Ka Ọ Dị Taa

Izunna Okafor dere akụkọ a Ótù nnukwu onye ụkọchukwu ụka Katọliik ahụ na-ewu èwù, ma bụrụkwa oke dibịa mgbọrọgwụ na mkpakwụkwọ, bụ Rev. Fr. Dr. Raymond Chukwunyereugwu Arazu anwụọla ka ọ gbàchàrà ahọ iri asatọ na abụọ (82). Nke a bụ nke e mere ka ụwa mara site n’ọnụ Fr. Vitalis Anusionwu, bụ onye odeakwụkwọ òtù ‘Congregation of the Holy Spirit (C.S.Sp.)’, bụ òtù jikọtara ndị ụkọchukwu a maara dịka ‘Holy Ghost Fathers’, bụ onye kụpụụrụ ndị ntaakụkọ ozi na nsonso a banyere ọnwụ ya bụ agụ nwoke. Dịka ya bụ ozi siri kọwaa, Fr. Arazụ nwụrụ n’ụlọọgwụ ‘Parklane Hospital’ dị na steeti Enugu, n’ụtụtụ ụbọchị ụka, abalị iri abụọ na isii nke ọnwa Desimba ahọ 2021, ka ọ gachara ogologo oge ọ nọrọ n’àkwà ọrịa, bụgasị ọrịa sitere na nkā, n’ihi na o teela ọ lakpuru. Ka ọ na-ekpe ka mkpụrụobi nwa amadi ahụ zuo ike na ndokwa, o kwukwazịrị na a ga-eme ka ụwa mara banyere mmemme akwamozu ya ngwangwa a hazichara ya. Fada Arazu, onye a mụrụ n’abalị iri abụọ na asaa nke ọnwa Méè, afọ 1939, bụ nwa afọ Ihembọs

A DỤỌLA ndị otu Kraịst ọdụ ka ha bie ndụ ịdị ọcha na ịdị nsọ, n’agbanyeghị ihe dị icheiche na-emegasị na gburugburu ha na n’ebe ọbụla ha hụtara onwe ha. Ashbishọp nke mpaghara Niger ma bụrụkwa Bishọp nke Dayọsis Awka, bụ  Most Reverend’ Alexander Chibuzor Ibezim bụ ya nyere ndụmọdụ a n’okwuchukwu ya na mmemme ofufenrò ibikwàsa aka n’isi ikpeazụ ya n’ime afọ 2021, nke e mere n’ụlọụka ‘Chapel of Redemption’ nke Mahadum Nnamdi Azikiwe, dị n’Awka bụ isi obodo steeti Anambra. Ya bụ ofufènrò wééré ọnọdụ ụbọchị Tuzdee, bụ nke ọtụtụ ndị mmadụ sonyere na ya, ma bụrụkwa nke Ashbishọp Ibezim nọrọ na ya wee bikwàsa mmadụ 54 aka n’isi, nabàta ụmụnwoke ruru iri abụọ na otu n’ọnụọgụgụ n’otu ụmụnwoke dayọsis ahụ, nabàtakwa ụmụnwaanyị ruru iri abụọ na asatọ n’otu ụmụnwaanyị dayọsis ahụ, bụ ndị sitere ụlọụka ‘Anglican Church of Redemption Parish, Awka’ na ụlọụka ‘Chapel of Redemption, UNIZIk, Awka’. N’okwuchukwu ya n’ebe ahụ, Ashbishọp Ibezim, onye okwuchukwu ya gbadoro ụkwụ n’ịdị ọcha, kọwara ịdị ọcha

NDỊ IGBO kwuru okwu si na onye fee eze, eze efee ya. O were buru ya, igba odibo so n’otu usoro obibi ndụ ndị Igbo. Onye gbachaa odibo, n’ikpeazụ o nwere onwe ya, zụba ndị ọzọ.   Igba odibo di n’ụzọ dị iche iche, ufọdụ na-agba odibo maka inye aka n’ọrụ ezinaụlọ, ụfọdụ na-agbakwa odibo ahia nke a na-akpọ ịgba ‘bọyị’ n’ala Igbo. Otu o sila di, odibo bụ mmadu ịnọ n’okpuru onye ọzọ na-eme ihe na ntuziaka onye ọ nọ n’okpuru ya.   A bịa n’igba odibo maka ọrụ ezinaụlọ,  ọtụtụ ụmụaka bido n’ihe dika agbata afọ ise ka a na-akpọpụ. Ụmụaka dị otu ahụ na-ahapu ezinaụlọ nne na nna ha were gaa na nke onye ha ga-agbara odibo. ọtụtụ n’ime ha na-eku nwa, otụtụ na-esi nri, ọtụtụ na-elekọta ndị okenye, tinyere ihe ndọ ọzọ.   Ụmụaka gara iku nwa na-anọ n’ụlọ ebe ahụ ha na-agba odibo kuo nwa, ha kuchaa ọ bụrụ na ọ dabara ha na ndị ha na-agbara odibo, ha ekuru nwa na-aga n’ihu. Ụfọdụ n’ime ha na-eku ụmụ abụọ, atọ, anọ maọbu karia. Ka ha na-eku ụmụaka ahụ, ha kwesiri idi na-agakwa akwụkwọ. Tupu ị mara ihe na-

