Ka Ọ Dị Taa

A KPỌKUOLA ndị Igbo ka ha tute ma jigide mmụọ ịgba mbọ ahụ ejiri mara ha, ná-enyerịtara ibe ha aka, ma na-akwadokwara ụmụ na-eto eto ezi ọnọdụga-enyere ha aka ịga n’ihu, karịa iwere uchè na echichè ha niile tinye n’ihegbasaara igwù okwe ndọrọ ndọrọ ọchịchị, na onye ga-achị maọbụ onye agaghị achị. Oku a bụ nke a kpọrọ site n’ọnụ nwa amadi ahụ jibụrụ ọkwa dịkaonyeisi ụlọ ọba ego ala Nigeria n’oge gara aga, bụ Ọkammụta Chukwuma Soludo,n’okwu ọ gwara ndị nta akụkọ n’ajụjụ ọnụ a gbara ha. Ọkammụta Soludo katọrọ etu ụfọdụ ndị Igbo si werezie uche haniile tinye n’ihe metụtara igwù okwe ndọrọndọrọ ọchịchị, ma chezọzie na e nwereụzọ dị iche iche ha si emesi ihe ike ma na-etikwa ịgba na-ada ụda na ngalaba dịiche iche, na-abụghị ngalaba ọchịchị, tinyekwuoro na onye ọbụla agaghị abụ onyeọchịchị. Dịka ọ na-akọwa na ịzọ ọkwa ọchịchị esoghị n’ihe ndị Igbojiri hiri isi, Ọkammụta Soludo gara n’ihu kpọpụtasịa ihe dị iche iche e jirimara ndị Igbo, nke gụnyere imesi ihe ike na ngalaba ọrụ ugbo na ọrụ aka,

ỤNYAAHỤ bụ wenezdee onwa Epure dị na mkpụrụ ụbochị iri abụona iteghete ka e guzobere (installation) Most Rev. Peter Eberechukwu Ọkpareke dịkabishop ụka katolik dayosis Ekwulobia.Ọ bụ na St Joseph Catherdral Ekwulobia kao noro kpotụo. Ka anyị cheta na Pope Francis kewapụtara dayosis Ekwulobiasite n’Awka ka onwa Maachị dị n’abalị ise n’afo a bụ 2020. N’ihi nsogbu korona, ekweghị ka igwe mmadụ zukoo maka okemmemme ahụ, ya mere o bụ ndịisi ụka na ndị kwesịrị ịno na ya bịara, maka otitonke Chukwu. Otu o sila dị, a haziri ya nkeoma dịka ụwa niile sirin’usoro nzikorita ozi ogbara ohuru wee kirie ya.

DỊKA idobe onwe anyị na gburugburu ebe anyị bi ọcha bụ ihedi oke mkpa n’ikwusi na izere ibute ọrịa, onyeisi ụlọọru na-ahu maka mkpọcha nanzacha, na ijikwa atịtị na steeti Anambra bụ ụlọọru  “Anambra State Waste ManagementAuthority”, ASWAMA (n’aha ịchafu bekee), bu Maazị Amechi Akorah ekwuola naụlọọrụ ahu ewelitekwuola aka n’ịkwalite ọrụ ya maka ezi onodo adịmochagburugburu n’ime steeti ahu. Ọ kọwara sị na e meghi mkpocha na nzacha izugbe n’ime onwaa, n’ihi ntuziaka “Onye apụtakwala ezi” ahụ gọọmenti nyere dika ụzọkacha mma iji gbochie mgbasawanye ọrịa Korona. Ọ gara n’ihu sị na ụlọọrụ ahụ naụlọọrụ ndi ozo ọrụ ha bụ maka mkpọcha na nzacha ga na-agba mbọ  ịhu na adịmọcha gburugburu na steeti ahụ bụnke kwu chim ma bụrụkwa igede. Ọ sị “Taata anyị enweghị mkpocha na nzacha nke ọnwa an’ihi ọ  bụrụ na anyị mere ya, ihe ọputara bụ na anyị esonyeghị n’iwu gọọmenti steeti nyere maka igbochi mbawasa ọrịakorona. Ihe anyị mere bụ na anyi welitere aka nke ọma,  n’etu anyi si arụ ọrụ.” Maazị Akorah j

NDỊ uwe ojii steeti Anambra anwụchiela mmadụ anọ maka ịwakpòma zurukwa nnukwu ụgbọala ekenweọhịa na-ebu simenti. Nke a bụ nke e kwupụtàra site n’ọnụ Maazị Harụna Mọhammed, bụọnụ na-ekwuru ndị uwe ojii na steeti ahụ, site n’ozi ọ kụpụụrụ ndị nta akụkọn’Awka. Dịka Maazị Haruna siri kọwaa, mmadụ anọ ahụ, nke gụnyereMaazị Anayo Ulugha, bụ onye Orlu nke steeti Imo (gbara ahọ iri abụọ na isii);Maazị Omoke Chigozie, bụkwa onye Orlu nke steeti Imo (gbara ahọ iri abụọ naasatọ); na Maazị Joseph Agu, bụ onye Omuma nke steeti Imo (gbara ahọ iri abụọna anọ) nọrọ n’abalị iri abụọ na isii nke Maachị wee wakpò otu nnukwu ụgbọalanwere akara afere AAA 715 YA na mpaghara Uromi nke steeti Edo. Ya bụ nnukwu ụgbọala bụ nke ụlọọrụ BUA na-emepụta simenti,ma bụrụ nke ndị omekoome ahụ napụrụ onye na-anya ya, tie ya gwoo gwoo nke mezịrịka o chezọọ onwe ya; ha wee nyàrazie ụgbọala ahụ na simenti niile dị n’ime yagbadataba steeti Anambra. Mana ụdọ nkwụ ha bụ ndị okechi tibìrì oge ndị uwe ojiisteeti Anambra natara

NdỊ uweojii nke Nigeria Police Force headquarters Abuja, anwụchikoola ndị gburu MichaelNnadi, nwa na-agụ akwụkwo maka ichi ụkochukwu (seminarian) na Catholic GoodShepherd Major Seminary, Gonin Gora, Kakau nke dị na okpuru ochịchị Chikun,Steeti Kaduna. ka anyị cheta na a wakporo ma toro Semi ahụ gbara afo iri naasato na ndị otu ya ato ndị ozo n’ụlo akwụkwo ha na Kaduna ka onwa Jenụarị dịn’abalị iteghete. E mechara tohapụ ndị ozo ka onwa ahụ dị n’abalị iri ato naotu, ebe e mechara bute ozu Michael n’ime ohịa ebe ha gbahapụrụ ya; obụladị kaa kwụchara ha ụgwo. Ndị omekome ahụ a nwụchikoro gụnyere Tukur Usman, 37; Shehubello,40; Mustapha Mohammed, 30; ha bụcha ndị okpuru ochịchị Igabi na SteetiKaduna.Ka o dị ugbu a, ndị otu ha ndị ozo no n’oso. Onye uweojii na-ahụ maka mmekorịta ha na ndị mmadụ (PPRO)Frank Mba kwuru na ndị otu ntorị ahụ (kidnap gang) bụkwa ndị tooro nwunye DokịtaPhilip Ataga na ụmụ ya nwaanyị abụo ka onwa Jenụarị dị n’abalị iri abụo naano.Ha gburu nwaanyị ahụ dịka o jụrụ on

AKA na-achị steeti Anambra bụ Willie Obiano (Akpokuodike),ekwuputela na a ga-akwanyere ụfọdụ ndị orụ ahụike ugwu pụrụ iche maka ike hakpara banyere ịzọta ndụ ma gbochie COVID-19 na steeti Anambra. Ndị ahụ a ga-akwanyere ugwu gụnyere dokịnta ano, noosụ abụọ,otu onye na-ahụ maka ọgwụ (pharmacist), onye nhicha (cleaner) na onye okwo ụgboalaambụlansị. Ha bụ ndị kpogara onye orịa ahụ n’ebe a na-elekota ha anya. Aga-enye ha nkwanye ugwu a pụrụ iche iji kwado ezi orụ.Govano mgbe o na-ekwuputanke a kwuru na ego ga-esokwa n’ihe a ga-enye ha. Govano kwuru sị; “Enwere m olile anya na nke a ga-agbandị orụ ahụike ume iji mee nkeoma karịaa n’odịnihu.Anyị ga na-aga n’ihuna-akwado ndị orụ ahụike anyị, ndị bụ isi sekpụ ntị n’agha a na-ebu megidensogbu a.” Ọ gara n’ihu kpokuo ndị mmadụ ka ha soro nzo ụkwụ goomentiwee leruo anya na ndụ ha, tinyere ndụ ndị nke ha. O ji obi añụrị kwuputa na nwoke ahụ e nyochara alakwurulaezinaụlo ya, tinyekwara na mmadị iri ato na isii ahụ ha na ya gakoro ebughị njecoronav

