Ka Ọ Dị Taa

NDỊ ụka, tinyere ndị bi n’okirikiri Omagba Phase One Layout, Onitsha nke dị na steeti Anambra emeela ngagharịiwe udo n’ihi mmetọ nke megidere ahụike mmadụ site n’aka ndị nweụlọ (landlords) bị n’ebe ahụ. Ndị nweụlọ ka e kwuru na ha na-akwara okporo (pipe) na-ebu nsị wee na-etinye ya isi n’ọwa mmiri n’enweghị ụzọ ọbụla ha si amịpụ nsị ahụ. Ndị chịkọbara ya bụ ngagharịiwe bụ ndị Justice, Development and Peace Caritas (JDPC), archidayọsis nke Onitsha bụ ngalaba na-ekwupuru ndị mmadụ maka ọdị mma ha n’ụka Katọlik. Ha tiri mkpu banyere ahụike ụmụakwụkwọ na ndị ụka Holy Spirit Catholic Church, Omagba bụ ndị nke mmetọ (pollution) ahụ kacha metụta. Ndị bu ụzọ na ngagharịiwe ahụ bụ ndị Sista (Rev Sisters). Ha na ndị mmadụ bucha ihe e dere n’obosara akwụkwọ iji katọọ ihe ọjọọ ahụ. Ha nọ na-agụ, na ekwupụta ihe dị iche iche iji kwado ezi mkpocha, ịmịcha nsị na ịdị ọcha dịka ha na-agagharị n’ogbe ahụ. Ihe ha dere were na-agagharị gụnyere; “Ịhapụ nsị ka ọ na-abanye n’ọwa mmiri bụ njọ megide mmadụ.”

DỊKA oge udummiri ji nwayọ nwayọ wee na-akpụchàpụ ikè, ọkọchị wee na-akpụdòbe nso; gọpmenti steeti Anambra akpọkuola ndị ji ọrụ ngo okporo ụzọ dị iche iche na steeti ahụ ka gaghàchi n’ihu ọrụ ha ma màlitekwa ọrụ. Oku a bụ nke a kpọrọ site n’ọnụ aka na-achị steeti ahụ, bụ Gọvanọ Willie Obianọ n’okwu ya oge ọ gàrà ileta ka ọrụ ngo si aga n’ụfọdụ okporo ụzọ dị iche iche na ya bụ steeti, nke gụnyere okporo ụzọ Nchekwube Onochie-Mmiri Ezu, bụ ‘Nchekwube Onochie-Ezu River Road’ nakwa okporo ụzọ Maduaburochukwu Obiano, dị n’Ogbunike n’okpuru ọchịchị Oyi. Ka o rùtèrè n’ebe ndị ahụ, Gọvanọ Obianọ gosipụtara afọ ojuju ya bànyere otu ya bụ ọrụ okporo ụzọ si aga, ọ kachasị otu e siri memìlaa mbize ahụ na-akpabụ ike na mpaghara okporo ụzọ Nchekwube Onochie — Ezu, ma kwupụtakwazie na ọrụ okporo ụzọ bụ nnọọ ihe dị oke mkpa ma na-echukwa ọchịchị ya ụra, n’ihi ezi ihe dị iche iche nke ahụ ga-enye aka kwàlite na mmepe steeti ahụ. N’okwu ya bànyere okporo ụzọ Mmadụabụrọchukwu Obianọ, bụ nke ogologo ya dị

NDỊ ụlọ ọrụ ‘Operation Clean and Healthy Anambra’ bụ ndị a mààrà dịka ỌCHA Brigade eburula ozi nkuzi bànyere adịmọcha gburugburu wee bàá n’ime ahịa dị iche iche dị n’Ọnịtsha, iji wee kwàlite ezi ọnọdụ gburugburu bụ ịgbà ma bèlatakwa nsogbu a gbakata a kwụrụ a na-enwegasị n’okporo ụzọ dị iche iche na mpaghara ebe ahụ. Ya bụ atụmatụ nkuzi bụ nke a nọrọ na ya wee dụọ ndị na-azụ ahịa na mpaghara ebe ahụ ka ha pụọ n’ọwà mmiri, ma dụkwa ndị na-akwọ ụgbọala ka ha zèére iburu maọbụ ibutuù mmadụ n’akụkụ okporo ụzọ, na-abụghị ebe e nwère ọdụ ụgbọala maọbụ ebe wepùtara maka ụgbọala ịkwụsị. N’okwu ya oge ọ na-agwa ndị ahụ na-azụ ahịa n’Ọnịtsha okwu, onye duru ndị ỌCHA Brigade wee gaa ya bụ ọrụ, ma bụrụkwa onyeisi ụlọ ọrụ ahụ na mpaghara ọgbọ nta nkwàdo Anambra North, bụ Maazị Hilary Udeanọ kèlèrè ha maka otu ha siri jikọọ onwe ha ọnụ, bụzị nke mere e jiri gùzobere ha akụrụngwa a kpụrụ akpụ ga na-egbochi ndị ọkwọ ụgbọala ibu ụgbọala mabàta n’ihu ụlọ ahịa ha, ma nyekwa aka mee ka ụgbọala na ndị ji ọ