EJIMA bụ onyinye si n’aka Chineke. Ihe ọ pụtara bụ nwaanyị ịmụ karịa otu nwa n’otu oge.   N’oge gboo, ndị Igbo na-ahụta ejima dịka ihe ala na-asọ asọ. N’oge ahụ a na-egbu ụmụejima ma a mụọ ha. Ha mere ihe ndị ahụ n’ihi na ha aghọtaghị. Ha si ụzọ dị otu ahụ gbufuo ọtụtụ ụmụaka bịara ụwa aka ha dị ọcha. Ọtụtụ ụmụnwaanyị ka ha gbabara aka nwa; ebe ọtụtụ nwetara obi mgbawa n’ihi ọnwụ ụmụ ha. N’oge ụfọdụ, ụmụnwaanyị na-agabiga ntaramahụhụ dị egwu ma ha mụchaa ejima.   Otu o sila dị, n’ihi ọbịbịa ndị ọcha e wetara igbu ejima n’isi njedebe. Ma ka nke ahụ gachara ndị ọgọ mmụọ anabataghị ya nke mere na ha bidoro kpagbube ụmụnwaanyị egbughị ejima ha site n’ịmachi ndị mmadụ imekọnyere ha; ịmachibido ha n’ihe obodo na-eme. Ha bata ebe e nwere ọgbakọ ọtụtụ ndị mmadụ agaghị atụpụrụ ha ọnụ, o kwe ihe ọnụ n’ahịa agaghị eresi ya. Ma n’ime ihe niile, nke ahụ mechara bụrụ akụkọ mgbe ochie.   N’ụwa taa, ejima bụ ihe oke ọńụ. Ezinaụlọ ọbụla ejima batara be ha na-ekele Chineke n’ebe ọ dị ukwuu ma kpọọ oriri

ỤLỌỌRỤ Kaduna State Universal Basic Education Board (KADSUBEB) agbaarala ndị nkuzi dị narị abụọ, iri ato na atọ (233) ụgbọ nwa mkpi maka ịjị asambodo adịgboroja wee nweta ọrụ.  Onyeisioche KADSUBEB, Tijjani Abdullahi kwuputara nke a n’okwu ọ gwara ndị ntaakụkọ, ọ kọwara na otu (board) ahụ nyochara asambodo narị anọ, iri ise na otu (451) site n’ịkpọtụrụ ụlọakwụkwọ ndị ha si nweta ha. O kwuru na ụsa ha nwetara site n’ụlọakwụkwọ ndị ahụ gbara ama na ndịnkuzi 233 wetara asambodo adịgboroja. Dịka ha na-agba mbọ ihụ na ndị nkuzi nwere nturuugu ha nwetara n’asambodo ha n’ezie, KADSUBEB mere amụma nnyocha (certificate verification exercise) n’ọnwa Epure afọ a bụ 2021. Ọ gara n’ihu kwuo na otu (board) ahụ ga-achụ ndị nkuzi 233 ahụ wetara asambodo adigboroja, dika a ga-achịgara ụlọọrụ na-ahụ maka ikpe (Ministry of Justice) akwụkwọ ha maka ikpe ha ikpe igwu ojoro.

NDỊ  ANTI Piracy Society of Nigeria (APSON), ngalaba steeti Anambra anabatala ndị ọhụrụ karịrị otu narị na iri ise n’ọnụọgụ. Ọ bụ n’ụlọ ezumezu Anambra Newspapers and Printing Corporation (ANPC), Awka, bụ ndị na-ebipụta akwụkwọ akụkọ National Light, Ka Ọ Dị Taa, Sports LightXtra na Homeland ka a nọrọ merube oke mmemme ahụ bụ nke a nọ na ya nye ụfọdụ mmadu onyinye nkwanye ugwu ‘award’. N’ozi ọ gụpụtara, Onyeisi Zuzugbe (Director General) APSON, Frank Uduonu kelere ọtụtụ ndị e ji okwu ha agba izu gụnyere otu ndị uweojii, ndị na-ahụ maka njem okporoụzọ, otu ndị na-emepụta ihe n’ala anyị (Manufacturer’s Association of Nigeria), ngalaba steeti Anambra maka ịhụ na mbọ ịbuso agha nye  adigboroja bịara na mmezu. Ọ gara n’ihu kọwaa na adịgboroja bụ nke jọgburu onwe ya bụ nnọọ ihe a na-ahụta ebe niile. Ya mere, ọ rụtụrụ aka na site n’ịgbasa ozi ka ndị a  na-ekesara ihe ndị ahụ (consumers) mata banyere ọghọm dị na ha, na ọ ga-amịta ezi mmịmị, dịka a ga-agbasa ozi gazuo ebe niile. Onyeisioche mmem

AGBAMAKWỤKWỌ bụ ihe oke ọṅụ kemgbe e kere ụwa. Ya mere,  ọ kpọtụrụ akpọtụ ka onyeọrụ Anambra Newspapers and Printing Corporation (ANPC), Awka, ndị na-ebipụta akwụkwọ akụkọ National Light, Kọ Ọ Dị Taa, Sports LightXtra na Homeland, Isaac Okwuchukwu Chukwura kpọrọ ọdị ya n’obi, Callista Chidiebere gaa n’ụlọụka St Thomas Aquinas Catholic Church, Agu Awka, ebe a nọrọ jikọọ ha ọnụ dịka di na nwunye, n’otito nke Chukwu. Ndị ụkọchukwu si ugwu na ndịda wụchaa ma doo ha asọ, ebe ụwa niile bịara gbaara ha akaebe ma soro ha ṅụrịa. N’okwuchukwu, Fada Dennis Nwabueze gwara ha mkpa ọ dị ịnọ Chineke nso oge niile. O kwuru sị: “Ekpere ga-ejikọ ezinaụlọ unu ọnụ. Unu bụzi otu ugbu a, hụnụ onwe ụnụ n’anya. Ma ọdị mma, ma ọ dị njọ, bụrụnụ otu.” N’okwu nke ya, onyeisioche mmemme ahụ ma bụrụkwa onyeisi (MD) ANPC, Sir Chuka Nnabuife kelere Chineke maka onyinye nke ndụ ma kpọkuo  di na nwunye ọhụrụ ahụ ka ha jiri ịhụnanya wee na-ebi dịka ọ gwakwara ha ka ha nọgidesie ike n’ekpere. N’akụkụ nke ya, nwaada gbara