OGONNA, gbara afọ iri na anọ: Goomenti kwesịrị igbochinsogbu a site n’ịhọpụta ndị ga na-aga n’ụlọakwụkwọ na-elete ahụike ụmụakwụkwọ.Imechi ụlọakwụkwọ abụghị ụzọ kacha mma. Imechi ahịa kpamkpam adịkwaghị mma kama ka onye ọ bụla dọbabọketi mmiri, ncha na ihe na-egbu nje bekee kpọrọ sanitizer, ka agụụ hapụ igbundị mmadụ. Ana m akpọku ọha na eze ka ha sọpụrụ iwu niile e weputereiji gbaara ajọ ọrịa coronavirus ọsọ makana mgbochi ọrịa ka ọgwụgwọ ya. Onyedịka, gbara afọ iri na isii: Onye ọ bụla kpachara anyan’ihi na coronavirus ajọka.Gbaara ịnọ mmadụ oke nso ọsọ ọkachasị mgbe onye ahụna akwa ụkwara. Somtochukwu,gbara afọ iri na atọ: Ihe kacha mkpa n’oge a bụekpere. Imechi ahịa adịghị mma n’ihi na agụụ ga-egbu ndị mmadụ. Ngọzi,gbara afọ iri: Ndị mmadụ kwesịrị ịba ụlọ dịka iwukwuru n’ihi na ejighị ihe e ji qgba na ntị agba n’anya. Chiọma, a maghị afọ ole ọgbara: Achọrọ m ka a nọrọ ọnọdụ aruo ọnwa isii ka anyị were nọtee aka n’ime obodo anyị a nke anyị lọtara izuụkagara aga. Ọbụ mụ sị ndị China

IGBO sị na ọ na-abụ e tòó onye gburu ewu, ọ hụ ehi, o gbuo. Ka ọ dị taa, dịk aka na-achị steeti Anambra, bụ GọvanọWillie Obianọ maghèpùrù ụfọdụ ihe dị iche iche a màchìrì na ụfọdụ iwu e tirimaka ihi ọrịa korona, ụfọdụ ụmụafọ steeti ahụ ekwupụtala uche ha banyere nzọpụ ụkwụọhụụ ahụ. N’okwu ya bànyere nke ahụ, Chaplenu nke ụlọ ụka ‘Chapel ofRedemption’, mahadum Unizik Akwa, bụ Venerebụụl Benson Udezo kọwàra ya bụ ihe dịkanke kwesiri ekwesi na nke magburu onwe ya, ebe ọ bụ na mpụtàrà nnyòcha ikpeazụahụ e mèrè nwa amadi ahụ bu ọrịa korona na steeti ahụ na-ekwu na o bughịzị ya bụọrịa, tinyekwuoro na mpụtàrà nnyòcha nke e mekwara ndị ọzọ si na steeti ahụna-egosikwa na ha ebughị ya bụ ọrịa. Venerebụụl Udezo kèlèrè Chineke maka amara ya n’isi steetiahụ, ma kelekwa ọchịchị steeti ahụ maka etu o siri buso ọrịa nje korona ahụagha n’ime steeti ahụ, ma werekwazie ohèrè ahụ dụọ ụmụafọ steeti ahụ ọdụ, ka hagharakwa iji maka mmaghèpu ahụ gọọmenti maghaghèpuru ụfọdụ ihe wee na-ebirizịndụ etu o siri mas

N’IJI kwadobe maka imepegharị ahịa iri isii na atọ dịgasị nasteeti Anambra, gọọmenti steeti ahụ achịkọbala nkuzi pụrụ iche maka ndị òtù ọrụdị iche iche ga-ahụ na e tinyere amụma iwu gọọmenti n’ọrụ ma na-erubekwa isinye ntụziaka dị iche iche gọọmenti steeti ahụ nyèrè n’ahịa nakwa ọdụ ụgbọalaniile e nwere na steeti ahụ. Ndị so na òtù ọrụ ahụ pụrụ iche e nyere nkuzi ahụ gụnyèrè ndịndu ahịa dị iche iche dị na steeti ahụ. N’okwu ya na mmemme inye ọzụzụ ahụ, ode akwụkwọ izugbesteeti ahụ, bụ Ọkammụta Solo Chukwulobe kọwara na ọrụ chere ndị ahụ n’ihu bụ ịhụna ndị na-azụ maọbụ na-ere n’ahịa dị iche iche ha na-elekọta gbasòrò ma rubeisi n’ozuzu oke nye ntụziaka ahụ gọọmenti, ụlọọrụ ‘Nigerian Centre for DiseaseControl’ (bụ NCDC n’aha ịchafụ bekee) nakwa ụlọọrụ ahụ ike mba ụwa, bụ WHOnyèrè dịka ụzọ kacha mma isi gbochie mbata maọbụ mgbasa ọrịa korona. Ọ kpọkùzịrị ha ka ha gbaa mbọ hụ na ha rụrụ ọrụ nke ọma dịkaa tụrụ anya n’aka ha, n’ihi oke mkpa nke ahụ dị n’igbochi ọrị korona na steetiahụ. Na nt

AKA na-achị steeti Anambra, bụ Gọvanọ Willie Obianọ agaalaleta ka ọrụ si aga n’okpuru ụzọ ahụ siri Mmịata-Anam gaa Nzam n’okpuru ọchịchị ime obodo AnambraWest. Ya bụ okporo ụzọ bụ nke ogologo ya ruru kilomita iri na ótùma bụrụkwa nke nwere àkwà ogologo ya ruru mita otu narị na iri abụọ. N’okwu ya oge ọ letachara ka ya bụ ọrụ si aga, Gọvanọ Obianọkọwàrà ụzọ ahụ dịka nke e si na ya abanyegasị n’ime obodo dị iche iche e jiri ọrụugbo mara, ma kwuo na ọ bụrụ na a rụchaa ya, na ọ ga-enye aka ime ka ọrụ ugbona-agawanye n’ihu na mpaghara ahụ, ma nyekwa aka n’ibubàtasị ihe dị iche iche a kọpụtàra n’ugboebe ahụ n’ime ahịa dịgasị na steeti ahụ, karịa ibupu ya site na steeti Kogi maọbụsteeti ndị ọzọ abụghị Anambra. Ọ sịkwa na ime nke ahụ ga-enye aka ịkwàlite egoa na-enweta n’ime steeti ahụ. O kwukwara na ya bụ ụzọ ga-enyekwa aka n’ụzọ pụtara ìhè n’ịkwàliteọnọdụ mmepe na mpaghara ahụ, ma kwuo na nke ahụ so na nkwà o kwèrè oge ọ bataran’ọkwa ọchịchị, bụ ime ka ezi ọnọdụ mmepe tọrọ àtọ bata na steeti

N’IJI tụnye ụtụ nke ya n’ibelatara ụmụ mmadụ agụụ n’ime ogea e tiri iwu, sị onye apụtakwala ezi n’ihi ọrịa nje korona; Achbishọọpụ nkempaghara Niger, ma bụrụkwa Bishọọpụ dayọsiisi Awka (nke ụka Angịlịkan), bụ AchịbishọọpụAlexander Chibuzor Ibezim ekesàála ihe erimeri edị iche iche nyegara ndị ụkan’ime dayọsiisi ahụ.   Ihe ndị ahụ e kesàràgụnyèrè osikapa, igbe erimeri noduul, achịcha ekoghị eko, mba ji, nakwa mmanụnkwọchasị aka bụ (hand sanitizer n’asụsụ bekee), ma bụrụkwa nke a nọrọ n’ogigeEmmaus House dị n’Awka bụ isi obodo steeti Anambra wee kesàá.   Achịbishọọpụ Ibezim,oge ọ na-eme nke ahụ, kọwàra na ọ bụ ihe doro anya na agụụ na-anyụ ụfọdụ ndịmmadụ ịkpakwụ ugbua ọkachasị ndị ọrụ ‘ike kete o rie’, n’ihi na ha enweghịzịike ịkpata ihe ha na ezinụlọ ha riri ugbua, dịka ha na na-erube isi nye iwu ahụgọọmenti tìrì ka onye ọbụla lakpuo ma nọrọ na be ya.   Dịka ọ na-enye ndịmmadụ owuwe anya na ajọ ọrịa ahụ agaghị adị ọkpụtọrọkpụ; Achbishọọpụ Ibezim kọwàrana ha bàgìdèrè n’atụmatụ ikesà ihe

