Ka Ọ Dị Taa

A KỌWAALA ịgụ akwụkwọ oge niile dịka ụzọ pụtara ìhè na usoro kacha mma isi chụọ ìtì bọrịbọ ọsọ ụkwụ erughị ala. Nke a bụ isi sekpụ ntị n’ọgbakọ nkwàlite mmụta na agụmakwụkwọ, bụ nke ọba akwụkwọ ala Nigeria, bụ ‘National Library of Nigeria (NLN)’ chịkọbàrà, map bụrụkwa nke weere ọnọdụ n’Ebenebe, dị n’okpuru ọchịchị Awka South nke steeti Anambra. N’okwu ya na mmemme ahụ, onyeisi NLN, bụ Ọkammụta Lenrie O. Aịna kwụrụ na ya bụ atụmatụ nkwalite agụmakwụkwọ bụ nke weere ọnọdụ na steeti niile dị n’ala Nigeria, ma sịkwa na ebumnobi ya bụ ime ka ọhaneze ghọta mkpà ịgụ akwụkwọ dị, ya na ikesàrà ụmụ mmadụ ihe dị iche iche e ji akwàlite mmụta, site na njikọ aka nke òtù dị iche iche nakwa ndị ọzọ e ji okwu ha agba ìzù. Ka ọ na-akọwa na atụmatụ ahụ nke ahọ a wèèrè ọnọdụ n’ụfọdụ obodo mepetụrụ emepe n’ala Nigeria; Ọkammụta Aịna, nke ọ bụ osote ya, bụ Oriakụ Gloria Okeagụ nọchitere anya ya na mmemme ahụ, kwùrù na ánaghị agụ akwụkwọ oge niile na-eme ka mmadụ bụrụ ìtì bọrịbọ ma nọrọkwa n’ọnọdụ ihe ízè n

ỤLỌ ọrụ ahụ na-ahụ màka njem siriri-wèrèrè n’okporo ụzọ n’ala Nigeria, bụ ụlọ ọrụ ‘Federal Road Safety Corps, (FRSC)’ ngalaba ya nke steeti Anambra agbapeela amụma njem awele nke ọnwa Mbà nke ahọ 2019. Mmemme ịgbape atụmatụ ahụ bụ nke weere ọnọdụ na mpaghara Upper Iweka dị n’Ọnịtsha, ma bụrụkwa nke isiokwu ya bụ “Road Safety Is a State Of Mind, Road Traffic Crash Is An Absence Of Mind, Stay Alert, Stay Alive” nke pụtara “Iji Awele Bụ Ịdị Úchuú, Ihe Mberede Okporo Ụzọ bụ Mkpafù Uchè; Mụrụ Anya, Dịkwa Ndụ.” Ya bụ nnukwu mmemme dọtàra ndị òtù ọrụ nchekwa dị iche iche, tinyere aka na-achị steeti Anambra, bụ Gọvanọ Willie Obianọ, nke onye nọchitere anya ya bụ osote ya Dọkịta Nkem Okeke. Na mbụ n’ozi nnọọ ya, onyeisi ụlọ ọrụ FRSC na steeti Anambra, bụ Maazị Andrew Kumapayị kwuru na ọ bụ ihe doro anya na oge ọnwa mba na-abụkarị oge ọnụ ọgụgụ ihe mberede okporo ụzọ jì abawanya ụba, nakwa mgbe a gbakata a kwụrụ na-adịkarị n’okporo ụzọ dị iche iche, n’ihi mmemme na ọtụtụ njem na-ewere ọnọdụ oge

ÒTÙ jikọtara ụmụafọ steeti Anambra bi n’Abụja, bụ nke a kpọrọ “Anambra Town’s Peoples Association, Abụja (ASTPA)” emerùbela ụbọchị omenala Igbo nke ahọ 2019. Oke mmemme ahụ, bụ nke weere ọnọdụ n’Abụja, bụ isi obodo ala Nigeria dọtara ndị sitere obodo dị iche iche na steeti Anambra bi n’Abụja nakwa mba ofesi, tinyere aka na-achị steeti ahụ, bụ Gọvanọ Willie Obianọ. N’okwu ya na mmemme ahụ, Gọvanọ Obianọ kewèrè nkwà na ọchịchị ya ga-aga n’ihu ịtụpụta na ịbàgide n’ọmarịcha atụmatụ dị iche iche ga-akwàlite ezi ọnọdụ obibi ndụ Ndị Anambra, nakwa agamnihu nke mmepe steeti ahụ n’izugbe. Gọvanọ Obianọ, nke onye nọchitere anya ya bụ osote ya, bụ Dọkịta Nkem Okeke kpọkuru ụmụafọ steeti ahụ nọgasị n’ebe dị iche iche ka ha gaa n’ihu inye ọchịchị nọ ugbua na steeti ahụ nkwàdo iji kwụdosie ike n’ezi ọrụ dị iche iche o ji n’aka, bụ nke o kwùrù na mpụta ihe ya emetụtala ngalaba niile nke steeti ahụ. Ka ọ na-echètara ha na ọ bụ akụ ruo ụlọ, a mara onye kpara ya, aka na-achị achị bụ Obianọ jikwara ohere