KA Ọ gachara ihe dịka otu izuụka mmadụ anọ jiri nwụọ n’ihe mberede okporoụzọ mere n’Ihiala dị na steeti Anambra, nnukwu ihe ịgba anyammiri ọzọ emeela, dịka oke ihe mberede okporoụzọ dapụtara ma taa isi mmadụ abụọ ọzọ na steeti ahụ. Dịka onye na-ahụ maka mmekọrịta ọhaneze na ụlọọrụ ‘Federal Road Safety Corps, FRSC (ngalaba steeti Anambra), bụ DRC Margaret B. Onabe siri kọwaa n’ozi ọ kụpụụrụ ndị ntaakụkọ ụbọchị Tuzdee, ya bụ oke ihe mberede okporoụzọ dapụtara n’akụkụ ebe ahụ a na-egbu anụ n’Ogbunike, na mpaghara n’ogologo ụzọ awara-awara ahụ siri Enugu gaa Onitsha n’elekere asaa nke ụtụtụ ụbọchị Tuzdee ahụ. O mere ka a mara na ihe mberede okporoụzọ ahụ metụtara ụgbọala abụọ, nke gụnyere Tipa (enweghị akàrà) na Toyota Corolla (nwere akara HTE 365 CU); ma metụkwa mmadụ anọ, ndị bụcha naanị ụmụnwoke. Ọ kọwara na ọ bụ ịgba oke ọsọ na ịnọchi okporoụzọ kpatara ya bụ ihe mberede okporoụzọ. O mere ka a mara na ndị ọnọmgbeomere kwuru na ụgbọala Tipa ahụ gbagidere n’okporoụzọ wee nwee nsogbu, kwụs

…Nye ha nkwàdo OKE ọñụ dara na nsonso a n’obodo dị icheiche dị n’okpuruọchịchị ime obodo Agụata nke steeti Anambra, dịka e nyere ọtụtụ ụmụnwaanyị na ndị ntorobịa dị icheiche ọzụzụ n’ụdị ọrụaka dịgasị icheiche, ma nyekwa ha nkwàdo na akụrụngwa kwesiri ekwesi iji malite ịrụ ihe ha mụtara n’ọzụzụ ahụ. Ya bụ inye ọzụzụ na nkwàdo bụ nke e mere site n’aka onye na-anọchite anya ọgbọ nta nkwàdo Agụata n’ụlọ nnọchianya etiti, bụ Maazị Chukwuma Umeọjị, site na njikọaka ụlọọrụ ‘African Union Development Agency, AUDA-NEPAD Nigeria Presidency’ ma bụrụkwa nke e sitere na ya nye ụmụnwaanyị na ndị ntorobịa gafere narị n’ọnụọgụgụ ọzụzụ n’ọrụaka dị icheiche, nke gụnyere ịchọmma, ighe ihe oghighe na imepụta ihe oriri dị icheiche, tinyere uzoro nzikọrịtaozi ọgbaraọhụrụ ICT. Ụmụnwaanyị na ndị ntorobịa ahụ sonyere n’ọzụzụ ahụ bụ ndị a gụtara site n’obodo iri na anọ mejupụtara mpaghara okpuruọchịchị ahụ, ma bụrụkwa ndị e hiri asaa n’anya wee họpụta, dịka ọrụaka dị icheiche ha chọrọ ịmụ siri dị. N’okwu ya ban

NDI Uweojii Kọmandị Steeti Ogun, anwụchikọọla otu nwaanyi gbara afo iri atọ na abụọ, mụtara ụmụ atọ, Kehinde Abdul Wasiu, maka ịwụ enyi di ya, Tosin Olugbade gbara afọ iri abụọ na atọ mmanụ ụgbọala (petrol), ma mụnyekwa ya ọkụ. Onye uweojii na-ahụ maka ọdịmma ha na ndị mmadu na steeti ahụ, DSP Abimbola Oyeyemi kwuru na a nwụchikọrọ nwaanyi ahụ kpara arụ site na mkpesa nke di onye nke nwuru anwụ, Fatai Olugbade wetara n’ogige ndi uweojii, Onipanu Divisional Headquarters, Ota. O kwuru si: “Olugbade kpesara na otu oge n’onwa Ọgọstụ, 2021, na o boro nwunye ya Tosin lara mmụọ ebubo na ya na Ismail Wasiu na-enwe mmeko. Tosin kwakọọrọ ngwongwo ya si n’ụlọ ya pụọ laa n’ụlọ Ismail Wasiu, enyi ya nwoke (concubine). Na Nọvemba 14, 2021, na ya nụrụ na nwunye Wasiu, Kehinde na Tosin nwere nghọtahie nke mere ka Kehinde wụọ Tosin mmanụ ụgbọala, ma mechaa mụnye ya ọkụ. Tosin buru ya gaa ụlọọgwụ ebe a nọ na-enye ya ọgwụgwọ, ma bụrụ ebe ọ nọ wee nwụọ”. Oyeyemi gara n’ihu kwuo na dịka DPO Onipanu, Bamide

