South’.   N’okwu ha dị iche iche banyere ajọ ọdachi ahụ, ụfọdụ ndị ọnọmgbeomere kọwara ma mee ka a mara na ọkụ ọgbụgba ahụ dapụtara n’ihi nsogbu sitere n’ọkụ latiriiki, ma bụrụkwa nke malitere n’ime mpaghara ụlọ ebe ndị bi na ya agbanyụsịghị ọkụ ha agbanyụ were pụọ; ya bụ ọkụ wee si ebe ahụ nwubàá n’ebe ndị ọzọ, wee gbarikọọ ọtụtụ ihe dị iche iche ha jiri biri.   Ha bụ ndị ọnọmgbeomere gara n’ihu kwuo na ọ bụ oge ha nụrụ isi anwụrụ ọkụ, wee hụkwa ka o si n’ụlọ ahụ asụpụtasị ka ha jiri mara na ya bụ ụlọ nọ n’ọkụ; nke mezịrị ka ha kpọba òkù ma zisàsịba ozi, ndị mmadụ wee gbata ọsọ ma nyebe aka n’ụdị nke ha, wee ruo mgbe ndị ọrụ nsọnyụ ọkụ bịaruru n’ebe ahụ.   Ha kọwara na ọ bụ mgbataọsọ ahụ ndị mmadụ gbatara na ọrụ ndị nsọnyụ ọkụ ahụ

Ọ KPỌTỤRỤ akpọtụ ma zụọ azụọ nso nso a n’Ukpo dị n’okpuru ọchịchịime obodo Dunukọfịa nke steeti Anambra, dịka ajọ ọkụ ọgbụgba dabìdòrò ma gbarikọọebe a na-azụ anụ ụlọ, bụ ‘Sunday Ezeaku Modern Integrated Agricultural Farm’ dịna Ndiagụ-Isiekwulu.   Ya bụ ajọ ọkụ ọgbụgbaka e kwùrù na ọ gbarìkọrọ ụlọ nwere ọnụ ụlọ ise, nnukwu itè nchekwa mmiri,nnukwu igwe na-enye ọkụ, ihe e jiri anụ nri, ewu, ézì, nchì na ihe ndị ọzọ.   N’okwu ya bànyerenke ahụ, onye nwe ebe ahụ, bụ Maazị Sunday Ezeakụ, kọwàrà na ya na ndị ezinaụlọya adịlaarị na mbụ menyụọ ọkụ nke na-agbabụ n’ọhịa dị n’akụkụ be ya, mana haamaghị na ya bụ ọkụ abànyelarị n’ụlọ anụ ya.   O kwùrù na ihe ọkụmèrè n’ụlọ anụ ya, bụzị nke ha chọpụtàrà echi ya, mèzịrị ka o siere ya ike ịsọnyụọkụ ahụ, ya na ndị ezinaụlọ ya na ndị ọzọ gbataara ya ọsọ enyemaka ike, tupuundị ọrụ nsọnyụ ọkụ na ndị uwe ojii abịaruo ebe ahụ.   Maazị Ezeakụ, bụonyeisi ọrụ oyibo n’oge gara aga, kọwara ya bụ ọkụ ọgbụgba dịka oke ihe ọdachi,ma rịọkwazie enyemaka ndị mmadụ na

ỌKỤ ọgbụgba nnukwu ụgbọala dapụtara ọzọ na Nkpor nke dịn’okpuru ọchịchị Idemmili North na steeti Anambra na Satọdee gara aga, ka ojiri ihe dịka ọkara gafee elekere iteghete nke abalị.    Nnukwu ụgbọala ahụnke bu ihe e ji edina ala ‘mattresses’, tinyere ụlọ ahịa dị ebe ahụ gbara ọkụgwoogwoo tupu e menyụọ ya.   E kwuru na ihekpatara ọkụ ahụ bụ n’ihi na ụgbọala  ahụbu ibu karịrị ya  lara elu nke ukwu nkemere na o metụrụ eriri ọkụ latrik. N’ihi ya ka o ji gbaa ọkụ, mana ọkọ akọghị ọkwọụgbọala ahụ.   Ozi si n’aka onyeuweojii na-ahụ maka ọdịmma ha na ndị mmadụ (Police Public Relations Officer),SP Haruna Mohammed kwuru na mgbe ha nwetara ozi ahụ ka e zipụrụ ndị uweojii nkeOgidi Divishọn ozugbo bụ ndị mere ngwa ngwa gaba ọrụ ebe ahụ.   O kwukwara sị, “Ndị ọrụna-agbanyụ ọkụ (fire service) gbagakwara ọsọ ozugbo.”   PPRO ahụ kwara arịrịna ka ndị ọrụ ngbanyụ ọkụ ahụ bịaruru ka igwe mmadụ iwe na-ewe (mob) wakporo ụgbọalaha ma were okwute kurie nnukwu ugogbe (windscreen) ya tupu ndị uweojii abịa zọp