OTU nwaanyị aha ya bụ Susuan Gudi egbuola di ya bụ James Gudi ma bepụ ya amụ ya. Ihe ọjọọ a na-awu oyi bụ nnọọ nke mere  n’Uke na Karu dị na Steeti Nasarawa. Nwaanyị a bụ onye gbara afọ iri atọ na atọ, na nkwupụta ya ọgọghị agọ. Ọ siri na ya na di ya malitere alụm di na nwunye ha nkeọma, na Chukwu nyere ha ụmụ abụọ. Ọ siri na mgbe ha malitere ịlụ di na ọ dị ka ọ bụ mmekọ di na nwunye ka o bu n’obi wee lụta ya. Ọ siri na ha enweghị oge iche na ọ bụ mgbe ọbụla ma ebe a na- awụ ahụ, ebe ya na-esi nri, ebe ọbụla o kpadoro ha ka ha na-enwe mmekọ. Dịka o  siri kwu, nsogbu malitere mgbe ha mụchara nwa nke abụọ ya chọpụtazie na di ya adịghị eme ka o si emebu n’akwa; site  n’inwe mmekọ ugboro abụọ n’otu izuụka o ruo na ha na-anọ ọnwa atọ ma ọ bụ anọ  n’enweghị mmekọ. Na ya ejighị ya kporo ihe maka na ọ siri na ọ ga- alaghachi ka o si eme na mbụ. Emesia mgbe ọbụla ya bịakwụtere ya ka ha nwee mmekọ, ọ jụ, ọ sị na ya achọzighi idi na-enwe mmekọ. Malite mgbe ahụ ya kpesaara onye ụkọchukwu ha ma di

AJỌ ndụ nke mmadụ ụfọdụ na-ebi bụ nke na-eweta ọtụtụ nsogbu. Ndụ dị otu a bụkwa nke onye ọ bụla na- ebi ya adịghị ekwe mgbe a na-adụ ya ọdụ. Nke a bụkwa ụfọdụ n’ime ndụ ahụ; ịńụbiga mmanya oke, ise anwụrụ ike, ịńụ ọgwụ ike, ịgba akwụna , ịtọrọ mmadụ, ịgba mgbere mmadụ, izu ohi, ịzụ ahịa iwu, nakwa iji igwe kọmpụta na-ezu ohi. Ihe ọjọọ ndị a niile na-eme ka onye ọbụla na-eme ya baa na nsogbu, ya na ezinaụlọ ya agaghị ebenwu. N’ezie, a agwa ọjọọ ndị a e dere ebe a ma ndị edeghị anyị ga- elebara anya n’ole na ole ma kwuo maka ihe ọ na- apụta n’ikpeazụ. Onye ọbụla na ańụbiga mmanya oke na-enwe ọtụtụ nsogbu. Nke mbụ: ọ gaghị enwe ike ijide ego, ego ọbụla batara ya aka ọ ga- eji ya ńụọ mmanya, ọ gaghị echeta ezinaụlọ ya. Oge ụfọdụ ọ bịa ya ọrịa, ọgaghị enwe ike ịchụta ihe ọ ga-eri na ịma ya ahụ jijiji, ọ ga-atọgboro n’elu akwa n’ele anya onye ga-enyere ya aka. Ihe jọgburu onwe ya bụ na n’ihi ndụ ọjọọ a na-ebi ọgaghị edebe ego n’ụlọ ya ma ọ bụ n’ụlọ ọba ego ka e were zọba ya ma o nwee ọdachi.