“NNA anyị Bishọp, anyị na-arịọ gị ka I dooro anyị ụlọụka a asọ, ebe anyị ga na-anọ maka otito nke Chukwu.” Nke a bụ arịọrịọ nke ndị ụlọụka St Thomas Aquinas Catholic Church G.R.A, Awka rịọrọ Bishọp dayọsis nke Awka, Most Rev. Paulinus Chukwuemeka Ezeokafor site n’ọnụ onye ndu ha bụ Sir Jonathan C. Ezeuchu KSJI (Vice Chairman Parish Pastoral Council). Ka ha rịọchara arịrịọ a, nna anyị Bishọp naara ha igodo (key) nke ụlọụka ahụ wee hafee ụkọchukwu parish, Fada Anthony Akabogu n’aka ma gwa ya ka ọ na-akpọghere ya ndị ụka maka ife Chineke. Fada ahụ gosịrị ndị ụka igodo ahụ isiokwu wee bụrụ ọńụ. Ọ dị egwu, ihe dị mma na anya gbara akwụkwọ makana ugo gbuzuo ọ chawapụ! Ọ kpọtụrụ akpọtụ, ụbọchị ụka gara aga dịka Bishọp Ezeokafor bịara doo agadaga ụlọụka St Thomas Aquinas Catholic Church, Awka asọ (dedication). Ya bụ emume bụ nke a nọ ụbọchị Tọọzdee gara aga wee malite dịka Bishọp bịara njem mgbasa oziọma (Pastoral Visit ) wee kwụọ mmadụ narị abụọ na iri anọ na asaa (247) aka n’isi. Ụbọchị ụka

ỤMỤAKWỤKWỌ Demonstration Secondary School, Eziagu nke nọ n’okpuru Federal College of Education, (Technical) Umunze dị n’Orumba South wụchara n’ogige Anambra Newspaper and Printing Corporation (ANPC) bụ ndị na-ebipụta akwụkwọ akụkọ National Light, Ka Ọ Dị Taa na Sportslight Xtra maka njem nleta (excursion). Ụmụakwụkọ ahụ bụ ndị karịrị iri anọ n’ọnụọgụ ma bụrụkwa ndị nọ n’otu mgbasaozi na mgbagha (Press and Debating Societies) bịara njem ahụ na Tọọzdee, ọnwa Novemba dị n’abalị asaa. Onyeisi (MD) nke ANPC bụ Sir Chuka Nnabuife na ndị ọrụ ya nabatara ha nke ọma ma gwa ha na otu ha nọ na ya bụ ezigbo otu nke ga-eme ka ha mara ihe ekwe na-akụ. Nnabuife kọwaara ha maka ANPC na otu ọrụ ha siri dị. Ọ gwara ha na ya so n’otu ha mgbe ọ nọ n’ụlọakwụkwọ, na nke ahụ nyeere ya aka nke ukwu. Nnabuife kpọgharịrị ha na ngalaba dị iche iche e nwere n’ụlọọrụ ahụ ma kọwakwaara ha otu ọrụ ha siri dị. Ngalaba ndị ahụ gụnyere: ụlọakụkọ, ọba akwụkwọ, nchekwa, nkesa akwụkwọ akụkọ, ihe gbasara edo w.d.g. Ọ gwara