OTU nwata akwụkwọ nọ n’ogo Siniọ Sekondịrị agba nke atọ (SSS3) n’otu ụlọakwụkwọ nke onwe dị n’Abraka, okpuru ọchịchị Ethiope East na Steeti Delta, etigbuola onyenkuzi ya. Nwaakwụkwọ ahụ aha ya bụ Michael Ogbefe ka e kwuru na o tiri onye nkuzi ahụ aha ya bụ Joseph Ossai ihe nke mere ka ọbara gbaba ya n’imi na ọnụ. E burụ ya gaa ụlọogwu nke onwe ma sikwa ebe ahụ buru ya gaa ụlọọgwụ ọha na eze, ebe a nọrọ kwuo na ọ nwụọla. Tupu ọ nwụọ, Ossai bụ onyenkwuzi na-ahụ maka ihe ọmụmụ “Agricultural Science” na “Biology” n’ụlọakwụkwọ ahụ. Nsogbu pụtara oge onyenkuzi ahụ pịachara nwanne nwaanyi nwaakwụkwọ ahụ aha ya bụ Promise ụtali. N’ihi ya, Ogbefe ji iwe si n’ụlọakwụkwọ ahụ pụọ ma mgbe ọ laghachiri azụ, ọ bara n’ọnụụlọ ndịnkuzi (staff room), manye onyenkuzi ahụ ogụ. Otu o sila dị, ụfọdụ ndi mmadụ kwuru na ọ gara ụlọ weta ọgwụ tupu ọ manye onyenkuzi ahụ ọgụ; onye e kwuru na o korokpuru ka o tikatara ya ihe. Onye uweojii na-ahụ maka ọdị mma ha na ndị mmadụ na steeti ahu, DSP Bright Edafe, oge a kp

IMA ụmụaka nwaanyi elu n’ike bụzi ụkwa a chị n’aka n’oge ugbu a. Ubọchị niile ka a na-anụ akụkọ banyere ya. Gọọmenti na otu dị iche iche tinyere ndị ọnụ ruru n’okwu n’ala anyị akatọọla ya ma kpọọ oku ka a mara ihe e mere ya. Otụtụ akụkọ a nụrụla banyere ya gunyere na a tụrụ otu nwoke nga afọ iri na abụọ maka ịkwa ụmụaka abụọ gbara afọ ise na nke gbara afọ asaa iko n’ike. N’oge gara aga ka a mara nwa afọ isii elụ n’ike ganye n’ọnwụ na Kaduna, tọgbọ ozu ya n’ili ozu ọha na eze. Na Steeti Ondo, otu onye ọrụugbo ji otu nari naịra (N100) rata obere nwa ma maa ya elu n’ike, ọ nwụọ. N’ọtụ aka ahụkwa, otu ọkammụta n’ala anyị ka ndị uweojii kpaara aka maka ịma nwatakịrị elu n’ike. N’afọ gara aga, bụ 2020 ka United Nations kwuru na a mara ụmụnwaanyi na ụmụaka ọnụogu ha dị puku iri na otu na narị abụọ (11, 200) elu n’ike. Otụ o sila dị, anyị maara na onụogu ndị ahụ a mara elu karịrị otu e kwuru n’ihi na ọtụtụ ndị mmadụ ewetaghị mkpesa na a mara ha elu n’ike. Ọtụtụ ka e kpere n’ezinaụlọ maọbụ n’ob

NdỊ uweojii kọmandị Lagos ekwuputala na  ha anwụchikọọla ụmụakwụkwọ ise aka ha dị n’ọnwụ  Sylvester Oromoni (Jnr) nke Dowen College, Lekki. Okwuputa okwu ndị uweojii kọmandị Lagos, CSP Adekunle Ajisebutu, onye kwuputara nke ahụ kwukwara sị na a malitela nnyocha banyere ọnọdụ ahụ dịka ọ kọwara na ụmụakwụkwọ ise ahụ na-enyere ha aka n’ime nnyocha. O kwere nkwa na ndị uweojii kọmandị ahụ ga-eme ihe niile ha kwesịrị ime iji chọpụta otu mmiri siri baa opi ụgbọgụrụ. Ka ọ dị ugbu a, Kọmishọna  uweojii steeti ahụ, Hakeen Odumosu enyela  Divisional Police Officer, Maroko, ntụziaka ka ọ gaa n’ụlọakwụkwọ ahụ maka nnyocha. Dịka otu ọnọdụ ahụ si dị oke mkpa, ahafeela okwu n’aka ndị ọ dị n’aka, Homicide Section nke State Criminal Investigation Department, Panti, ozigbo. Otu o sila dị, otu jikọtara ndị nne na nna n’ụlọakwụkwọ ahụ, akpọọla oku maka ikpenkwụmọtọ n’ebe   Oromoni nọ, tinyere  ịgbanwe ọnọdụ ọchịchị n’ụlọakwụkwọ ahụ. Ndị nne na nna ahụ gara n’ihu kwuo ka a gbanwee ndị nkuzi na-ahụ maka ebe

NDỊ ọrụ uweojii na steeti Delta steeti anapụtala otu nwanyị dị afọ iri isii na atọ ndị ntọ tọọrọ ma jidekwa otu onye n’ime ndị ntọ ahụ tọọrọ ya, bụ Davidson Odigho.    Onye na-ahụ maka mmekọrịta ọhaneze na ndị uweojii na steeti ahụ, bụ DSP Bright Edafe kwupụtara nke a ụbọchị ụka, ma mekwa ka a mara na onye a na-enyo enyo bụ Davidson Odigho, bụ onye a nwụchiri ka ya na ndị otu ya na-achọkwa ịtọ̀rọ̀ otu nwoke si mba Europe wee lọta na nsonso a.    Ọ sị na ọ bụ n’abalị iri atọ nke ọnwa Nọvemba ka ha nwetara ozi site n’aka onye ọgbaatùmtùm banyere ụmụnwoke abụọ jigasị mma we nwụchie ma jide otu nwaanyị bụ onye obodo Ughelli na mpaghara okporoụzọ ebe dara òwù dị n’akụkụ obodo Irri-Aviara, ma bụrụkwa ndị a na-enyo enyo na ha bụ ndị ntọ. Ọ gara n’ihu kọwaa na ka ha nwetachara ozi ahụ, onye ji ọkwa DPO mpaghara Oleh, bụ SP Paul Oboware kpọkọtara ndị ọrụ ya ngwangwa, wee duru ha na ndị nche obodo Irri, wee gbochie ma gbaa ọhịa dị ebe ahụ gburugburu. Ngwangwa ndị ntọ ahụ hụrụ ha, ha gbahapụrụ on