Ụlọọrụ Grand Cereals nọrọ na nso nso a wee jiri ihe erimeridị iche iche wee kwàdo gọọmenti steeti Anambra iji nweta mmeri n’agha ahụ ọna-ebu megide ọrịa nje korona n’ime steeti ahụ.   Ihe dị iche iche ụlọọrụahụ butere gụnyèrè mmanụ e ji esi nri, igbe ihe ọñụñụ ‘corn flakes’ karịrị narịabụọ na iri ise, tinyere akpati àkwá karịrị narị ise.  Oge ọ na-enyefe ihendị ahụ n’aka gọọmenti n’Awka n’aha ụlọọrụ ahụ, onye mere nke ahụ, bụ Maazị EnoBrown kwupụtara na e wezuga ọkpụkpọ òkù gọọmenti Anambra kpọrọ maka nkwàdo ọhanezena ụlọọrụ dị iche iche, na ihe ọzọ kpaliri ha inye ya bụ onyinye nkwàdo bụ makaetu gọọmenti na ụmụafọ steeti ahụ sigoro kwàdo ma na-emekwata ụlọọrụ ahụ mmakemgbe otu ahọ gara aga ọ nọgoro na ya bụ steeti.   O kwere nkwa na ụlọọrụahụ ga-aga n’ihu ịkwàdò gọọmenti n’agha esepughị aka ahụ ọ na-ebu megide mgbasaọrịa nje korona n’ime steeti ahụ, ma kpọkuziekwa ọchịchị steeti ahụ ka o jisieike na nke ahụ, iji hụ na ya bụ ajọ ọrịa agbasàghị maọbụ mee mkpamkpa na steetiahụ dịka ọ dị

GỌỌMENTI okpuru ọchịchị ime obodo Njikọka nke steeti Anambranọrọ n’ọdịnso a wee kesàára ihe erimeri gburu nde kwùrú nde naịra nyegara obododị iche iche dị n’okpuru ọchịchị ime obodo ahụ.   Atụmatụ ikesà ihe abụ nke weere ọnọdụ n’Abagana, bụ isi obodo Njikọka, ma bụrụkwa nke onyeisi ochenchere oge n’okpuru ọchịchị ahụ, bụ Maazị George Ozo nọrọ na ya wee nyefee iheerimeri ahụ n’aka ndị ndu obodo dị iche iche n’ime okpuru ọchịchị ahụ ka ha weega kesaara ndị obodo ha.   Ka ọ na-eme nke ahụ,Maazị Ọzọ kọwara dịka otu ụzọ okpruru ọchịchị ahụ chọrọ isi mee ka ọnọdụ dịrị ụmụafọya mma, bèlatara ha ihe isi ike, ma mekwa ka ha nwee ihe oriri gbàànyụụ n’imeoge a e tiri iwu sị onye apụtakwala ezi n’ihi ọrịa nje korona.   Ọ kọwara na hazùbèrè ime ka ya bụ erimeri rute, opekata mpe, ezinụlọ iri ise n’ime obodo ọbụladị n’okpuru ọchịchị ahụ, ọbụnadị dịka ọ kpọkùrù ụmụafọ okpuru ọchịchị ahụ ka hanabata ihe ndị ahụ etu ahụ ma gaa n’ihu na-erube isi nye ntụziaka ahụ gọọmentinyèrè iji gbanarị ibute maọbụ ik

ONYEISIALA Nigeria bụ Muhammadu Buhari agwala ndị ntaakụkona-arụrụ ha orụ (media staff and state house correspondents), bụ ndị bịaraolili Abba Kyari (Chief of Staff), ka ha si n’ụlo na-arụgodi orụ wee ruo abalịiri na ano.    Ka anyị cheta naKyarị nwụrụ na Fraidee izuụka gara aga na Lagos, ebulota ya Abuja lie ya ebeolili ozu, Gudu cemetry ụbochị ụka dịka e kpechaara ya ekpere n’ụlo ya naSatodee. Ozi ndụmodụ nke Attah Esa bụ osote onyeisi mgbasaozi (Deputy Director of information), tinyere aka na ya kwuru sị ka ndị nta akụko ahụhapụgodu ịbịa orụ n’obi goomenti ala anyị, State House, Abuja wee ruo abalị iriano, tinyekwara na ha ga-elebara ahụike ha anya dịka o kwesịrị. Tupu nke a, onye enyemaka pụrụ iche nye onyeisiala (SSA),n’ihe gbasara mgbasaozi bụ, Garba Shehu adịla na mbụ kwuo na nke ahụ bụ makaigbochi coronavirus. Na mmalite coronavirus n’Abuja, e webilatara onụogụ ndịntaakụko na-ahụ maka ihe na-eme n’isi obi goomenti.

KA Ọ DỊ TAA, eze ọdịnala obodo Agụleri dị n’okpuru ọchịchịime obodo Anambra East, bụ Igwe Mike Idigo enyela gọọmenti steeti Anambra ego dịotu nde naịra, iji kwàdo ya n’ibuso ọrịa nje korona agha n’ime steeti ahụ.   Igwe Idigo, onye ọ bụya na ndị ichie ya soro wee bịa n’obi gọọmenti dị n’Awka inyefe ego ahụ n’akaòtù ọrụ ahụ gọọmenti guzobere maka ya bụ ọrịa, mèrè ka a mara na ọ bụ ya na ndịichie ya tụkọrọ arò ọnụ, wee hụ na ọ bụ ihe kwesiri omume, bụ ịkwàdo gọọmentina ya bụ agha ọ na-ebu megide ọrịa ahụ, kemgbe ọnwa gara aga.   O kwupụtakwara eziolileanya o nwere na steeti ahụ ga-enweta mmeri na ya bụ agha, ọbụnadị dịka ọ dụrụNdị Anambra ọdụ ka ha dọnyere gọọmenti ukwù n’ime nke ahụ, site n’ịkwàdo ya nairube isi nye ntụziaka dị iche iche o nyere bànyere ọrịa ahụ.   Onye nabatara ya bụego n’aha ọchịchị steeti ahụ ma bụrụkwa ode akwụkwọ ukwu steeti Anambra, bụ ỌkammụtaSolo Chukwulobelụ kèlere Igwe Idigo na ndị ichie ya maka nzọpụ ụkwụ ahụ.   Ọ kọwara na obi dị gọọmentisteeti ahụ ụtọ banye

ỤWA niile na-agba mbo dị iche iche iji gbochie coronavirus.A bịa na mba ụwa ebe o na-akpa ike karịa dịka: Italy, Spain, Britain, France; amachiri ndị mmadụ ịbịa njem nleta n’ebe ndị nke ha o kachasị ndị okenye edebere n’ụlo nchekwa ahụike ( nursing home), iji chekwaba ha maka coronavirusnke na-egbu ha puku kwuru puku. Ihe e ji gbochie ndị mmadụ ịbịa na-eleta ndị nke ha n’ebe ndịahụ dị iche iche bụ ka ha hapụ ibunye ha orịa, n’ihi na ka ndị nleta na-abataka nje sokwa ha abata. Mana n’ime ihe niile, onodụ mmadụ ahụghị ndị nke ya na-akpatakwansogbu, n’ihi na ndị Igbo kwuru okwu sị na anya na-acho nke ya. Ya mere, onyeisiala (Prime Minister) nke Belgian bụ SophieWilmes kpebiri na goomenti ya ga-emezi ka a na-eletazi ndị ahụ bi n’ụlo nchekwaahụike. O kwuru na onye ga-abịa nleta ahụ ga-ano n’ezi ahụike. Wilmes kpebiri nke a dịka ndị ike gwụrụ na ndị agadi nogorootụtụ oge n’ahụghị ikwu na ibe ha dịka ha no n’ogige nchekwa n’ihi coronavirus.O kwuru sị “Ndị mmadụ nwere ike ịnwụ na ahụghị onye n

DỊKA ụwa niile no n’oke ihe iche aka mgba banyerecoronavirus, ndị na-achu ehi ka na-agarịrị n’ihu na-ato ma na-egbukwa ndị mmadụn’ala anyị. Nke a bụ nnukwu ihe ịgba anya mmiri.   Ka o dị ugbu a, onyeo bụla ma na agụụ na ihe isi ike na-anyụ ndị mmadụ ịkpakwụ. Gịnịzi mere na mmadụagaghị ekwe ibe ya kuru mmiri debe iko. Ka o gachara abalị iteghete e gbuchara pasto CelestialChurch n’Ibusa nke dị n’akụkụ Asaba, ndị a na-enyo na ha bụ ndị na-achị ehiwakporo ma tọrọ onye ụkochukwu Anglican Church bụ Revd Anthony Oyi, nwunye ya, ụmụya na otu enyi ha n’Issele Mkpitime, dị n’okpuru ochịchị Aniocha na steetiDelta. Ụkochukwu ahụ, onye nke bi n’Oko-Ogbele ma bụrụ onye IsseleMkpitime ka e kwuru na o gara n’ugbo ya ebe ndị na-achị ehi si nwụchikọọ ya. Otu osila dị, ndị orụ nchekwa (vigilant group) nkeIssele-Ukwu na Issele-Mkpitime tinyere ndị uweojio fooro ntutu ha taa iji wee hụisi ya. Na steeti Benue ka a nụrụ na ndị na-achị ehi gburu onye orụNSCDC. N’otu aka ahụkwa, aka ha kpaara otu ụkochukwu ụka