ANYAMMIRI gbàrànnọọ ka iju n’Awka bụ isi obodo steeti ahụ, dịkaọkụ ọg dabìdoro ma gbarikọọ ụlọ ahịa dị iche iche nakwa ngwaahịa gburu ndekwuru nde Naịra ụbọchị Mọnde.   Ya bụ ajọ ọkụ ọgbụgba,bụ nke kpọlitere ndị mmadụ n’ụra, màlitere ka o jiri nkeji iri na ise gafèéelekere isii nke ọnụ ụtụtụ, ma bụrụkwa nke gbara na mpaghara okporo ụzọ ỌbyOkoli Avenue, n’akụkụ ‘Club Road’ (a maara dịka Abakaliki Street n’oge mbụ).   N’okwu ọ gwara ndịnta akụkọ bànyere nke ahụ, onyeisi ụlọ ọrụ na-ahụ maka nje awele n’okporo ụzọna steeti ahụ, bụ ‘Federal Road Safety Corps (FRSC)’ Maazị Andrew Kumapayịkwùrù na ya nàtàrà ozi mberede bànyere ọkụ ọgbụgba ahụ, bụzị nke mere o jiri kpọkọrọndị ọrụ ya ozigbo gbara gaba n’ebe ahụ, ma kpọọkwa ndị ụlọ ọrụ nsọnyụ ọkụsteeti ahụ ozigbo, zie ha ozi bànyere nke ahụ.   O kwuru na amatàbèghị ihe kpatara ọkụ ọgbụgba ahụ; mana ka o sila dị, ọ sịkwa na o nwereike ịbụ ihe sitere na nsogbu ọkụ latiriiki, n’ihi na ọkụ dị mgbe ya bụ ihemàlitere; ma sịkwazie na a ga-achọpụta nke

N’IHI ajọ ọdachi ọkụ ọgbụgba ahụ dabìdòrò ụlọakwụkwọ‘Patterson Grammar School, Awada’ ụbọchị ụka gara aga ma rie isi otu nwata akwụkwọgbara ahọ iri na otu; gọọmenti Anambra akasiela ndị nlekọta nakwa ụmụakwụkwọ ụlọakwụkwọahụ obì.   Nke a bụ nke ekwupùtàrà oge aka na-achị steeti ahụ bụ Gọvanọ Willie Obianọ garùrù n’ebe ahụya bụ njinji nọrọ wee jie, bụkwa ebe ọ nọrọ wee kwaa arịrị  banyere mkpamkpa ajọ ọkụ ahụ kpàrà ebe ahụ,ma keleekwa Chukwu na imirikiti ụmụakwụkwọ ahụ nọ n’ezi ekpe ekpere oge ihe ahụmèrè.   Gọvanọ Obianọ nke ọbụ ode akwụkwọ ukwu steeti ahụ, bụ Ọkammụta Solo Chukwulobelụ nọchitere anya yakasìrì ụlọakwụkwọ ahụ, ndị ụka Anglịkan nakwa ndị ezinaụlọ nwata ahụ nwụrụ anwụobì, ma kpee ka Chineke nara mkpụrụ obi ya na ndokwa, nyekwa ha obì iji wee dìéya bụ ihe.   Ọ gara n’ihu kwuo naọchịchị steeti ahụ ga-etinye amụmà pụrụ iche n’ọrụ iji hụ na e gbòchìrì ụdị iheahụ ịdabido ụlọakwụkwọ ọbụla ọzọ n’ọdịnihu, ma kwekwazie nkwà na gọọmentiga-enyere ha aka n’ịrụzigharịsị ihe ọkụ ahụ gb

ỌKỤ ọgbụgba bụ ihe mberede jọrọ njọ nke ukwuu. Ọkụ adịghị emere ndụ ma ọ bụ akụnụba ebere. Ọkụ ọgbụgba baa n’ụlọ obibi, ụlọ ahịa ma ọ bụ n’ụlọ ọrụ, ọ na-eweta ndaghachi azụ dị ukwu. Ọ na-emekwa ka mmadụ tụfuo ihe niile o nwere. Ọkụ ọgbụgba nke dapụtara n’Onitsha na nso nso a na-egosikwa ụdị njikere ndị ala anyị dị n’ichekwa ndụ na akụnụba nke ala anyị. Onye ọbụla nke hụrụ otu ya bụ ọkụ siri malite ga -ama na anyị ka nwere ọtụtụ ihe anyị ga-eme ka anyị gbagota n’ogogo kwesịrị. Ọ bụrụ na anyị erugo ogogo kwesịrị, ngwa ngwa ọkụ ahụ malitere, a ga- akwụsị ya, ọ gaghị eru ebe niile ahụ o ruru maka na o doro anya na ọkụ ahụ esighị n’elu daa. O nwere ndị e nyere ọrụ a na-akwụ ụgwọ kwa ọnwa mana mgbe ọbụla ọkụ ọgbụgba dapụtara, a kpọọ ha, ha a kọọ otu akụkọ ma ọ bụ nke ọzọ. Asighị m na ha amaghị ọrụ ha, kama  ọ bụ na nwa mgbe eke amaghị akpụ isi ka ọ bụ na agụba adịghị nkọ? N’ihi oke ihe anya mmiri na-adi adapụta, ndị na-azụ ahịa n’ala anyị niile nakwa ndị isi ahịa niile jikọọ aka ọnụ maka inw