IGBO sị na ọ na-abụ a kpaa akpaa, a rahụọ n’ute, ma sịkwa na ọ na-abụ a dị n’ìzù a nata ndị mmụọ ihe. Ụlọ ọrụ ahụ okwu bànyere oke ala dị n’aka n’ala Nigeria, bụ ‘National Boundary Commission (NBC)’ agbapeela amụmà ọrụ ịkpa ókè àlà anya ọzọ na nsogbu oke ala ahụ na-adapụta n’etiti ụfọdụ obodo steeti Anambra na steeeti Enugu, n’ebe steeti abụọ ahụ gbàrà agbataobi, iji hụ na e kpèzìrì ya ma mekwa ka ufo tọrọ àtọ laghachi. Mmemme ịgbape atụmatụ ahụ bụ nke weere ọnọdụ n’Ajalị bụ isi obodo okpuru ọchịchị Orumba North, ma bụrụkwa nke dọtara ndị ji ọkwa ọchịchị, ndị nnọchi anya òtù ahụ, nakwa ụmụafọ obodo ndị ahụ ya bụ nsogbu oke ala na-adapụta n’etiti ha; ma ndị Anambra, ma ndị Enugu. Okpuru ọchịchị ndị ahụ ya bụ nsogbu oke ala metụtàra gụnyèrè ‘Awka North’ na ‘Orumba North’ nke steeti Anambra, na Eziagu na ‘Oji-river’ nke steeti Enugu. N’okwu ya na mmemme ahụ, onye jigodi ọkwa dịka onyeisi ụlọ ọrụ NBC, bụ Maazị Adamu Adaji mere ka a mara mkpebi na ezi njikere ya bụ ụlọ ọrụ dị iwèta nsogbu ó

Ọ KPỌTỤRỤ akpọtụ ma zụọ azụọ n’okpuru ọchịchị Orumba South, dịka Ọhaneze Ndị Igbo gùzòbèrè ndị ndu ngalaba ya bụ òtù n’okpuru ọchịchị ‘Orumba South’ nke steeti Anambra. Ya bụ nnukwu mmemme nguzobe bụ nke dọtara ọtụtụ ndị eze ọdịnala obodo dị iche na steeti ahụ, tinyere ndị ọrụ gọọmenti, ndị ndu obodo ọtụtụ ndị ọzọ okwu ha nà-ada ụda na ya bụ steeti. N’okwu ya na mmemme ahụ, bụ nke weere ọnọdụ n’Ụmụnze, bụ isi obodo okpuru ọchịchị ahụ; onyeisioche òtù ahụ na steeti Anambea, bụ Maazị Damain Okeke-Ogene mere ka a mara na onye Igbo ọbụla, site n’ọmụmụ ya, bụ onye otù Ọhaneze Ndị Igbo, ma kpọkuzie Ndị Igbo ka ha na-akwàdo ma na-esonyesi ike n’atụmatụ, mmemme, na ihe dị iche iche òtù ahụ na-abàgide, n’ihi na ọ bụ ya bụ otu kachasị elu jikọtara Ndị Igbo ọnụ n’ụwa gbaa gbùrugburu. O kwàrà arịrị maka ọtụtụ òtù dị iche iche na-esèlitesi isi ugbua n’aha Ndị Igbo, bụ nke ebumnobi ha dịgasị iche iche, ma kwuo na nke ahụ so n’ótù ihe na-echere Ndị Igbo aka mgba n’inweta ihe na-achọ na ihe ruuru ha n

E JIDELA otu nwoke aha ya bụ Pa Samuel Adagbor ma bụrụ onye gbara afọ iri asatọ, onye ọlụ ya bụ ịgba mgbere ụmụaka, itụba ụmụ nwaanyị na ụmụ agbaghọ ime ma nwee ebe a na-echekwa ozu nke ozu jupụtara n’ime ya. Nwaamadi a  onye nke nọgoro afọ iri abụọ n’ọlụ a bụ onye nke ndị uweojii dị na Steeti Delta nwụchikọrọ na nso nso a. N’ezie a, okwu Igbo sịrị na ụbọchị niile bụ nke onye ohi ma otu ụbọchị bụ nke onye nwe ihe pụtara ihe n’ebe Pa Samuel Adagbor nọ. Ọ bụrụ na ndị uweojii ala anyị ga-esi otu a na-eweda anya ala ọtụtụ ebe dị iche iche a na-alụ ọlụ jọgburu onwe ya n’ala anyị ha ga chọpụtasi ya. Mgbe a na-ajụ nwaamadi ahụ ajụjụ ọgọghị agọ, o wuteghị ya na ihe ọ na-eme adịghị mma kama ọ sịrị na ya na-enyere ụmụ nwaanyị na ụmụ agbọghọ aka ekpuchiri ha ihere ha. Naani ihe bụ mkpa ya bụ ka  hapụ ya na ya emeela okenye ịga nga. Ọ dịkwa ndị e jidere ya na ha, ndị a niile makwara na ọlụ ọjọọ ka ha na-alụ ebe ahụ ma n’ihi akpiri uru ọjọọ na-akpa obi ha, ha gara n’iru na- akwado nwoke a. Ọ bụ ezi