DỊKA corolavirus batara steeti Anambra, aka na-achị steetiahụ bụ Willie Obiano kere ajị n’ume iji hụ na ndị mmadụ lakpuru ụlo ka eweezota ndụ. Nke a bụ usoro kacha mma n’hi na mgbochi orịa ka ogwụgwo ya. Ọ nodụ a tinyere ụfodụ ndị mmadụ n’amaghị ihe ha ga-eme .Otunwaanyị kwuru na ya banyere ụgboala ka ya gaa Nnewi ma ka ha pụtara n’ụzo, ha hụrụndị uweojii wee gbalaga. N’akụkụ nke ha, ụmụakwụkwo nwanne na nwanne kwuru na ha siUga wee na-aga Igboukwu, na ka ha pụtara Ezinifite, ha hụrụ ndị uweojii nkemere ka ha na onye keke bu ha gbaa iche iche, ebe onye keke lara n’nataghị egoya. Nwoke achoghị ka a mata aha ya kwuru na otu nwoke si Aguatana-aga Umunze nke dị n’okpuru ochịchị Orumba South ka o were ego n’ụloakụ, maka ha pụtara n’iro, ndịuweojii gbawara taya ụgboala ahụ. O wee bụrụ ya, goomenti na-ekwusa ka mmadụ niile bakpuo ụlon’ihi na ụkpala okpoko gburu ntị chiri ya. Onye chiri echichi ụka, ma bụrụkwaonye orụ ahụike aha ya bụ Sista Mary kwuru na goomenti na-emere ndị mmadụ ihe dịmma s

GOOMENTI Etiti ekwuputala na ụmụakwụkwo na-akwado maka ileule West Africa Examination Council (WAEC) na National Examination Council(NECO), ga-amata mgbe ha ga-ele ule ndị ahụ mgbe onodụ ịno n’ụlo (lockdown)gachara. Minista Steeti maka orụ n’ala anyị, Maazị ChukwuemekaNwajiuba kwuputara nke a ụbochị Tuzdee n’Abuja n’okwu o gwara ndị orụ gbanụgbanụ (Presidential Tasck Force) maka Covid-19. Dịka o siri kwu, e yigharịrị ule WAEC na NECO n’ihicoronavirus.Otu ahụ ka o kwukwara banyere National Open University (NOUN). Haga-amalitekwa ma e mechaa. O kwuru sị; “Anyị na Universal Basic Education na StateBasic Education Board na-arụko orụ, iji me ka o dị mfe. Steeti iri na ise nke gụnyereLagos na Anambra amalitela ihe omụmụ site n’igwe okwu redio n’usoro iwu sirikwu. Anyị na-emekwa ka NTA na Radio Nigeria sonyekwuo.” Ọ gara n’ihu kowaa na ha matara na ụfodụ ụmụaka enweghịakorongwa intaneeti, ya mere, o kwuru na ngalaba ahụ ga-ama ihe a ga-emebanyere nke ahụ; ma rụtụkwa aka na ụloakwụkwo dị elu g

GỌỌMENTI steeti Anambra, site n’aka ụlọọrụ ya na-ahụ makanjem okporo ụzọ anwụchiela ụgbọala si Awka achọ iburu ndị mmadụ gaa steetiLagos na steeti ndị ọzọ dị iche iche, maka ịda iwu gọọmenti. Ndị a bụ ndị e jidere oge Kọmishọna na-ahụ maka njem okporo ụzọna steeti ahụ, bụ Dọkịta Christian Mmadubuko na ndị òtù ọrụ ya na-eme ngagharịna njem nleta na mpaghara ọdụ ụgbọala nakwa ebe ndị ọzọ dị iche iche na steetiahụ, iji ịmata ka ndị mmadụ si erube isi nye ntụziaka ahụ gọọmenti Anambranyere, sị onye apụtakwala ezi. N’okwu ya banyere njide ahụ e jidere ndị ahụ, Dọkịta Madụbukogosipụtara obi mwute ya banyere akparamagwa ụfọdụ ndị na-anyà ụgbọala nakwa ndịọzọ na-achụ ego na steeti ahụ, banyere etu ha si enupù isi nye ntụziaka gọọmentinyere, ma sikwazie n’ụzọ dị etu ahụ na-etinye ndụ ụmụ mmadụ n’ihe égwù na ajọ ọnọdụihe izè ndụ ibute ọrịa korona, n’ihi ego nke ụwa. Dịka o siri kọwaa, gọọmenti steeti ahụ, site n’aka ụlọọrụya, enyebụọla ntụziaka ka ọdụ ụgbọala niile dị na steeti ahụ mechigodi ugb

N’EZIOKWU, ịhụnanya nne nwere n’ebe nwa no dị egwu. Ya mereotu nwaanyị azopụtala nwa ya n’aka agụiyi bịara igbu ya. Nwaanyị ahụ gbara afo iri ato, aha ya bụ Maurina Musisinyanaka e kwuru na o hapụrụ ụmụ ya abụo n’akụkụ orimiri Runde nke dị na Zimbabwe kaha gwube egwu dịka o gara ịkụ azụ. Ka nwaanyị ahụ no na mmiri akụ azụ, ọ nụrụ mkpu wee gbaragaba. Mgbe o ruru, o hụrụ ka agụiyi bu nwa ya nwoke, Gideon gbara afo ato agbapụ.Odogwunwaanyị ahụ wakporo agụiyi ahụ ozugbo, were otu aka pịchie ya imi nke mere ka ohapụ nwata ahụ.Otu o sila dị, agụiyi ahụ tara ya n’aka ebe e buru nwata ahụ nkeahụ ya bụ obara obara, nke ekuteghịzi ume nkeoma gaa ụloogwụ. Ma ka o dị ugbua, nwata ahụ agbakeela. Murina, onye nke si Chihosi Chiredzi kwuru sị, “Apịchisirim imi agụiyi ahụ ike bụ ihe nke m mụtara site n’aka ndị okenye oge tere aka.Eji m aka nke ozo wee napụta ya isi nwata ahụ nke o tadosiri ike.Ma ruo taa,ekwetabeghị m na azopụtara m nwa m.” Otu o sila dị, a na-akowa na agụiyi na-awakpo ihe karịrịmmadụ

… Kwuo mkpa ọ dị ịnọgide n’okwukwe n’ime oge a ACHBISHỌỌPỤ nke mpaghara Niger, ma bụrụkwa Bishọọpụ ụka Angịlịkanna dayọsiisi Awka, bụ Achbishọọpụ Alexander Chibuzor Ibezim akaala ụka imerube ụbọchịIsita ahọ 2020 n’ikuku, ma kọwaa mkpa ọ dị na onye ọbụla bụ onye otu Christ kwụdosiriike n’okwukwe ya ma tụkwasị Chineke obi n’ime oge a a nọ na ya.   Achbishọọọpụ Ibezimnyere nkọwa a n’ofufe nrò ahụ pụrụ iche a nọrọ n’Awka chịkọba, bụ nke a ndịmmadụ sonyere na ya site n’ụlọ mgbasa ozi na usoro nzikọrịta ozi ọgbara ọhụụ dịiche iche.   O mere ka a mara naoge a bụ oge e ji anwale okwukwe ndị otu Christ, n’ilekwasị anya n’ihe dị icheiche ọrịa ahụ na-eme n’ebe dị iche iche ugbua, ọkachasị n’ebe o metụtara ndịotu Christ, ikpere Chineke, na ife ofufe nrò. Ọ sị na n’agbanyeghị na ọ nọ n’ụlọụka efù were aka ya bụ ụka, ma na-emekwa nke ahụ site n’usoro mgbasa ozi, naoziọma Chineke apụghị ịgbanwè maọbụ rie mperi, n’ihi na ọ bụ Christ bụ isi a hụrụkwaba okpu n’oziọma alaeze eluigwe ahụ.   Ọ nyezịrị ndị

ONYEISIALA Nigeria, bụ Maazị Mụhammadụ Buharị ejirila izuụkaabụọ wee gbatịwanyekwuo ụbọchị onye apụtakwala ezi na steeti Lagos, steetiOgun, na FCT, bụ isi obodo ala ahụ.   Onyeisiala, Buharịkwupụtara nke a site na mgbasaozi pụrụ iche o mere ụbọchị Mọnde, bụkwa nke ọ nọrọna ya wee kọwaa ka eke si anya anwụ ugbua, dịka o siri metụta ọrịa nje koronan’ala Nigeria.   Ozi ahụ ya bụonyeisiala nọrọ n’Abụja wee gbasaa, bụ nke gazùrù ala Nigeria niile, ma bụrụkwamgbasaozi izugbe nke abụọ ọ na-eme bànyere ya bụ ọrịa, ka o mechaara nke mbụn’abalị iri abụọ na iteghete nke ọnwa Maachị ahọ a.   N’okwu ya namgbasaozi izugbe ahụ o mere nso nso a, onyeisiala kèlèrè ụmụafọ ala Nigeriamaka ndidi, ogologo ntachiobi na nrubeisi ha nyegara ntụziaka dị iche iche gọọmentịwepụtara banyere ọrịa nje korona.   Ọ fọkwara ekele n’ụkpawee bunye ndị ọrụ ahụike ala Nigeria, ndị ọrụ nchekwa, ndị ndu okpukperechi dịiche iche, ndị ọchịchị nakwa ndị ọzọ nyegoro aka ma ka na-enyekwa aka n’ụzọ dịiche iche ịhụ na ndị mmadụ ru