OGE Erugo Youth Development Foundation (OEYDF) bụ nke nọ na njem wee na-aga ụlọakwụkwọ dị iche iche na-akụzi ma na-agbaziri ụmụakwụwkọ maka nsogbu na-eso ndụ ọjọọ (symposium) nke isiokwu ya gbadoro ụkwụ n’ịnapụta ndị ntorobịa na nsogbu. E mere nke a n’obi goomenti okpuru ọchịchị Oyi nke dị na Nteje ka ọnwa Oktoba dị n’abalị iri na asatọ, nke isiokwu ya bụ: Ibuso Agha Megide Otu Nzuzo, Ndakpo na Ọgwụike. Onye hibere otu ahụ bụ Queen Ogechukwu Ibemesi, nwaada kacha mma n’Oyi (Face of Oyi LGA), ma bụrụkwa ọkachamma (face) nke Heritage Bitters, tinyekwara ị nọ n’oche dịka Ada Ogbunike ugboro abụọ. Queen Ibemesi bụkwa onye e ji egosi ihe dị mma (model). O kwuru na ọ bụ nzube ya ịgbapụta ndị ntorobịa na nsogbu mere o ji hibe ya bụ Oge Erugo Foundation site n’okirikiri Omabala wee gazuo steeti Anambra. N’ozi nke ọ gụpụtara ụbọchị ahụ, o kwuru sị na obi dị ya ụtọ na Oge Erugo Foundation amalitela ibu agha megide ihe niile na-ebute ndị ntorobịa ịlaghachi azụ n’ala anyị site n’ibu agha megide ot

AKA na-achị steeti Anambra bụ Gọvanọ Willie Obianọ akpọkuola ma dụọ ndị nne ka sonyesie ike ma tụnye ụtụ nke ha n’agha ahụ a na-ebu megide otu nzuzo, ịkpọ/ịñụ maọbụ ịtụ mgbere ọgwụ ike, ya na ihe ndị ọzọ na-ewèta ala adịghị mma n’obodo. Gọvanọ Obianọ kpọrọ oku a n’okwu ya na mmemme inye ọzụzụ, bụ nke a chịkọbààra ndị ndu ụmụnwaanyị obodo dị iche iche na steeti ahụ, ma bụrụkwa nke weere ọnọdụ n’ogige ‘Dọra Akụnyịli Women Development Centre’, dị n’Awka bụ isi obodo steeti ahụ. Ọ kọwàrà ụmụnwaanyị dịka ndị nwere nnukwu ọrụ pụrụ ìhè n’ịkwàlite mmepe obodo na steeti, ma dụọ ha ka ha were óké ọrụ ahụ dịịrị ha wee kpọrọ ihe ma na-arụsikwa ya ike oge niile, ọkachasị n’ebe o metụtara inye ụmụ ha ọzụzụ, karịa ịgbahàpụrụ ya ndị nkuzi maọbụ ndị òdìbọ, n’ihi na ọ bụ site n’ụzọ dị otu ahụ ka ụmụaka na-esi akpafù ma na-amụtakwa ihe ọjọọ dị iche iche. Ọ nọkwazịrị na ya bụ mmemme wee kwuwaa na gọọmenti steeti ahụ gà-enye ndị ntorobịa dị puku abụọ n’ọnụ ọgụgụ ọzụzụ n’ọrụ aka dị iche iche n’isi ngwụcha a

NNWUNYE onyenkuzi ụka (Catechist) nọ na Ndikpa n’okpuru ọchịchị Awka ‘South’ na steeti Anambra etisaala otu ezinaụlọ lụgoro di na nwunye afọ iri na atọ ma jide ụmụ anọ. Ndị ma ka o sịrị mee sị na nwunye  onyenkuzi ụka Anglika ahụ nke sị na ya bụkwa onyeamụma nọ n’ụlọụka St Mary’s Anglican Church Ndịkpa gwara nwoke ahụ na nwunye ya so n’otu ndị na-egbu di ha. N’ihi amụma ahụ o buru, nwoke ahụ jịrị mma chụpụ nwunye ya n’ụlọ. Ka ọ dị ugbu, a okwu ahụ dịzị n’aka ndị uweojii.