CHRISTIAN Association of Nigeria (CAN) akatọọla National Youth Service Corps (NYSC) maka ịchụ mmadụ abụọ ji otu afọ efe ala Nigeria bụ ndị nke nọ ọzụzụ (orientation course) nke afọ 2019 (Batch C Stream 1) na steeti Ebonyi maka ha jụrụ iyi ịba/tụrọụza (shorts and trousers). Mmadụ abụọ ahụ jụrụ iyi  ha n’ihi na dịka ha siri kwu na o megidere okwukwe ha, na kama ka ha yie peteri (skirt) bụ nke ha kwuru na ọ bụ akwa ụmụnwaanyị. Onye okwupụta okwu NYSC na steeti ahụ, Ngozi Ukwuoma n’okwu ọ gwara ndị nta akụkọ kọwara na ọ bụ onyeisi (camp director0), Oriaku Isu Josephine na ndị otu ọrụ ya mgbe ha na-eme ngahari nnyocha jidere mmadụ abụọ ahụ ka ha yi akwa ọcha n’elụ (T-shirt) na peteri ọcha (skirt). O nyere aha ndị ahụ ji otu afọ efe ala anyị dịka Okafor Love Obianuju na Odji Oritsetsolaye. Ka a gbachara mbọ ịkọwara ha ka ha ghọta ma sọpụrụ iwu na-achị ogige ahụ na NYSC ma ha ekweghị, a kpọpụrụ ha ụlọikpe (camp court) ebe a nọrọ wee ma ha ikpe. Ka nke ahụ gachara, a chụpụrụ ha n’ogige ahụ. Ot

CHINEDU Okpuru Mgboke gbara afọ iri anọ na ise etinyela ebe obibi ya dị n’Agbaja Unuhu Abakaliki, Steeti Ebonyi ọkụ ka ọ gbagbuo ụmụ ejima atọ Chineke ji gozie ya na nwunye ya. Nwoke ahụ ji ụmụ asatọ ka e kwuru na ihe bụ iwe ya bụ mgbagha dị n’etiti ya na nwunye ya banyere onye ga-ejide ihe karịrị nde naira atọ (N3million) goomentị Steeti Ebonyi nyere ha site na ngalaba na-ahụ maka ụmụnwaanyị (Ministry of Women Affairs and Social Development) ka a mụchara ụmụ ejima atọ ahụ. A mụrụ ụmụaka ahụ n’ụlọọgwụ Alex Ekwueme Federal University Teaching Hospital, Abakaliki, ebe a nọ wee kpọkue goomenti ka a gbapụta ha n’ụlọọgwụ. Otu onye bi n’ogbe ahụ aha ya bụ Maazị Okemini Isaac gwara ndị nta akụkọ na nsogbu dapụtara ụbọchị ahụ ka nwunye nwoke ahụ aha ya bụ Oriakụ Chinyere Okpuru gachara ụlọ ọbaego (bank) wee weta puku naira iri abụọ (N20 thousand) maka ileta ụmụaka. O kwuru na di ya gwara ya ka o nye ya ego site n’ego ahụ, nwaanyị ahụ nye ya. Ọ bụzi ka nwunye ya pụrụ ebe ọ gara ozi ka nwoke ahụ