CHUKWUEMEKA Odumegwu Ojukwu University (COOU), amalitela ịrụpụtaihe e ji akwọ aka na-egbu nje (hand sanitizers) na ihe ndị ọzọ iji nye akagbochie ọrịa coronavirus.   Onyeisi ụlọakwụkwọahụ bụ Ọkammụta Greg Nwakoby kwuputara nke a n’Awka oge o duuru ndị nlekọta ụlọakwụkwọahụ ( university managment) wee kesaa ihe ndị e ji egbochi covid-19 maka inyereobodo dị iche iche aka na steeti. Ihe ndị ahụ gụnyere: ihe ndị a na-agba n’aka (glooves)dịpuku atọ, ihe e ji ekpuchi imi,(nose masks) dị otu puku;mkpọ ololo mmirina-egbu nje(hand sanitizers), dị otu puku; owuru(wool) dị iri abụọ; ihe nnyochaahụike (themometer) dị iri.   Onyeisi ụlọakwụkwọahụ kwukwara na ndị ngalaba ihe ọmụmụ Natural Science tinyere EntrepreneurialStudies ga-aga n’ihu imepụta ihe a na-ete n’aka na ndị ọzọ,maka ọha obodo,tinyere ndị ọrụ mahadum na ụmụakwụkwọ.   Ọ gakwara n’ihu tooGọvanọ, Willie Obiano, ode akwụkwọ goomenti,Ọkammụta Solo Chukwulobelu,na ndị ọrụmahadum maka mbọ ha.   O kwuru na mgbe adịghịanya na ọ ga-abụ iwu na o

… Kpọkuo ndị ọrụ nchekwa ka ha na-erubere isi nye ntuziaka gọọmenti ONYEISI ndị uwe ojii na steeti Anambra, bụ Maazị John Abang,akpọkuola ndị ọrụ ya na ndị ọrụ nchekwa dị iche iche ka ha na-erube isi nye ntụziakaahụ gọọmenti nyère banyere ọrịa nje korona, ma hụkwa na ndị mmadụ na-agbasò yaoge ọbụla.    Maazị Abang kpọrọoku a oge ọ gara ileta ka ọnọdụ siri gbata kwụrụ, na etu mmezupụta ntụziaka gọọmentiahụ si aga na mpaghara Ọnịtsha, na n’okèala Anambra na steeti Delta, ọkachasị dịkao siri metụta itinye iwu onye ekwela ụzọ gaa, na iwu onye apụtakwala ezi n’ọrụ.   N’okwu ọ gwara ndịnta akụkọ oge ọ gachara njem nleta ahụ, Maazị Abang kwupụtara afọ ojuju yabanyere etu ndị mmadụ siri rube isi nye ntụziaka ahụ, na-agbanyeghị na a ka hụkwaraụfọdụ mmadụ ole na ole ka ha na-agagharị na mpaghara ebe ahụ; maka na ọ bụ ihedoro anya na o nweghị ka a gaa n’ike ọkụkọ ghara ịhụ akpana.   Ọ dụkwazịrị ndị ọrụnchekwa nọ n’ebe ahụ ka ha gbado anya, hụ na ha onwe ha adaghị maọbụ mee/bàgiden’ihe ọbụla megid

NdỊ uweojii steeti Enugu anwuchikọọla otu nwoke maka itinyensi(poison) n’akpa aṅara dị ihe dịka akpa otu narị na iri anọ na atọ.Nke a dapụtaran’ahịa dị n’Enugu.   N’okwu ọ gwara ndịnta akụkọ, onye uweojii na-ahụ maka ọdịmma ha na ndị mmadụ(PPRO) bụ ASP DanielNdukwe kwuru na ọ bụ n’Akwata nke ahịa Ọgbete Enugu ka a nwụchikọrọ nwoke ahụsite n’aka Central Police Station Enugu.   O kwuru sị;”Site n’ama ndị mmadụ gbara, e jidere nwoke ahụ ka ọ na-etinye  (container of suspected toxic liquid substance)n’aṅara dị akpa kwuru akpa, n’Akwata. Aṅara ndị ahụ nke dị ihe dịka akpa143 gburu ego dị  729,000 naịra”  Otu o sila dị, o kwuru na ha na-aga n’ihu ime nnyocha site n’aka ndị ọ dị n’aka, State Criminal Investigation Department iji chọpụta ebumnuche o ji kpa ya bụ arụ, tinyekwara ịnwụchikọ ndị ọzọ.   Ndukwe kwuru naKomishọna uweojii steeti ahụ, Maazi Ahmad Abdurrahman toro ndị ọrụ nchekwa nandị na-asọpụrụ iwu obodo nke steeti ahụ maka mbọ ha.

ÒTÙ a kpọrọ ‘Israel Ezue Foundation’ nọrọ na nso nso a weejiri ihe erimeri dị iche iche wee kwàdo ndị obodo Awa, dị n’okpuru ọchịchị imeobodo Orumba North, dịka gọọmenti gbatịwanyekwùrù oge iwu onye apụtakwala ezi,ka ọ dịkwuo abalị iri na anọ.   Ihe ahụ e kesàrà bụnke mmadụ karịrị narị abụọ n’ọnụọgụgụ rìtàrà uru na ya, ma bụrụkwa nke ebumnobiya bụ iji belata ntaramahụhụ ụmụ mmadụ n’ime oge a nọ na ya ugbua, dịka MaazịIsrael Ezue, bụ onye chọpụtara òtù ahụ, ma bụrụkwa onoowu obodo Awa siri kọwaa.  Ọ kọwara na yamèkwàrà nke ahụ, iji mee ka ndi obodo ahụ nwee ike nọrọ mma ma na-ekwe oyooyoodịka ha na-erube isi nye ntụziaka gọọmenti nyere, ka onye ọbụla nọrọ n’ụlọ yan’ihi ọrịa nje korona.   Ọ kpọkùkwàzịrị ndị ọzọihe dịịrị mma ka ha chèta ma nyerịtakwara ndị ha ka mma aka, iji belata ahụhụ ndịmmadụ na-ata na ihe ndị mmadụ na-agabiga n’ime oge a, dịka ha na-agbaso ntụziakagọọmenti.   N’okwu nke ya oge hana-ekele Maazị Ezue, ụfọdụ ndị ichie na ndị selitere isi n’ọchịchị obodo ahụ,nke gụnyere

… Ọchịchị steeti ahụ etịela iwu onye apụtakwala ezi DỊKA mba ụwa ka na-agba ghara ghara banyere ịchọ ụzọ aga-esi memilaa ọrịa nje korona, otu onye ebutela ya bụ ọrịa n’ime steetiAnambra.   Nke a bụ nke e mereka a mara site n’ozi ụlọọrụ ‘Nigeria Centre for Disease Control (NCDC)’ kụpụrụn’abalị ụbọchị Fraịdee gara aga bànyere etu ọnọdụ siri gbata kwụrụ ụbọchị ahụn’ọnụọgụgụ ndị butere ya bụ ọrịa n’ala Nigeria.   Aka na-achị steetiAnambra, bụ Gọvanọ Willie Obianọ gbakwàrà akaebe banyere nke ahụ na mgbasaoziizugbe o mere ụbọchị Satọdee, bụ nke ọ nọrọ na ya wee kọwaa na ọ bụ Lagos kanwa amadi ahụ siri wee bàta n’ime steeti ahụ.   O kèlèrè ụmụafọsteeti ahụ, ndị ụka, ndị eze ọdịnala, ndị ndu obodo, na ndị ndu ahịa dị icheiche n’ime steeti ahụ maka ịña ntị na irube isi nye ntụziaka gọọmenti n’ime izuụkaabụọ gara aga, bụ mgbe ọ sị ka ahịa niile mechigodi.   Ọ gara n’ihu kelekwandị dị iche iche jiri ego, akụrụngwa ahụike, nakwa ihe dị iche iche wee kwàdo gọọmentịsteeti ahụ n’otu ụzọ maọbụ nke ọzọ