NDỊ uweojii kọmandị Lagos anwụchikọọla onyeisi otu (gang) ndị ohi, ndị nke nọ na nso nso a baa n’ụlọụka zuru ego onyinye na ego otu ụzọ n’ụzọ iri (tithes) nke dị nde kwuru nde naira. Onyeisi ndị ohi ahụ na-akọwa na ego ha zuru dị sọọsọ puku narị naira isii na iri asaa (670,000) na o rughị nde kwuru nde naira. Ndị uweojii kwuru na ha na-achọ ndị ohi ahụ kemgbe ọnwa gara aga ha kpara arụ ahụ. Onye uweojii na-ahụ maka ọdị mma ndị mmadụ na ndị uweojii na steeti ahụ bụ Bala Elkana kwuru sị; “Pastọ Moses Nwoke nke ụlọụka Divine Chosen Vine Ministry, Funiture Avenue, Ejigbo wetara mkpesa na nke ndị uweojii ngalaba Ejigbo wee sị na ka ọnwa Septemba dị n’abalị iri atọ ka ha kachara ụka na ndị ohi batara tiwaa akpati osisi nke a dọbara n’ebe nchụaja (altar) bụ ebe a na-edebe ego otu ụzọ n’ụzọ iri na ego onyinye pụrụ iche (special seeds of faith), zuru ego ndị ahụ. Site na mbọ na ịma imi n’ala nke ndị uweojii Ejigbo, tinyere nlekọta nke onyeisi (DPO), e jidere onye nọ n’isi n’ohi ahụ e zuru bụ Eh

OKE ọñụ dàrà n’Ụkpọr dị n’okpuru ọchịchị ‘Nnewi South’ nke steeti Anambra na nso-nso a, dịka otu nwa amadi ọrụ obi ebere na-echu ụra, bụ Maazị Lawrence Ọnụchukwu guzòbèrè ma gbapee òtù ọrụ obi ebere ya, bụ nke ọ kpọrọ ‘Law Ọnụchukwu Foundation’ bụkwa nke ọ ga-esi na ya wee na-enyere ndị ụwa na-atụ n’ọnụ aka. Oke mmemme ahụ, bụ nke weere ọnọdụ n’ama egwuregwu ‘Ụkpọr Central School’ dọtàrà imirikiti ndị selitere isi n’ọrụ gọọmenti n’okpuru ọchịchị ahụ, ndị ndu ụka, ndị ihe na-esiri ike sitere obodo iri mejùpụtara okpuru ọchịchị ahụ, tinyere ụmụakwụkwọ sitere ụlọakwụkwọ praịma isi isii na atọ e nwèrè na ‘Nnewi South’. N’okwu ya na mmemme ahụ, onyeisioche nchere ogè n’okpuru ọchịchị Nnewi South, bụ Maazị Chieloka Okoye kọwara òtù ọrụ obi ebere ahụ dịka nke magburu ònwe ya, ma kwuokwa na nke ahụ ga-enye aka n’ụzọ pụrụ iche ịkwàdo na inyere ndị ụwa na-atụ n’ọnụ aka, iji bèlata ụbịam na gburugburu. Ka ọ na-ekwupụta na mmadụ ekwesighị ichèrè ruo mgbe o nwèrè nde kwùrú nde Naịra tupuu ọ màlite

ỌTỤTỤ ndị mmadụ ka nọ n’oke egwu n’ihi ọkụ ọgbugba ahụ kpara mkpamkpa n’Onitsha, Steeti Anambra n’izuụka gara aga. Chukwudi Okeke bụ onye agbataobi Oriakụ Ifeoma Nwoye, nwaanyị ahụ ọkụ gbagburu ya na nwa ya n’ahịa Ochanja gwara ndị nta akụkọ na nwaanyị ahụ nọrọ n’amụghị nwa afọ iri na isii ọ lụchara di. Ọ kwuru na ọ bụ na mmalite afọ a bụ 2019 ka ọ mụrụ nwa ahụ ọkụ gbagburu ya na ya. Gbasara otu ọdachi ahụ siri me, Okeke kwuru sị; “Nwaanyị ahụ agbapụtala n’ụlọ ahịa ya (na nwa ya) mana ọ nọkatara lachigha azụ. Ọ bụ mgbe ọ na-achọ ịgafe ka ọ dabanyere n’ọwa mmiri ahụ na-agba ọkụ, ya na nwa ya wee gbaa ọkụ.” Okeke gara n’ihu kọwaa sị na ha nọ n’ebe ha na-azụ ahịa we nụ maja ọkụ na-agba n’Upper Iweka. Na ọ bụ eziokwu na ha hụrụ anwụrụ ọkụ n’ebe tere aka mana ha amaghị na ọ ga-eru n’ebe ha nọ. O kwuru sị; “Anyị nọ na-anụ isi mmanụ ọkụ petrol dịka a gwakọtara ya na gas n’ebe tere aka, ọ nọ na-aga n’ọwa mmiri wee ruo mgbe o nwuuru ọkụ.” Ka ihe siri dị, ndị ahịa na-ahazi ebe ọkụ gbara na-akọwa