IGBO sị na ‘ọbịara egbu m gbùó onwe ya’ abụghị ajọ ọgwụ; maka na ọ na-adị mma onye iro kèkata àjà, ọ tụnye isi ya. Ka ọ dị taa, otu nwoke nọrọ ụbọchị ụka wee gbaa onwe ya ọkụ na ndụ mgbe ọ na-achọ ịgba ọdụ mmanụ ụgbọala Maazị Godwin Ezeemo ọkụ n’Umuchu, n’okpuruọchịchị ime obodo Agụata nke steeti Anambra. Ọ dị ncheta na Maazị Ezeemo bụ onye a ma ama n’igwù okwe ndọrọndọrọ, ma bụrụkwa otu onye n’ime ndị gosipụtara mmasị ha iso zọọ ọkwa Gọvanọ steeti Anambra. Dịka akụkọ siri kọọ, ya bụ nwoke gara n’ọdụ mmanụ ụgbọala ahụ wee zụrụ mmanụ ụgbọala puku naịra ise. Ka o mechara nke ahụ, o buuru ya bụ mmanụ wee bàá n’ime ụlọọrụ dị n’ọdụ mmanụ ahụ, wee wụọ ya n’ebe e si arịgo ụlọelu ahụ, wụrụ ya wee bàkwa n’ime ụlọọrụ dị icheiche dị n’ebe ahụ. Ka o mechara nke ahụ, ọ kpanyezịrị ọkụ n’ebe ahụ ozigbo ma jirizie ọsọ na-agbapụ ka ọ pụọ, chi ya wee bụọ ya ọnụ, maka na o chefuru na onye nyụchiri nsị ụzọ mgbe ọ na-eje eje, na ọ laba alaba na ọ ga-ezùte ijiji. Mgbe nwoke ahụ ji ọsọ agbapụ ka ọ waa, ụkwụ

KA Ọ gachara izuụka olenaole e mechara agba nke mbụ ya, agba nke abụọ nke ọgbakọ inye nkụzi banyere idezi, ịtụgharị, itinye na ibipụta okwu ọhụrụ na Wikipedia ewerela ọnọdụ n’ogige ‘Ekwueme Centre for Disciplinary Research’ dị n’ime mahadum Nnamdị Azikiwe dị n’Awka bụ isi obodo steeti Anambra. Ọgbakọ inye nkụzi ahụ bụ nke a na-achịkọba na mgbe na mgbe site n’aka ndị otu ‘Wikimedia Fan Club’, ma bụrụkwa nke a nọrọ na ya wee kpọkuo ndị Igbo ka ha nye aka n’ichekwaba, ịkwàlite na ime ka ya bụ asụsụ Igbo ná-ewu èwù n’ogoogo mba ụwa. N’okwu ya na mmemme ahụ, onye chịkọbara ya bụ ọgbakọ ma bụrụkwa onye hibere òtù ‘Wikimedia Fan Club’, bụ Oriakụ Obiageli Ezeilo, onye ihe gbasaara nkwàlite asụsụ Igbo na-atọ ụtọ nke ukwuu, yèrè nkọwa banyere WIkimedia Foundation ya na ụmụnne ya ndị ọzọ yiri ya, nke gụnyere Wiki Books, Wiki Voyage, Wiki Quotes, Wikisource, Wikitionary, na ọtụtụ ndị ọzọ. O kwùrù na ebumnobi o jiri hibe òtù ahụ nà atụmatụ ahụ bụ iji kwàlite ma bawanyekwuo ọnụọgụgụ edemede na okwu

ỤLỌIKPE ukwu steeti Akwa Ibom, n’Ikot Ekpene amala otu nwoke aha ya bụ Ekerete Ukpong ikpe ọnwụ maka ịtọrọ nwata nwoke gbara afọ anọ aha ya bụ Success Kalu, onye nke ahụbeghị ruo taa. A mara ya bu nwoke, Ukpong gbara afọ iri atọ na otu ikpe ọnwụ n’izuuka gara aga ka a chọputarachara na ikpe mara ya. Ukpong, onye Udok Atai n’okpuru ọchịchị Ikono steeti ahụ tọọrọ Success Kalu, onye Ohafia na steeti Abia ka ọnwa Septemba dị n’abalị iri abụọ na ise, n’afọ 2015 n’Ibiakpan Akananwan dị n’okpuru ochịchị Ikot Ekpene. Onye ọkaikpe ukwu kpere ikpe ahụ bụ Justice Augustine Odokwo, kwara arịrị banyere ntọrị (kidnapping) nke na-akpa nkpankpa n’Ikot Ekpene, steeti Akwa Ibom na ala Nigeria gbaa gburugburu ma kpọọ oku ka onye ọbụla kee aji n’ume iji kpọchapụ ihe gbasara ntọri. Okaikpe ahụ gara n’ihu kwuo sin a onye ahụ kpara arụ na-anara ntaramahuhu sọọso ya onwe ya n’agbanyeghi na nnyocha mere ka a mat ana o nwere ndị ọzọ aka ha dị nay a bụ arụ, ma burụ ndị nke nọ n’oso (at large), ugbu a. O kwuru na