NDỊ Rotary Club Nnamdi Azikiwe University, Awka, District 9142 enyela ndị obodo Umuonaga dị n’ime Agulu-Awka onyinye ugegbe anya n’efu. Ha mere nke a site na nkwado ụlọọgwụ anya a kpọrọ Awka Eye Clinic. Ha mekwaziri ya iji kwalite ụzọ anọ ndị Rotary ji enyere ndị enweghị ka  ọ ha ha aka. Onyeisi Rotary Club ahụ bụ Rotarian Kanayochukwu Obidigbo kwuru okwu n’oge ha na-enye onyinye a n’ụlọ nzukọ obodo ahụ si na nke a bụ iji nyere ndị mmadụ aka n’efu ma bụrụkwa ụzọ ndị Rotary ji egosipụta onyinye amara. N’okwu ya, ọ sịrị “Obi ga-abụ m sọ añụrị na onye ọbụla nọ ebe a nwetere ugegbe anya ya site na ntuziaka dọkịnta nyere, ebe ndị nwere oke nsogbu anya ga-eje n’ụlọ ahụike maka ịnyocha ha nkeọma.” Ndị otu Rotary nọkwazi oge ahụ bụ onyeisi na-eledo anya Zone 8, District 9142 Rotarian Dennis Ekemezie (PHF) na Rotarian Ken Eduzor. Nsogbu anya ha nyochara gụnyere nke ndị bekee kpọrọ glaucoma, cataract na pterygium. Ọnụọgụ mmadụ iri asatọ na asatọ (88) bụ ndị nwetere elele ọma ahụ. Mmadụ iri na ab

NDỊ otu Society of Young Nigerian Writers (SYNW) bụ ndị ntorobịa na-ede akwụkwọ ngalaba Steeti Anambra awụchaala Anambra Newspapers and Printing Corporation (ANPC) bụ ndị na-ebipụta akwụkwọ akụkọ National Light, Ka Ọ Dị Taa na Sportslight Xtra dịka ha na-akwadobe emume ome n’afọ ‘2019 edition of the Chinua Achebe Literary Festival’. N’okwu ya na njem ahụ nke weere ọnọdụ na ANPC, onye nchịkọba (coordinator) otu Society of Young Nigerian Writers na steeti Anambra, Maazị Izunna Okafor kwuru na ebumnuche ha maka njem ahụ bụ inwe ezi mmekọrịta n’etiti ha na ụlọọrụ ahụ dịka ndị mgbasaozi,ya na maka ịrịọ ka ha  na ha nyụkọọ mamịrị ọnụ ka o wee gbaa ụfụfụ iji wee hụ na emume nke ha na-akwadebe bụ Chinua Achebe Literary Festival nke afọ a gara nke ọma. Okafor kwuru na ya bụ emume ome n’afọ nke e bidoro n’afọ 2016 bụ nke a na-achịkọba maka ncheta na ịkwanyere Ọkammụta Chinua Achebe lara mmụọ ugwu, onye bụ ọka ibe n’edemede nke ude ya gazuru ụwa niile. O kwuru na ọ bụ iji wee gosipụta mbọ na ụtụ

ỌKỤ ọgbụgba bụ ihe mberede jọrọ njọ nke ukwuu. Ọkụ adịghị emere ndụ ma ọ bụ akụnụba ebere. Ọkụ ọgbụgba baa n’ụlọ obibi, ụlọ ahịa ma ọ bụ n’ụlọ ọrụ, ọ na-eweta ndaghachi azụ dị ukwu. Ọ na-emekwa ka mmadụ tụfuo ihe niile o nwere. Ọkụ ọgbụgba nke dapụtara n’Onitsha na nso nso a na-egosikwa ụdị njikere ndị ala anyị dị n’ichekwa ndụ na akụnụba nke ala anyị. Onye ọbụla nke hụrụ otu ya bụ ọkụ siri malite ga -ama na anyị ka nwere ọtụtụ ihe anyị ga-eme ka anyị gbagota n’ogogo kwesịrị. Ọ bụrụ na anyị erugo ogogo kwesịrị, ngwa ngwa ọkụ ahụ malitere, a ga- akwụsị ya, ọ gaghị eru ebe niile ahụ o ruru maka na o doro anya na ọkụ ahụ esighị n’elu daa. O nwere ndị e nyere ọrụ a na-akwụ ụgwọ kwa ọnwa mana mgbe ọbụla ọkụ ọgbụgba dapụtara, a kpọọ ha, ha a kọọ otu akụkọ ma ọ bụ nke ọzọ. Asighị m na ha amaghị ọrụ ha, kama  ọ bụ na nwa mgbe eke amaghị akpụ isi ka ọ bụ na agụba adịghị nkọ? N’ihi oke ihe anya mmiri na-adi adapụta, ndị na-azụ ahịa n’ala anyị niile nakwa ndị isi ahịa niile jikọọ aka ọnụ maka inw