IGBO sị na ọ na-abụ e kwuo ekwuo, ma a nụghị na ntị; o meeemee, a hụ n’anya; ma sịkwa na ọ na-abụ agadi nwaanyị kachie ndị wụọ aja, ebute ozu ya n’ofè nke ọzọ.   Ka ọ dị taa, ndị ọrụnchekwa anwụchiela mmọnwụ abụọ n’Anambra maka ịdà iwu onye apụtakwala ezi, nkee tiri maka ọrị korona.    Mmọnwụ abụọ ahụ bụndị a nwụchiri site n’aka ndị ọrụ nchekwa, n’ahịa Nkwọ Ụga, dị n’okpuru ọchịchịime obodo Agụata na steeti ahụ, n’ihi na ha kporo elu ma na-akpagharị, na-agairo ogologo, ma na-emekwa ka ndị mmadụ jupụtakwa n’ụzọ ịgba ha elele,n’agbanyeghị na gọọmenti steeti ahụ etiela iwu sị onye apụtakwala ezi ruo abalịanọ.   Ihe onyoonyoo kpòzịkwaraelu na-egosi ebe ndị ọrụ nchekwa bù mmọnwụ abụọ ahụ n’ụgbọala wee na-apụ oge ejidechara ha. A hụkwazịrị ka ha bụ ndị ọrụ nchekwa nọchibidoro ma na-abakwarammọnwụ ahụ mba maka ịda iwu gọọmenti.   N’akụkọ dịkwa ka ibeya, mmọnwụ karịrị asaa n’ọnụọgụgụ nọrọ na nso nso a wee lụọ ọgụ, ma werekwa ụtarịgwọọ onwe ha ịba na Nnewi n’imerùbè mmemme Isita.   Mmọnwụ ndị a

NNEKWU ọkụkọ sị na ọ bụ ihe o nwere ka o ji eme ọgọ.   N’ịgbaso nke a,onyeisi ụlọọrụ ahụ na-ewu ewu n’imepụta erimeri noduul (noodle), bụ ụlọọrụTummy—Tummy, Maazị Chika Emenike ejirila nnọọ igbe noduul ruru otu puku n’ọnụọgụgụwee sị gọọmentị steeti Anambra ya jisie ike n’ọrụ na mbọ ahụ ọ na-agba imemila ọrịanje korona.   Maazị Emenike, oge ọna-enyefè igbe noduul ahụ n’aka gọọmenti, kwùrù na nke ahụ bụ ụzọ ụlọọrụ ahụ chọrọisi nye aka ma kwadokwa gọọmenti n’usoro dị iche iche o si agba mbọ ibelata agụụna mmetụ iwu onye apụtakwala ezi n’ahụ ụmụafọ steeti ahụ, bụ nke e tiri n’ihi ọrịanje korona.   O kwuru na ọ bụ ihekwesiri ekwesi ka gọọmenti na-eme, bụ ịgba mbọ hụ na ndị mmdụ nwèrè nri ha gana-eri ogologo oge niile ahụ a sị ha nọrọ n’ụlọ n’ihi ọrịa ahụ, maka na onyedunyere nwata inwude nkekwụ kwesikwara inye ya mmiri ọ ga-eji kwọ aka. O mekwazịrị ka a mara na o kwesighị ka a hapụrụ naanị gọọmentịime nke ahụ, ma sị na ọ bụ ya mere ụlọọrụ ahụ jiri kpebie iji ya erimeri noduulwee kwàdo ya.  

N’agbanyeghị ka ọnọdụ siri debe imi na ọnụ ugbua n’alaNigeria, ihu ọchị wàrà ndị ọgbọ nta nkwado Ihiala nke abụọ, dị n’okpuru ọchịchịime obodo Ihiala na steeti Anambra, dịka onye na-anọchite anya ha n’ụlọ omebeiwu steeti ahụ, bụ Dọkịta Pascal Agbọdike kesààrà ha ihe erimeri dị iche iche.   Mmemme ikesà ihe ahụbụ nke weere ọnọdụ na ngwùrù be onye omeiwu ahụ dị na Mbọsị, ma bụrụkwa nke dọtarandị ndu obodo dị iche iche dị n’ọgbọ nta nkwado ahụ, ndị eze ọdịnala, ndị ndumpaghara wọọdụ dị iche iche iche, tinyere ndị ọzọ e ji okwu ha agba izù nampaghara ahụ.   Ihe e kesààrà ndị ahụbụ nke gburu ego ruru nde kwùrú nde naịra, ma bụrụkwa nke gụnyèrè akpa osikapa,akpa garị, ji, igbe noduul, bọkeetị na-agba mmiri, tinyere ọtụtụ ihe ndị ọzọ eji akwalite obibi ndụ na adịmọcha.   N’okwu ya na mmemmeahụ, Dọkịta Agbọdike mere ka a mara na ebumnobi nke ahụ bụ iji belata mmetụtaiwu onye apụtakwala ezi e tìrì n’ihi ọrịa korona n’ebe ụmụ mmadụ nọ, ọkachasịn’ebe o metụtara igbochiri ha agụụ, na ịkwalite ọnọd

IGBO sị na ọ na-abụ aka weta aka weta, akpa eju, ma sịkwa naọ na-abụ a nyụkọọ mamịrị ọnụ, ọ gbaa ụfụfụ.   Ka ọ dị taa, òtù nnọrọonweamaara dịka ‘Inter-Party Advisory Council (IPAC)’ ngalaba ya nke steetiAnambra, nọrọ na nso nso a wee tụnye ụtụ nke ha n’ịkwado gọọmenti steetiAnambra ka o nweta mmeri n’agha ahụ ọ na-ebuso ọrịa zeere ụwa, bụ korona, bụkwaajọ ọrịa na-ebi ụwa aka ọjọ n’ụzọ dị iche iche ugbua. Òtù ahụ nyèrè gọọmenti steeti ahụ ego dị narị puku naịra iseiji kwàdo atụmatụ ya, ma sịkwa ya jisie ike n’ọrụ ahụ, dịka ha nọrọ n’obi gọọmentisteeti ahụ dị n’Awka bụ isi obodo steeti ahụ wee nyefee ya bụ ego n’aka ndịna-ahụ maka nke ahụ. Maazị, Isaac Ọnụka, bụ onyeisi oche òtù ahụ n’Anambra ma bụrụkwaonye nyefèrè gọọmenti akwụkwọ ndọrọ ego ahụ n’aha òtù ahụ, mere ka a mara na hakpebiri ma kwekọrịta ịzọpụ ụkwụ ahụ oge ha lechaara anya n’etu ọrịa ahụ si anyụụmụ mmadụ ịkpakwụ n’ụzọ dị iche iche ugbua. O tinyezịkwara olu nke ya wee rịọ ndị ọzọ na ụmụafọ Anambra ọnọdụụmụ mmadụ na-emetụ n’ob

OKE ọñụ dàrà nnọọ na nso nso a n’ogige ụmụaka enweghị nne nanna a maara dịka ‘Blessed-Nise Community Children’s Home’ dị na Nise, n’okpuru ọchịchịime obodo Awka South nke steeti Anambra, dịka òtù nnọọrọ onwe a kpọrọ ‘OgaziFoundationa’ jiri ọtụtụ ihe dị iche iche wee wee ga leta ya bụ ògìgè. Ihe ndị òtù ahụ bùrù wee gaa ebe ahụ gụnyèrè ihe erimeri,ihe dị iche iche e ji akwalite ọnọdụ obibi ndụ, nakwa ihe ndị ọzọ mmadụ pụrụiji chekwaba onwe ya pụọ n’ibute ọrịa nje ‘coronavirus’. N’okwu ya oge ọ na-enyefè ihe ndị ahụ n’aka ndị nlekọtaogige ahụ, onye guzobere, ma bụrụkwa onyeisi òtù ahụ, bụ Dọkịta Chidi Okoye, kọwarana ebumnobi nke ahụ bụ iji tụnye ụtụ nke ha n’ime ka ihu ọchị waa ndị nọ na yabụ ogige n’oge mmemme Isita a, ọkachasị ugbua ọrịa nje ‘coronavirus’ na-emezịmkpamkpa ma na-emetụtakwa ọtụtụ ndị mmadụ n’ọtụtụ ụzọ dị iche iche. Nwa amadi ahụ, nke ọ bụ otu onye n’ime ndị isi nlekọta òtùahụ, bụ Maazị Marcel Manafa gụpụtàrà ozi ya, gàrà n’ihu kelee ndị nlekọta ahụmaka etu ha si elekọta