Ọ NA-ADỊ mma e gbuo ìrùrò e suo ya ọkụ, maka ndụgha.    N’ịgbasò nke a, ụlọọrụ ahụ na-ahụ maka ibu agha megide ịkpọ, ịñụ, ire maọbụ ịtụ mgbere ọgwụike n’ala Nigeria, bụ ụlọọrụ ‘National Drug Law Enforcement Agency’ (NDLEA) nọrọ ụbọchị Tuzdee wee bibie ọtụtụ ọgwụike gburu ego ruru ijeri kwuru ijeri naịra n’Abụja bụ isi obodo ala Nigeria. N’okwu ya oge a na-ebibì ọgwụike ahụ na mpaghara FCT, onyeisi ụlọọrụ NDLEA n’ala Nigeria, bụ Brig. Gen. Mohamed Buba Marwa kọwara mbibi ahụ e bibiri ọgwụike ahụ n’ihu ọhaneze dịka nke magburu onwe ya nà ngosipụta ezi nkwụdosiike ụlọọrụ ahụ dị n’ibu agha megide ọgwụike. Marwa, nke onye nọchitere anya ya na mmemme ahụ bụ odeakwụkwọ nke ụlọọrụ ahụ, Ọkaiwu Shadrach Haruna, kwuru na ọnụọgụ ọgwụ ndị ahụ a na-ebibi bụ ihe ncheta maka oke nsogbu ọgwụike n’ala Nigeria. Ọ sị “Anyị nwere ike icheta na mgbe Onyeisiala Muhammadu Buhari malitere mgbasaozi na ibu agha megide ọgwụike, nke a kpọrọ ‘War Against Drug Abuse (WADA) n’asụsụ bekee, ma bụrụkwa nke e mere n’okp

OPEKATAMPE, mmadụ anọ nwụrụ ọnwụ ike, ebe mmadụ ruru iri na abụọ n’ọnụọgụgụ nwetara mmerụahụ n’ogoogo dị icheiche n’ihe mberede okporoụzọ dapụtara nsonso a na steeti Anambra.   Ihe mberede okporoụzọ ahụ dị egwu bụ nke dapụtara n’akụkụ ogige ụlọọrụ ndị uweojii dị na mpaghara ụzọ awara awara ahụ siri Ihiala gaa Onitsha, n’okpuruọchịchị Ihiala nke steeti ahụ. Dịka ozi a kụpụrụ site n’aka onyeisi ụlọọrụ ‘Federal Road Safety Commission (FRSC)’ ngalaba nke steeti Anambra, bụ Maazị Adeoye Irelewuyi siri kọwaa, ihe mberede okporoụzọ ahụ metụtara ụgbọala atọ, nke gụnyere bọọsụ Nissan caravan (nwere ákàrà AAH-836-ZV), bọọsụ Nissan caravan ọzọ (nwere akàrà AWK-278-YD) na nnukwu gwongworo (enweghị akara efere) O mere ka a mara na ọ bụ ịgba oke ọsọ na ngharịpụ nke breeki nnukwu ụgbọala gwongworo (Mark Trailer) ahụ kpatara ya bụ ihe mberede okporoụzọ. Dịka Maazị Irelewuyi siri kwuo, ndị ọnọmgbeomere kọwara na ọ onye na-anyà nnukwu gwongworo ahụ hụrụ ndị uweojii n’ihu ebe ha na-akwụsị ma na-enyocha ụ

ỌKAOKWU ụlọomeiwu steeti Anambra, bụ Maazị Uche Okafor akpọkuola ụmụafọ steeti Anambra nọgasị mba ofesi ka ha welataruo akụnụba ụlọ site n’ịbịa rụọ ụlọọrụ, ụlọ mmepụta ngwaahịa, maọbụ ihe mwunye ndị ọzọ, iji nye aka kwàlitekwuo ọnọdụ mmepe steeti ahụ. Maazị Okafor kpọrọ oku a oge ọ gara njem nleta n’ebe ahụ a na-arụ agadada ogige ụlọahịa ‘Akaeze Multi Services’, bụ nke a na-arụ n’Awka site na njikọaka ụlọọrụ na-ahụ maka nkwàlite ewumewu ụlọ na steeti Anambra. O tòrò ọrụ ahụ nà ogoogo e ji arụ ya, kwupụta afọojuju ya banyere ya bụ ogige a na-arụ, ma kelekwa onye na-arụ ogige ụlọahịa ahụ maka iwelataru akụnụba ya ụlọ. O kwuru na nke ahụ dabara adada n’oku ‘Akụ Ruo Ụlọ’ ahụ Gọvanọ Obianọ na-akpọ ndị Anambra bi na mba ofesi na ndị bi na steeti dị icheiche. O kwuru na a rụchaa ya bụ ụlọahịa, na ọ ga-enye aka ikewàpụta ohere ọrụ nye ụmụafọ steeti ahụ, ọkachasị ndị ntorobịa, tinyere ọtụtụ uru ndị ọzọ ọ ga-ewèta. O kelekwara aka na-achị steeti Anambra bụ Gọvanọ Obianọ maka ịdọtasị ndị ojiego a

AKA ndị uweojii na steeti Cross River anwụchiela otu nwata nwokorobịa, bụ onye chọrọ ire ụgbọala nna ya ukwu ma rie mbọmbọ, tupuu nkàtà wee kpudo ya n’ime Calaba bụ isi obodo steeti ahụ. Nwata nwokorobịa ahụ aha ya bụ Maazị Godswill Ezekiel Ugbe ka e kwuru na ọ chọrọ ire ụgbọala nna ya ukwu n’ọnụego dị ala. Ya bụ ụgboala bụ nke ọnụahịa ya ruru nde naịra atọ (N3m) ka e kwuru na nwaokorobịa ahụ gburu na ntụ, nke na ọ chọzịrị ire ya narị puku naịra atọ na iri ise (N350, 000). Ọ bụzị oge o nyà ụgbọala ahụ wee na-agakwuru onye chọrọ igo ya na mpaghara okpuruọchịchị ime obodo Akpabuyo ka ndị uweojii nwụchiri ya n’ụzọ Akụkọ kọrọ na ọ bụ oge ndị uweojii ahụ nọ n’ọrụ ngagharị ka ha hụrụ ya bụ ụgbọala Toyota Camry (nwere akara KT 114 LH), wee nwee mmetụta na ọ dị ka ụgbọala e zuru ezu. Nke a mezịrị ha jiri buru ụgbọala nke ha wee gaba nso ebe ahụ. Kaosiladị, ngwangwa nwokoribịa ahụ hụrụ ha, o jiri ọsọ hugharịa ụgbọala ahụ ozigbo ma tinye isi n’ụzọ mpaghara Bakassi; ndị uweojii ahụ wee chụ ya, ch