KA Ọ gachara ihe dịka afọ abụọ a chụchara ọrịa ọjọọ nke a na-enweta site n’anụmanụ (monkey pox) ọsọ n’ala Nigeria, ya bụ ọrịa ka a na-akọwa na ọ wụchaala ọzọ n’obodo anyị. N’oge ahụ ya bụ ọrịa dị, ndị Nigeria sọrọ nsọ iri anụ, ọ kachasị anụ ndị bi n’ime ọhịa. Ma dịka o si dị ugbu a, egwu jikwa ọtụtụ ndị mmadụ makana ọrịa ahụ agazuola steeti iri. Steeti ndị ahụ gụnyere Enugu, Anambra, Delta, Rivers, Lagos, Akwa Ibom, Bayelsa, Cross River na Imo. A hụtaburu ọrịa monkey pox na Nigeria n’ọnwa Septemba 2017 wee ruo Septemba 16, 2018 mgbe ọ lara. Nke a bụ ka ọ gachara afọ iri atọ na iteghete a hụdebere ya na Nigeria. Ka ọ dị ugbu a,n’afọ a ihe dịka mmadụ iri iteghete na atọ (93) ebutela ọrịa ahụ na steeti iri ndị ọ metụtara. Goomenti steeti Akwa Ibom, otu n’ebe ọrịa ahụ na-akpa ike ugbu a ekwuola na ya bụ ọrịa awụchaala ọzọ; ebe kọmịshọna na-ahụ maka ahụike bụ Dọkịnta Dominic Ukpong gwara ndị nta akụkọ sị na n’ala Nigeria site ka ọnwa Oktoba dị n’abali iri abụọ na anọ n’afọ a na a hụla ya bụ

NDỊ nne (Catholic Women Organisation) St Thomas Aquinas Parish G.R.A Awka nọ ụbọchị Satọdee gara aga buputa egwu ọhụrụ ha kpọrọ Kpapando Ụtụtụ. Ya bụ mmemme kpọtụrụ akpọtụ, daa ụda ma gbaa omenala Igbo n’anwụ. E ji aja maasị dị asọ wee malite ya ebe otu onye ụkọchukwu nọ na parish ahụ bụ Fada Blaise Ejike nọ kelee Chineke. Ọ kọwara omenala dịka ejirimara ndị Igbo ma bụrụkwa nke kwesịrị ka a na-eme ya. N’ozi ekene nke ọ gụpụtara, onyeisi ndị nne ụlọụka ahụ bụ Lady Obianuju Chiekezie kwuru na ha kwadoro egwu ahụ n’ihi ụlọụka ha nke ha na-akwado ido nsọ (dedication); tinyekwara na ya bụ egwu ga-ewetawanye ezi mmekọrịta n’etiti ndị nne, ya na inyere ndị di ha aka n’ọrụ ụka, na ime ka ahụ ha na-agbasi ike na ọtụtụ uru ndị ọzọ. O kelere ụkọchukwu parish ha bụ Fada Akabogu, bụ onye dị na mbụ nabata ma kelee ndị mmadụ. Chiekezie kelekwara onye ndụmọdụ ha bụ Rev. Sista Galdencia Nwankwo, Hon. Chinedu Obidigwe na mmadụ ndị ọzọ. N’akụkụ nke ya, onyeisioche mmemme ahụ bụ Hon Chinedu Obidigwe, na-a

…Nwụchikọọ ndị ntọrị ụmụaka IGBO sị na ọnụ anaghị ezu ike ma ọ bụrụ na ihe ọ na-ata agwụghị, ma sịkwa na ọ na-abụ a na-egbu ji awaị, ọ na-atọ ụtọ, a na-abachawanye ji. Ka ọ dị taa, ndị uwe ojii steeti Anambra akpụgharịala ndị a na-enyo ènyò na ha bụ ndị omekoome, dị iri asaa na otu n’ọnụ ọgụgụ, bụ ndị a nwụchikọrọ site na mpaghara ebe dị iche iche na steeti ahụ. Nke a bụ nnọọ otu n’ime akụkọ ọgbụgba ama sochigoro amụmà ‘Operation Kpochapụ’ nke abụọ, bụ nke aka na-achị steeti ahụ, bụ Gọvanọ Willie Obianọ gbàpèrè na nso-nso a iji kwàlitekwuo agha ahụ a na-ebu megide mpụ, ohi, otu nzuzo, ntọrị mmadụ, tinyere arụrụ ala na omekoome ndị ọzọ. N’okwu ya oge ọ na-akpụgharị ndị ahụ, onye na-ahụ maka mmekọrịta ọhaneze na ndị uwee ojii na steeti ahụ, bụ Maazị Harụna Mọhammed, bụ onye mere nke ahụ onyeisi ndị uwe ojii na steeti Anambra, bụ Maazị John Abang mere ka a mara na n’ime mmadụ iri asaa na otu ahụ, mmadụ ise bụ ndị a nwụchikọrọ maka ntọrị mmadụ, ibugharị onwe ha dịka ndị ọrụ agha ala anyị,