Ọ BỤ nnọọ ụbọchị akwa na àrịrị n’Ọnịtsha na steeti Anambra dịka ọkụ dị egwu gbagwòrò ma gbapịa ụlọ na ngwongwo gburu nde kwùrú nde Naịra. Ya bụ ụlọ ndị be Njaka, bụ nke dị n’okporo ụzọ St. Stephen ná mpaghara ‘Inland Town’, ma bụrụkwa nke e kwùrù na ọkụ gbarìkọrọ ihe niile dị n’ime ya kpamkpam. N’okwu ọ gwàrà ndị nta akụkọ, otu nwa amadi n’ezinaụlọ ahụ ma bụrụkwa onye ọrụ agha mmiri lagoro ezumike nka, bụ maazị Okwudịlị Njaka kọwàrà na ya bụ ihe mèrè ha n’amaghị ama, nke bụ na o nweghị ihe ọbụla ha nwèrè ike izọpụtanwù na ya bụ ajọ ọkụ, ebe ọ gbapịchàrà ihe niie ha jiri biri. O mere ka a mara na ha achọpụtàbèghị ihe kpatara ya bụ ọkụ ọgbụgba, ma sịkwa na nke ahụ ka na-agbagwòju ha anya n’ihi na ọkụ latiririiki adịghị oge ahụ ya bụ ihe mèrè. Na ntunye nke ya, onye ọzọ n’ezinaụlọ ahụ, bụ maazị Lawrence Njaka kwùrù na ya nụrụ ka mmadụ na-eti mkpu n’ogìgè ụlọ ahụ, n’ịkpọkù ndị mmadụ bànyéré ya bụ ọkụ oge ọ màlìtérè, mana tupu ha aghọta ihe na-eme, ọkụ agazuola ụlọ niile ahụ, ma gbaa ya pịa

ỌKỤ agbagbuola otu nwaanyị dị ime na ụmụ ya abụọ n’Umuoffor Okija, nke dị n’okpuru ọchịchị Ihiala na steeti Anambra. Onye na-ahụ maka ọdị mma ndị mmadụ na ndị uweoji ‘Police Public Relations Officers’ bụ Haruna Mohammed kwupụtara nke a n’okwu ọ gwara ndị nta akụkọ n’Onitsha ụnyaahụ. Mohammed kwuru na ndị ahụ ọkụ gbagburu nọ na be ha mgbe ọdachi ahụ dapụtara. O kọwara sị, “ka ọnwa Maachị dị n’abalị iri na iteghete n’ihe dịka elekere asaa na ọkara nke uhuru chi, ọkụ gbara n’Umuoffor Okija n’ezinaụlọ Maxwell Okeke. N’ihi nke ahụ, nwunye ya dị ime bụ Oriaku Nwazuru Okeke na ụmụ ya abụọ; Chidi dị afọ abụọ na Makuo dị afọ atọ gbara ọkụ pịatapịata. Ndị uweojii na-elekọta ngalaba Okija gara ebe ahụ ma menyụọ ọkụ ahụ site n’enyemaka ndị gbutara ọsọ.” Mohammed, onye kwuru na achọpụtabeghị ihe kpatara ọkụ ọgbụgba ahụ kwukwara na kọmishọna uweojii, Maazị Rabiu Ladodo enyela iwu maka nnyocha bụ ịgba iji chọpụta ihe kpatara ọdachị ahụ.          