ỌNWA Disemba bụ ọnwa pụrụ iche na ndụ ndị otu Kristi n’ihi na ọ bụ ọnwa e ji agba ekeresimesi, mgbe e ji echeta ọmụmụ Onyenzọpụta. Ekeresimesi bụ emume ma onye ukwu ma onye nta, ma nwoke na nwaanyi, tinyere okenye na ụmụaka na-echekwube. Mgbe ọbụla a banyere ọnwa Disemba, ndị mmadụ na-amalite na-egosipụta n’ụzọ di iche iche na oge ahụ eruoola n’ihi na agha akara aka anaghi eri ngwọrọ. ụfọdụ na-edozi ụlọ ha, ọ kachasị ndị nwere emume ha ga-eme dika ichii echichi, igba ọfala, alụmalụ di na nwuny, w.d.g. Ha na-agakwa ahịa na-egokọsi ngwongwo na ngwongwo ha ga-eji mee emume. N’ezie, oge ekeresimesi na-abụ oge oriri na ọńụńụ. N’akuku nke ọzọ, onye maọbụ otu ọbụla na-akwadokwa site n’igọkọ akwa na ihe ekike di iche iche e ji emerube oke mmemme ahụ. Umụaka anaghi anọ n’azụ n’emume ekeresimesi. E kwube ekwube ọ bụ ha bụ isi a hurụ kwaba okpụ. A na-azụkọtara ha akwa, akpụkpọụkwụ, okpu, ụgọgbeanya, kụlọọkụ a na-agba n’aka tinyere ọtụtụ ihe ekike ndị ọzọ. Ka ọ dị ugbu a, bolom bolom (balloon) bụ

ULOAKWỤKWỌ ndị enweghị nne n anna, tinyere ụmụaka a gbahapụrụ agbahapụ, ndị nke a tụụtara ọtụtụ n’ime ha n’akụkụ ụzọ, emeela emume ncheta afọ iteghete e hibere ya. O bụ otu nwaanyi onye steeti Anambra chiri echichi ụka (Nun) Rev. Sista martina Oforka hibere ụlọakwụkwọ ahụ ma bụrụkwa ya tụtụtara ụfọdụ ụmụaka ahụ n’akukụ ụzọ. Sista Oforka, onye ‘nun’ obara na-agba (stigmatic nun) n’obeaka abụọ na n’egedege ihu oge ncheta afụfụ na ọnwụ dịka Jesu Kristi oge a na-akpọgbu ya n’obe na Calvary, gbasoro usoro pụrụ iche n’echichi ụka o chiri oge ọ lara n’ime ime obodo na Nsukka ọtụtụ afọ gara aga. N’afọ 2012, o hibere ụlọakwụkwọ ebe ụmụaka ndị ahụ ụwa na-atụ n’ọnụ ga na-agụ akwukwo, Divine Wounds School, bu nke nwerela ngalaba kọleeji ugbu a ; ebe ndị ọzọ bi n’obodo ahụ na gburugburu ya kpọtachara ụmụ ha ma debanye aha ha n’ụlọakwụkwọ ahụ. N’oge emume e mere iji cheta ogbụgba afọ iteghete nke ụlọakwụkwọ ahụ, Sista Martina na ụmụakwukwo ya mere ihe ka o kpoo oku site n’igosi ụwa na ihe a muru amụ

OTU nwoke onye Awka Etiti aha ya bụ John Peters Ezenwa egosipụtala ọṅụ ya ka azọtara ndụ ya mgbe o chere na ya anwụọla. O kwuru na ọ bụ Onyeisi ụlọọrụ, Center for Psychic and Healing Administration (CPHA), Dọkịnta Flora Ilonzo bụ onye ya sitere n’aka ya wee dịkwa ndụ ọzọ. Ezenwa kwuputara nke a na CPHA n’oku Ilonzo kpọrọ ndị ntaakụkọ banyere Ezenwa, tinyere ime ka ndị mmadụ mata ihe ha kwesịrị ịma maka ahụike ha. Dịka Ezenwa siri kwu,” Ahụ anaghị arịa m ma ihe ikpeazụ m chetara bụ na agara m akwamozu lọta.  Ndị ezinaụlọ m kwuru na ka m nọkatara, amaghịzi m onwe m nke mere ka ha buru m gaa ụlọọgwụ dị iche iche ma onweghị nke nwere isi n’agbanyeghị nnyocha niile e mere.” Ezenwa, onye e jiri Adịndụ mara, ma bụrụ onye gbara afọ iri asaa anọ, kọwara na ya enweghị mgbe o jiri kwenye n’ọgwụ ọdịnala ma kwuo na ezinaụlọ ya bugara ya CPHA mgbe ha amaghịzi ihe ọzọ ha nwere ike ime. Ya mere, o kelere Chineke maka ịzọ ya ndụ, dịka o kelekwara llonzo ma kọwaa na ya kwụ chịm chịm ugbu a. O kwuru na ọ