IGBO sị na ọ na-abụ mgbe onye jiri teta, ọ bụrụ ụtụtụ ya, ma sịkwa na Ka ọ dị taa, ọ kpọtụrụ akpọtụ ma zụọ azụọ n’Achalla bụ isi obodo okpuru ọchịchị ‘Awka North’ nke steeti Anambra na nso-nso a, dịka ya bụ obodo merubèrè mmemme iri ji ọhụụ ya nke ahọ 2019. Oke mmemme ahụ bụ nke weere ọnọdụ n’obi eze ọdịnala obodo ahụ, bụ Igwe Alex Nwokedị, ma bụrụkwa nke dọtara imirikiti ụmụafọ obodo ahụ nakwa ọtụtụ ndị ọzọ ọnụ na-eru n’okwu, sitere mpaghara ebe dị iche iche na steeti ahụ wee bịa iji anya ha gbaa ekeresimeesi na ya bụ emume. N’okwu ya oge ọ na-agọ ọjị na mmemme ahụ, Igwe Nwokedị bunyere Eke kere ụwa ụkpa ekele maka onyinye ndụ, nchekwaba na odudu Ya n’isi ụmụafọ obodo ahụ, steeti Anambra, na ala Nigeria n’izugbe; ma tòkwa ya maka ime ka ha dịrị ndụ kọọ ma wekwa ihe ubi n’ụba n’ahọ a. Ka ọ na-etòkwa ụmụafọ obodo ahụ na aka na-achị steeti ahụ bụ Gọvanọ Willie Obianọ maka ezi ọrụ mmepe na-aga n’ihu n’obodo Achalla; ya bụ eze ọdịnala kpekwazịrị ka Chineke gaa n’ihu ime ka udo tọrọ àtọ, ah

BUUSU sị na ọ bụ mmekọrịta ahụ bụ ụtọ nwanne, maka na-abụ a nyụkọọ mamịrị ọnụ ọ gbọọ ụfụfụ. N’ịgbaso nke a, nnukwu ọgbakọ otu ụbọchị nke ngalaba ụlọ ọrụ ‘National Cash Transfer Unit, Abuja’ ewerela ọnọdụ n’Awka bụ isi obodo steeti Anambra, ma bụrụ nke a nọrọ na ya wee kpọọ òkù ka e nwee ezi mmekọrịta n’etiti gọọmenti etiti na nke steeti dịka o siri metụta ịkwàlite amụma ikesa ego maka nkwalite obibi ndụ, bụ nke a kpọrọ ‘Cash Transfee program’. Nnukwu ọgbakọ ahụ bụ nke weere ọnọdụ n’obi gọọmenti dị n’Awka, ma bụrụkwa nke dọtara ụfọdụ ndị isi ọchịchị steeti ahụ, ndị isi oche okpuru ọchịchị dị iche iche, ndị minista sitere steeti ahụ, ndị eze ọdịnala obodo dị iche iche, tinyere ọtụtụ ndị ọzọ e ji okwu ha agba izu na steeti ahụ. N’okwu mmàlite ya, onyeisi ngalaba ‘Conditional Cash Transfer Program’ n’ala anyị, bụ Dọkịta Temitọpe Sinkaịya kọwara ya bụ atụmatụ dịka otu n’ime amụmà nkwàlite obibi ndụ gọọmenti etiti ji n’aka ugbua, bụ nke o si na ya enyere ndị ụwa na-atụ n’ọnụ na ndị o nweghị