Gbapia ebe a na-ere mmanya   Ọ BỤ nnọ nnukwu ụbọchị ncheta n’Agụleri ụbọchị Mọnde dịka aka na-achị steeti Anambra bụ Gọvanọ Willie Obianọ na ụmụnne ya kaara nne na nna ha bụ Maazị Philip na Oriakụ Christiana Obianọ lagoro mmụọ ụka pụrụ iche n’icheta ọnwụ ha. Ụka ncheta ahụ bụ nke weere ọnọdụ n’ụlọ ezumezu Gechi dị n’Agụleri n’okpuru ọchịchị Anambra East, ma bụrụkwa nke dọtara ọtụtụ ndị e ji okwu ha agba izu na steeti ahụ, malite na ndị ọchịchị, ndị ụlọ ọgbakọ omebe iwu, ndị ndu na ọtụtụ ndị ọzọ, tinyere osote aka na-achị steeti ahụ, bụ Dọkịnta Nkem Okeke, na ode akwụkwọ izugbe steeti ahụ, bụ Ọkammụta Solo Chukwulobelụ. N’okwuchukwu ya na mmemme ahụ, onye ụkọchukwu,John Manafa, kpọkuru ndị otu ‘Christ’ ka ha na-atụkwasị obi n’ebe ha ga-anọ ọnọdụ ikpeazụ ma ha nwụọ, ma gbaa mbọ hụ na ha kwadooro onwe ha ọnọdụ n’eluigwe site n’ibi ezigbo ndụ n’ụwa na ịgbaso ezi mmekọrịta n’etiti ha na mmadụ ibe ha na Chineke. Ọ kọwara di na nwunye ahụ lagoro mmụọ dịka ndị nwere ọtụtụ akụkọ ọma dị iche ich

ANYAMMIRI tasịrị nnọọ n’Awada dị n’Obosi na steeti Anambra ụbọchị Frayịdee gara aga, dịka ọkụ ọgbụgba binwuuru n’otu ebe a na-edozi ụgbọala na mpaghara ahụ wee gbarikọọ ụgbọala ruru iri na iteghete n’ọnụ ọgụgụ. Ya bụ mkpamkpa bụ nke e kwuru na ọ malitere n’elekere abụọ nke ime abalị ma bụrụ nke a chọpụtabèghị ihe kpatara ya, ruo ugbu a, na-agbanyeghị na ụfọdụ na-ekwu na ọ bụ ọkụ latiriiki kpatara ya. N’okwu ọ gwara ndị nta akụkọ bànyere nke ahụ, onye na-ahụ maka mmekọrịta ọhanaeze na ndị uwe ojii na steeti ahụ, bụ Maazị Haruna Mohammed kwuru na ya bụ ọkụ metụtara ụgbọala ruru iri na iteghete n’ọnụ ọgụgụ, bụ nke ọtụtụ n’ime ha gbara pịataa, ebe ụfọdụ ndị ọzọ nwechara àpà ọkụ. Ọ sị na e mechaara menyụsịa ya bụ ọkụ site n’aka ndị bi n’okirirkiri Amanatọr Awada ahụ, bụ ebe ya bụ ihe nọrọ wee mee, ma sịkwazie na ndị ọlụ uwe ojii na mpaghara ebe ahụ gbaara gaba ebe ahụ ozigbo iji wee chekwaa ebe ahụ, tupu ụfọdụ ndị arụrụ ala amalite ịchọ ka ha ga-esi rita uru n’ajọ ọnọdụ ahụ. O kwuru na ya b

ỤZỤ tụrụ nnọọ n’obodo Uruk Usung dị n’okpuru ọchịchị Obot Akara nke steeti Akwa Ibom, dịka ndị ntorobịa iwe juru obi jidere mmadụ atọ bụ ndị a na-enyo enyo na ha bụ ndị ohi, tie ha gwoo gwoo ma sunye ha ọkụ na ndụ, ha wee ree pịata ka akwụkwọ ụkpaka. Mmadụ atọ ahụ e suru ọkụ na ndụ ka e kwuru na o tèéla ha jiri yibe ndị bi na mpaghara ahụ egwù, ma na-ezu ha kpataa, wee ruo ụbọchị ahụ mụọ kere ha bụrụ ha ọnụ, ndị ntorobịa ahụ wee nwụchikọọ ha na ndụ, oge ha gachara obere ‘ọlụ’ na mpaghara ahụ. Nke a na-eme dịka ọ gachara mkpụrụ ụbọchị ole na ole e jiri suo otu onye ohi ọzọ gbara afọ iri atọ ọkụ n’Urua Ekpa dị n’Uyo n’otu steeti ahụ, bụ onye e kwuru na o zuru ọgbatumtum mmadụ ma chọọ ka ọ larie. Mmadụ atọ a kpọchara ka ewu bụ ndị e kwuru na ha ga-anọ n’agbata afọ iri abụọ na abụọ wee ruo n’afọ iri atọ. Oge a kpọtụụrụ ya, onye okwuputa okwu ndị uwe ojii na steeti ahụ, bụ DSP MacDon Odiko, kwuru na ya ka na-aña ntị ka ya nata ozi site n’aka onye ‘Divisional Police Officer’ nke mpaghara ebe