OTU n’ime ụmụ Nigeria si mba Libya lọta, ndị ọnụọgụ ha dị otu nari na iri asaa na abụọ (172), akwaala arịrị maka njem ahụ. O bụ n’ọdụ ugboelu, Murtala Muhammed International Airport, Lagos, ka ha wụchara. Dịka ọ na-akọwa ka ya na ihe siri me na Libya, Omoniyi Azizat gbara afọ iri abụọ na otu si Lagos kwara arịrị otu ya si rafuo nna ya nke mere ka o nye ya nari puku naịra asato (N800, 000) iji wee gaa Libya, n’ihi na ya chere na Libya ga-adị ka London. O kwuru sị: “Ka m nọ na nchekwa nke nna m, otu enyi m gwara m ka m bịakwute ya n’Ibadan ebe a nọrọ mee ka m mata banyere ime njem ga Libya ebe agwara m na m ga na-arụ ọrụ, a na-akwụ m narị naịra iri na abụọ (120, 000) ọnwa ọbụla. Aghọrịrị m  nna m, si ya na a chọrọ m ibido ahịa (business) nke mere ka o nye m N800, 000, ma ejiri m ego ahụ bagide njem Libya, site n’ọzara (desert). Ka m ruru Libya, aghọrọ m ohu na onye ashawao; anaghị m asị asị, enwetara m ego ruru (equivalent) nde naịra abụọ iji gbapụta onwe m n’aka onye kpọfere m. Achọrọ m

OPEKATAMBE, mmadụ iri na otu atụfụ-ola ndụ ha n’ike ka ndị na-achị ehi (herdsmen) wakporo obodo a kpọrọ Ta’agbe nke dị na Miango, okpuru ọchichị Mangu na steeti Plateau. Ha gbakwara ụlọ ruru iri atọ n’ọnụgụ ọkụ, na mwakpo ahụ bụ nke daputara ka ọ gachara abalị abụọ ha wakporo obodo dị na gburugburu ahu bụ Ancha e ha gburu mmadụ abụọ.   Odeakwụkwọ Zuzugbe Irigwe Development Association (IDA), Danjuma Auta kwuru na ya bụ ihe mere eme n’ezie ma kọwaa na ndị oji egbe ahụ wakporo obodo ahu n’ihe dịka elekere iri nke abali ma kwaa igbo ihe ruru awa atọ n’enwegh ndị ọrụ nchekwa gbatara ọsọ enyemaka.   O kwuru na ha chị uche n’aka n’ihi na ha na ndị Fulani ndi ha ma anokọọla ọnụ ọtụtu oge kpaa maka udo, ma oke mwakpo ha malitewkwara na-eme ha mere ka ọ gbagwojuo ha anya, nke na ha amaghịzi na  nkata udo ha na ha kpara ọ dịzikwa ka ha siri kwu. Onye Uweojii na-ahụ maka mmekọrịta ha na ndị mmadụ (PPRO) na steeti ahụ, Ubah Gabriel Ogaba, osote supritendent (Assistant Superintendent), kwuputakwara

Ọ NA-ADỊ mma mmadụ gụrụ gụrụ gụrụ, o kelee ihe na-ejere ya ozi na ihe ọ na-ejere ozi.   N’ịgbasò nke a, ndị ụka ‘Anglican Church of Redemption’ dị n’Awka bụ isi obodo steeti Anambra nọrọ ụbọchị ụka gara aga wee jiri ọñụ na ite egwu ọñụ wee bịa n’ihu Chineke ịtụrụ ya mmamma maka onyinye ndụ, ezi ahụike na ihe ndị ọzọ o jirii gọzie ha. N’okwuchukwu ya n’ofufenro ahụ, Ụkọchukwu Prince Chukwuma Oranye nke gbàdòrò ụkwụ n’akwụkwọ Ọpụpụ 35:5 na n’Ọlụ Ndị Ozi 11:25-30 wee kọwaa na e nwere ngalaba nkụzi onyinye abụọ n’akwụkwọ nsọ —nke a hụtara n’àgbà ochie na nke a hụtara n’àgbà ọhụrụ; ma kọwakwa na onyinye bụ ihe nke mmụọ na usoro e si enweta ngọzị na ihuọma site n’aka Chineke. Dịka ọ na-akọwa onyinye dịka ụzọ e sikwa egosipụta ịhụnanya, ọ gbàdòrò ụkwụ n’Abụ Ọma 103:1-6 wee kpọpụtasịa ihe dị icheiche mmadụ kwesiri ilekwàsị anya wee na-enye Chineke onyinye ma na-ekelekwa Ya ekele oge niile. Ọ kpọkukwazịrị onye ọbụla ka o jiri obi ya niile wee na-enye Chineke ekele na onyinye ọbụla ọ na-enye Ya,

GỌỌMENTI Anambra Steeti ekwupụtala atụmatụ ya inwe ọbá akwụkwọ dijitalụ ebe a ga na-enweta akwụkwọ, akwụkwọ akụkọ, na akwụkwọ ọgụgụ ndị ọzọ n’efu n’usoro dijitalụ site na mpaghara ebe ọbụla na steeti ahụ. Kọmishọna na-ahụ maka mgbasaozi na ịkụziri ọhaneze ihe ha kwesiri ịma na steeti Anambra bụ Maazị C.Don Adinuba bụ ya kwupụtara nke a ụbọchị Wenezdee oge ọ na-ekwu okwu n’emume ịgbape ọgbakọ òtù jikọtara ndị ọrụ ọba akwụkwọ n’ala Nigeria, bụ ‘National Library Association (NLA)’, ngalaba steeti Anambra, bụ nke e mere n’ọba akwụkwọ Ọkammụta Kenneth Dike dị n’Awka, bụ isi obodo steeti ahụ. O tòrò ọrụ na nnukwu ihe dị icheiche ọbá akwụkwọ steeti Anambra na-eme na ọrụ dị icheiche ọ rụgoro n’okpuru ndu Dọkịta Nkechi Udeze; kpọpụtasịa ụfọdụ ihe dị icheiche dara ụda megoro na ngalaba agụmakwụkwọ steeti n’okpuru ndu Gọvanọ Willie Obianọ, ma kwupụtanwòó ezi njikere na mkpebi  gọọmentị steeti ahụ n’ịkwalite agụmakwụkwọ na mmụta na steeti ahụ. Ọ kwuputèkwara na gọọmenti steeti ahụ ga-enye onyeisi