NDỊ ụlọ ọgbakọ omebe iwu steeti Anambra nọrọ n’isi ngwụcha izuụka gara aga wee nabata ma binye aka n’akwụkwọ amụmà ego ọrụ steeti ahụ nke ahọ 2020, mee ya ka ọ bụrụ amụma iwu. Ya bụ amụma ego ọrụ nke isi mkpu ego ya dị otu narị ijeri naịra na iri atọ na asaa, na ụma otu nde naịra (N137.1b) ka e kwùrù na a ga-amàlite itinye ya n’ọrụ bido n’abalị mbụ nke ọnwa Jenụwarị ahọ na-abịa abịa. Onye na-anọchite anya ọgbọ nta nkwado ‘Awka South’ nke mbụ n’ụlọ omebe iwu ahụ, ma bụrụkwa onye ndu ndị kacha n’ọnụ ọgụgụ, bụ Maazị Nnamdị Okafor ka e kwùrù na ọ bụ ya kwulitere maka ịkwàdo ya bụ ego ọrụ, ebe ògbò ya nke na-anọchite anya Anaọcha nke mbụ, bụ Maazị Ebere Ejiọfọr kwàdoro ya bụ nzọpụ ụkwụ, tupuu ndị omebe iwu ahụ wee sizie na ntụli-olu wee nabata ya n’izugbe. N’okwu ya bànyere nke ahụ, Okwupụta okwu ụlọ ọgbakọ omebe iwu ahụ, bụ Maazị Uchenna Okafor kèlèrè ndị òtù ọrụ dị iche iche n’ụlọ omebe iwu ahụ maka ezi agbambọ ha n’inyòchà ya bụ amụma ego ọrụ nke ọma nà n’oge, dịka e siri tụọ anya; ma ke

IGBO sị na ọ na-adị mma onye chezọọ, e chetere ya, ma sịkwa na onye a gwara agwa, ma ọ nụghị anụ; o mee emee ọ hụ ahụ. A kpọkuola ndị nwere ebe obibi na ọdụ ahịa na gbururgburu ebe dị iche iche n’Awka bụ isi obodo steeti Anambra ka ha kọchasịa ọwà mmiri dị na mpaghara ha, sụchasịakwa ahịhịa toro eto ma debekwa gburugburu ha ọcha; maọbụ ha chee aka hụ ka gọọmenti kpọchiri ebe ahụ. Ntuziaka a bụ nke e neyere site n’aka onyeisi ụlọ ọrụ ‘Awka Capital Territory Development Authority’ (ACTDA), bụ Maazị Amaechi Okwuosa n’okwu ya n’Awka, oge ọ na-enye ụfọdụ ndị nwere ebe obibi na ụlọ ahịa na mpaghara ụzọ awara awara ahụ siri Enugu gaa Ọnịtsha akwụkwọ ozi bànyere ntuziaka ahụ. O chetaara ndị ahụ na ọ bụ ọrụ dịịrị ha idebe gburugburu ha ọcha oge niile, ma kpọkuo ha ka ha na-atụnye ụtụ nke ha n’ịkwàlite ịma mma nke Awka bụ isi obodo steeti ahụ, site n’ime ka mpaghara ha dị iche iche na-eti ka ọnwa oge niile, ya na site n’izèrè ihe ọbụla bụ imetọ gburugburu ha, maka na onye ọbụla nupùrù isi na nke

OTU onye nlekọta ụlọakwụkọ (school supervisor) gbara afọ iri anọ na asaa aha ya bụ Adegboyega Adenekan ka a nọ n’ụlọikpe dị na Lagos tụọ nga afọ iri isii (60 years) maka imetọ nwata akwụkwọ gbara afọ abụọ. Justice Nwaka bụ ọkaikpe nọrọ n’isi okwu ahụ kọwara na ihe a gbadoro ụkwụ wee bie ya bụ okwu bụ na a chọpụtara site na nnyocha e mere nwata ahụ na e nwere mmetụta (penetration) n’ihe nwa ahụ jiri bụrụ nwaanyị, nke nwere ike ịbụ aka ma ọ bụ ihe ọzọ ka e jiri mee ya. Ọ gakwara n’ihu kwuo sị; “Nwata nwaanyị ahụ kwuru na Adenekan kpuchiri ya ọnụ oge ya chọrọ iti mkpu, na o metọrọ ya ugboro abụọ; n’ofiisi na ebe ngafe (hallway).” Dịka ọkaikpe ahụ siri kwu, nnyocha e mere nwa ahụ n’ụlọọgwụ Mirabel Centre dabara n’okwu ya. Adenekan onye nke ‘Senior Advocate of Nigeria’ Olatunde Adejuyogbe nọchitere n’ikpe ahụ gọrọ agụgọ na ya adakpoghị nwata ahụ. N’akụkụ nke ya, nwata ahụ gbara naanị afọ abụọ ji asụsụ ụmụaka wee kwuo sị; “Maazị Adenekan tinyere ‘wee wee’ (penis) ya na ‘bum bum’ (vagina) mụ.