Kee ndị Ayamelụm ihe nkwado anomnụnọ na erimeri IHU ọchị wàra ndị obodo dị iche iche dị n’okpuru ọchịchịAyamelụm na steeti Anambra, dịka ọkaokwu ụlọ omebe iwu steeti ahụ, ma bụrụkwaonye na-anọchite anya ha n’ụlọ omebe iwu ahụ, bụ Maazị Uchenna Okafor kesààràha akpa osikapa, iji mee ka ha nọrọ mma ma na-ekwekwa oyooyoo n’oge a anọ n’imeya. N’okwu ya na mmemme ikesara ndị ahụ ihe erimeri ahụ, bụ nkeweere ọnọdụ na be ya, dị n’Ifite-Ọgwarị, Maazị Okafọr kwuru na nke ahụ bụ otun’ime ụzọ o si atụnye ụtụ nke ya n’ibelàta mmetụta nke oge ịnọ n’ụlọ a n’ebe ụmụmmadụ nọ, dịka ha na-agbaso ntụziaka ahụ gọọmenti nyere, nke ebumnobi ya bụkwaiji gbochie mbata maọbụ mgbasa nke ọrịa ‘korona’ n’ime steeti ahụ. O kwuru na ọ bụ site n’ụzọ mmadụ inyerịtara ibe ha aka ka apụrụ isi merie ọnọdụ ‘onye apụtakwala iro’ a dị ugbua na ihe dị iche iche ọ pụrụiwèta, ma kpọkuokwa ndị ọzọ nwere ihe ha pụrụ imenwu ka ha cheta ndị nọ nagburugburu ha. Maazị Okafor, onye gbara mbọ hụ na e mere mmemme ikesa iheoriri ahụ n’

Steeti Anambra anaghị ana azụ n’ihe gbasara ibuso ọrịa korona agha. E nwegasịrị ihe ngosi e dere ede a kwụbasịrị ebe dị iche iche ma n’ime obodo, ma na obodo mepere emepe na-akọwa mkpa ọ dị ka onye ọ bụla baa n’ụlọ ma mee ihe gọọnentị na ndị ọkachamara kwuru sị mee. Ikesasị ihe maka COVID-19 A malitela ịkesasị ihe dị iche iche maka igbochi ọrịa na inyere ndị mmadụ aka n’ọnọdụ ọrịa korona dobere obodo anyị. Foto ndịa na-egosi ndị okenye na-anata ihe onyinye e nyere ha na Nsugbe, gọọmentị ime obodo Anambra East.

NDỊ uwe ojii steeti Anambra nọrọ na nso nso a wee nwụchikọọmmadụ abụọ na-akwasò obere ụmụaka iko na steeti ahụ. Nke bụ nke e kwupụtàra site n’ọnụ Maazị Harụna Mọhammed, bụ ọnụna-ekwuru ndị uwe ojii na steeti ahụ. Dịka o siri kwuo, otu onye n’ime ndị arụrụala ahụ bụ MaazịEmeka Ogbukaifedi’ (gbara ahọ iri abụọ na asaa) nọrọ n’abalị iri na asatọ nke ọnwaMaachị ahọ a wee jiri ọgbatumtum buru otu nwata gbara ahọ iri na isii (bụ onyeOkpuno-Ụmụogali dị n’Ọba, n’okpuru ọchịchị obodo Idemili South nke steeti ahụ),wee gaba n’ochie ọdụ ụgbọelu dị n’Ọba, bụ ebe ọ gwàrà nwata ahụ na nna ya sị yaburu ya bịa. Mana mgbe ha rùrù n’ebe ahụ, ọ kpọzùgàrà nwata nwaanyị ahụn’otu akụkụ, wepụta mma wee yie ya egwù, ma nọrọkwa n’ebe ahụ kwasoo ya ikon’ike, dọkasịakwa ọpante ya, ma were ya gbafuo; o nweghịzịkwa onye hụrụ ya anyaọzọ. Oti ọ dị, ndị uwe ojii nwètara ozi banyere nke ahụ, ma gaaozigbo, buru ya bụ nwata gaa ụlọọgwụ ebe a nọrọ wee leruo ya anya; ma, ha bụ ndịuwe ojii nọzịrị n’abalị atọ nke ọnwa a, nwụ

N’IJI tụnye ụtụ nke ya n’ime ka oge a a nọ n’ime ya gharaibì ụmụ mmadụ aka ọjọọ n’ebe ọ dị ukwuu, onyeisi na onye ndu ime mmụọ nke ụlọekpere‘Holy Ghost Adoration Ministry, Uke’ dị na steeti Anambra, bụ Ụkọchukwu OseburuụwaEmmanuel Obimma (a maara dịka Ebube Muonso) ekesàárala ụmụafọ Nigeria karịrịpuku anọ ihe erimeri dị iche iche. Mmemme nkesa ihe ndị ahụ bụ nke weere ọnọdụ n’ụlọụka‘Blessed Iwene Tansi’ dị n’Ụmụdiọka, ma bụrụkwa nke a nọ na ya wee kesàárá haihe erimeri dị iche iche, nke gụnyere akpa osikapa, mba ji, igbe ‘indomie’,mmanụ nkwọchasị aka (bụ hand sanitizer), tinyere ihe ndị ọzọ. Ka ọ na-ekesà ihe ndị ahụ, Ebube Mụọnsọ kwuru na ya mụtarainye enye site n’aka ‘Most Reverend’ Valerian Madụka Okeke, nke ụka KatọliikiAshịdayọsiisi Ọnịtsha, bụ onye ọ kọwara dịka ezi ọmụmatụ nke onye na-enye. O kèlèkwara otu oke ényì ya, bụ Maazị Obiọrah Okonkwọ, bụonye zọbụrụ ọkwa gọvanọ na steeti ahụ n’oge gara aga, maka ibute ya bụ mmanụnkwọcha aka ‘hand sanitizer’ ahụ e kesààrà ndị mmadụ ụbọch

ACHỌỌPỤ nke mpaghara Niger, ma bụrụkwa Bishọọpụ ụka Angịlịkanna dayọsiisi Awka, bụ Achbishọọpụ Alexander Chibuzor Ibezim akpọkùóla ndị otuChrist ka onye ọbụla gbuo ikpèrè n’ala, kpekuo ma kpọkuo ihu Chineke bànyere ajọọnọdụ ọrịa nje coronavirus. Achbishọọpụ kpọrọ oku a n’okwuchukwu ya ụbọchị ụka n’ofùfènro pụrụ iche a chịkọbàrà iji merùbe ụka ọmụ nke ahọ 2020, bụ nke weere ọnọdụn’ ụlọụka ‘Our Saviour’s Anglican Church’ dị n’Awka, ma bụrụkwa nke e mèrèn’ikùkù, nke ndị mmadụ sònyèrè na ya site n’usoro mgbasa ozi dị iche iche, nkegụnyere ụlọọrụ mgbasa ozi ‘Anambra Broadcasting Service’ ụlọ mgbasa ozi OgeneFM, usoro nzikọrịta ozi Facebook, tinyere usoro ndị ọzọ dị iche iche. Ọ kwàrà arịrị bànyere mkpamkpa dị iche iche ya bụ ọrịakpàgòrò n’ụwa niile ugbua nakwa etu o siri metụta ọnọdụ obibi ndụ ụmụ mmadụ, ụkana òfùfè nrò, nakwa ọnọdụ akụnụba mba dị iche iche, n’ụdị a hụtàbèghị mbụ,kemgbe okike ụwa. Ọ kpọkùzịkwara ndị otu Christ ka ha kpekuo Chukwu Okike Abịamaka O meere ụwa ebere, gbaghara m

Aha a bara ụmụaka a mụrụ oge COVID-19 Korobiko Chimkakoro Echezonakoro Koroafunam Korogbafue Koroamaeze Korokammadụ Korodịịwe Korodịnjọ Korokwe Koroji Koronaba Aghakoro Koromere Koroekweghi Korokaike Koroekweghi

chakpịị – wọọ chakpịị – wọọ Nkịta nyara akpa… Nsi agwụ n’ọhia ọ ruru otu oge, mbe gara n’ime ọhịa ịgba nta. Ka ọ nọ na-achọanụọhịa ọ ga-egbu, ọ hughị. ọ nọrọ ala otu ebe na-ezu ike. Ka ọ nọkatara ọ nụrụka ihe na-emeghari n’akụkụ ụzọ, ozugbo ọ gbaa egbe ebe ahụ. Mgbe ọ garuru nso, ọ chọpụtara na ọ bụ nwunye eze na-agafen’akụkụ ụzọ ka ọ gbagburu. Ihe a wụrụ ya akpata oyi, egwu wee jide ya nke merena ọ makwaghị ihe ọ ga-eme. O were akwụkwọ osisi dị iche iche kpuchie ozunwaanyi ahụ. Dịka anyi maara, mbe bụ anụmanụ na-aghọ aghụghọ. Ya mere, ochetara ihe ọ ga-eme. O biliri gaa n’ụlọ ezi wee si ya bịa ka ha gaa nta. ezikwetara wee soro ya gaba. Ka ha ruru n’ime ọhịa, mbe kpọọrọ ya gaa n’ebe ahụ ozunwunye eze togbọ wee tụọ aka si ya gbaa egbe na anụmanụ nọ n’ebe ahụ. Ozugboezi gbara egbe mbe gbara ọsọ ga kpughee akwukwọ osisi ahụ o jiri kpuchi ozu weetie mkpu si ezi na ọ gbụọla nwunye eze. Mbe tiri mkpu hapu ezi gbalaga. Ozugbo ahụ ezi biliri gaa na nke ọtụ aro wee gwa ya ihemerenụ. ọtụ arọ gw

OZI si n’aka ọnụ na-ekwuru ndị uwe ojii na steeti Anambra, bụMaazị Harụna Mọhammed ejidela mmadụ anọ na-apụnara ndị mmadụ ụgbọala n’ike nasteeti ahụ, ma napụtakwa ha ụgbọala ha pụnaara ndị mmadụ. Dịka ya bụ ozi siri kọwaa, ndị uwe ojii nọ na mpagharaAbagana nọrọ n’abalị atọ nke ọnwa a wee jide mmadụ abụọ aka ha dị n’ịpụnaraMaazị Nkemjika Uzoigwe ụgbọala ọkwụọtọ ekele eze ya, nwere akàrà afere ACA 348HM, bụ nke ha mere n’abalị iri atọ na otu nke ọnwa gara aga n’ogologo ụzọ ahụsiri Abagana gaa Eziowelle Ndị oji egbe ezu ahụ, bụ Maazị ThankGod Akwo, bụ onye Ogidi(gbara ahọ iri atọ) na Maazị Onwe Hillary onye steeti Ebonyi (gbara ahọ iri atọna otu). Otu ọ dị, e sitekwazịrị na nnyocha e mere, wee nwude mmadụabụọ ọzọ bụ ndị òtù ahụ, n’ime steeti Imo, nke gụnyere Maazị Tirimisiyu Tijani(gbara ahọ iri abụọ na asaa), bụ onye Ibadan na steeti Ọyọ, na Maazị SuleimanRaheem (gbara ahọ iri atọ), bi na steeti Imo. Ka ọ dị ugbua, a napụtala ndị ajụ ụgbọala ahụ site n’ebe habujere ya ka e gbugharịa ma

NA ntụnye nke ya n’ịkwado agha ahụ a na-ebu megide ọrịa njecoronavirus, ụlọọrụ Chisco, bụ ‘Chisco Group of Companies’ enyela gọọmentisteeti Anambra onyinye ego dị nde naịra iri.   Ya bụ ụlọọrụ na-ewuèwù n’ihe gbasaara ime njem okporoụzọ nọrọ na nso nso a wee nyefee ya bụ egonkwado n’aka gọọmenti steeti ahụ n’obi gọọmenti dị n’Awka. N’okwu ya oge ọ na-enyefe gọọmenti akwụkwọ ndọrọ ego ahụ,onyeisi ụlọọrụ ahụ, bụ Maazị Chidi Anyaegbu, nke nlekọta na-ahụ maka ngalabampaghara ọwụwa anyanwụ ala anyị, bụ Maazị Uche Ochuba nọchitere anya ya, kọwarana nke ahụ so n’otu ọrụ nkwado ụlọọrụ ahụ n’ime steeti ahụ. Ọ sịkwa na nke ahụ bụ ịgbaso ọkpụkpọ oku gọọmenti steeti ahụkpọrọ ka ndị mmadụ na otu dị iche iche tinye aka ma gbatakwa ọsọ enyemakan’agha ahụ a na-ebu megide mbata na maọbụ mgbasa ọrịa nje korona na steeti ahụ. N’akụkụ nke ya, onye soro ya bụ nwa amadi wee bịa ije ahụ,ma bụrụkwa onyeisi ọchịchị obodo Amichi, bụ Maazị Dan Ugomba nọkwazịrị ebe ahụkpọkuo ndị Anambra ka ha kwàdo gọọmenti n’agh

OTU nwaafọ Nigeria na-arịa ọrịa korona na mba China ataalaonye nọọsụ mba China na-elekọta ya arụ, dịka ọ na-agbakàrị àlà isi ebe ana-elekọta ya gbapụ. Ya bụ nwa amadi, bụ Maazị Patrick Chika Okonkwonwoye ka ekwuru na ọ dị ahọ iri anọ na asaa, ma bụrụkwa onye nọgoro n’ogige ebe nlekọ ahụikeahụ kemgbe abalị iri abụọ na atọ nke ọnwa Maachị, oge e lelechaara ya ahụ weechọpụta na ọ bu ọrịa korona n’eziokwu. Akụkọ kọkwara na ya bụ nwoke tìrì nwaanyị nọọsụ ahụ ihen’abalị mbụ nke ọnwa Epure oge o gbochiri ya ịpụ na wọọdụ nke ya n’ogige ebe ahụa na-elekọta ya dị na Guangzhou, na mpaghara ndịda anyanwụ China. Dịka ozi e nwetara site n’aka ndị uwe ojii siri kwuo; ihebutere ịtà arụ ụbọchị ahụ bụ na nọọsụ ahụ, bụ Nwaada Wang Hong gakwuru ya bụnwoke wee gwa ya ka e mee ya mnwàle ọbara ya, mana ọ gbakụtara ya azụ, weebilie ka ọ pụọ na wọọdụ nke ya n’ogige nlekọta ahụ; nọọsụ ahụ wee kwechiri. Nke a mezịrị ha abụọ jiri malite ịba mba, wee ruzie oge nwaamadi ahụ dakpòrò ya bụ nọọsụ, ma were eze gwa ya i

DỊKA ụjọ ji ụwa niile banyere ọrịa ọjọọ coronavirus. Onyeukwu na onye nta n-agbasi mbọ ike ịhụ na o buteghị ya bụ ọrịa, makana Igbokwuru sị na nkwụcha abụghị ụjọ. Ihe dị iche iche e ji egbochi ọrịa ojọọ a gụnyere: ihe e jiekpuchi imi, nke e ji akwọ aka w.d.g. ihe ndị ahụ niile galaziri ọnụ nke ukwuugbu a n’ihi na onye ukwu na onye nta na-achọsi ya ike. N’ihi ya, otụtụ ndị mmadụ n’ala anyị banyeziri ọrụ imepụtaihe ndị ahụ. ebe ufọdu na-akwa ihe mgbochi imi, ụfọdụ na-arụpụta ihe e ji akwọaka. Ihe ndi a niile dị mma, mana ajujụ bụ ole n’ime ha zuru oke. A bịa n’ihe e ji ekpuch imi, onye ga-akọwa ụdị akwa e kwesịrịiji kwaa ya ka mmadu nwee ike na-ekute ume nke ọma. Banyere nke e ji akwọ aka, na egbu nje, mmadụ ole n’ime ndịahụ na-arụ ya maara ihe banyere ọtu e si eme ya ka o wee nye ihe a chọrọ. Otu nwaanyi na-emepụta ya, bidoro ya n’izuụka gara aga ka ajụrụ ma ọ na-emepụtabu ya mbụ, ọ sị mba. Ma mgbe a jụziri ya ihe ojikpebie imepụtaya ugbua, ọ zara sị nay a mabu usoro e si eme ya ma ihe

ONỌDỤ onye ọ bụla ịnọ n’ụlọ (stay-at-home) nke dị n’ala anyịugbu a n’ihi ọrịa COVID-19 etinyela ọtụtụ ndị mmadụ na gbagharịa. Atụmatụ mmadụịnọ n’ụlọ bụ usoro kacha mma ndị ọkacha mara na goometi tụpụtara iji hụ na egbochiri ikesa ọrịa ọjọọ ahụ. N’ala Nigeria, tinyere Steeti Anambra, goomenti nke Willie Obiano nọ n’isi ya na-agba mbọ dị egwu iji gbochie ọrịa ahụ. Ka ọ dị ugbu a, coronavirus abatabeghi Steeti Anambra, ma a na-aga n’ihụ na-akụzi ma na-agbaziri ndị mmadụ ihe ha ga-eme ka ọ ghara ịbata ncha ncha. Otu o sila dị, ọtụtụ ndị mmadụ na-akwa arịrị n’ihi ihe diiche iche dapụtara site n’ọnodụ onye ọ bụla ịnọ n’ụlọ. Ndi mwere nnukwu emume dịka,ịgba nkwụ, igba akwụkwọ, akwamozu, ụkanwa, emume ọgbụgba afọ tinyere ihe ndị ọzọnọzi na mwute n’ihi na ha bughariziri emume ndị ahụ ka ha dibazie oge ọzọ. ọtụtụ n’ime ha akwụọla ụgwọ ụlọ ezumezu, kwụọ ụgwọ ndị osinri, na ọtụtụ ihe ndị ọzọ. A bịa n’ebe ndị mmadụ nwụnahụrụ, ufọdụ dịka ha yighaririakwamozu gara n’ọba ozu (mortuary) buru ozu ndị nk