IGBO sị na omere onye ogbenye na-emere chi ya, ma sịkwa na ọ hụrụ mma mee nwèrè ụgwọ ọrụ. Ka ọ dị taa, nwunye aka na-achị steeti Anambra, bụ Oriakụ Ebelechukwu Obianọ nọrọ na nso-nso a wee rụọrọ ma nyefèé otù nwaanyị ọzọ enweghị di na ebe obibi ọmarịcha ụlọ ọhụụ n’obodo Nnobi, dị n’okpuru ọchịchị Idemili South nke steeti ahụ. Ya bụ nwaanyị di ya nwụrụ, bụ Oriakụ Regina Madụka, onye sitere Ụmụru-Ebenesi dị na Nnobi ka e kwùrù na di ya nwụrụ oge ha mụchara otu nwa nwoke ha mụrụ bụkwazị onye bụ naanị nwa ha nwèrè taa, ma bụrụkwazie onye e kwuru na ọ bụ naanị ya na ya bìri n’ótù ụlọ ọkpọkịrị aja dakpọsịrị àdàkpọsị ha nwèrè, wee ruo oge Oriakụ Obianọ gbàtààrà ha ọsọ enyemaka. Ya bụ ụlọ wètàzịrị n’ọnụ ọgụgụ ụlọ iri abụọ na asatọ Oriakụ Obianọ rụgòòrò ndị ụwa na-atụ n’ọnụ, site n’okpurù atụmatụ ọrụ obi ebere ya, bụ ‘Caring Family Enhancement Initiative, (CAFE)’. Iteghete n’ime ụlọ ndị a bụ nke a rụrụ site n’enyemaka òtù mba ụwa bụ ‘United Nations Development Programme (UNDP)’, ma ọkà n’ọnụ ọg

OKE ọñụ dara n’okpuru ọchịchị Ayamelụm dị na steeti Anambra nso-nso a dịka otu nwa amadi ọrụ obi ebere na-echu ụra, bụ Maazị Alphonsus Ofumelụ nyèrè onyinye ego wee nyegara ụmụakwụkwọ dị iche iche nwetara nturu ùgò n’asọmpị ọ chịkọbààrà ụmụakwụkwọ nọ n’ogo sekọndịrị n’ụlọakwụkwọ dị iche iche dị n’okpuru ọchịchị ahụ.   Nnukwu mmemme ahụ bụ nke weere ọnọdụ n’isi obodo okpuru ọchịchị ahụ, bụ Anakụ, ma bụrụkwa nke dọtara ọtụtụ ndị mmadụ selitere isi n’okpuru ọchịchị ahụ nàkwà ndị okwu ha na-ada ụdà na ngalaba dị iche iche na steeti ahụ, nke gụnyere ndị ji ọkwa ọchịchị, ndị nkuzi na ndị isi ụlọakwụkwọ, ndị nne na nna, ụmụakwụkwọ na ọtụtụ ndị ọzọ, ndị bịara iji anya ha gbara ekeresimeesi.   N’okwu ya na mmemme ahụ oge ọ na-enye onye tutere ùgò dịka ọkaibe n’asọmpi ahụ ihe nrita ya, onyeisi oche nchere oge n’okpuru ọchịchị ahụ, bụ Maazị Benjamin Onyeabọ kọwara mmụta dịka ihe dị oke mkpà n’iwulite mmadụ na obodo, ma kpọkùzie ụmụakwụkwọ ụmụ na-eto eto, ọ kachasị ụmụakwụkwọ ka ha na-agbado anya

A KỌWAALA mkpa ọ dị na ndị ntorobịa ga-amụta ọrụ aka ma mụtakwa usoro e ji achị ezi ọchịchị, dịka ihe ga-enyere ha aka ịbụ ndị ga-ewèta mgbanwe n’ime obodo ha dị iche iche.   Nke a bụ isi sekpụ ntị nakwa okwu a kpụ n’ọnụ na nnukwu ọgbakọ otu ụbọchị a chịkọbarààrà ndị ntorobịa steeti Anambra site n’aka òtù nnọrọ onwe a maara dịka ‘Progressive Anambra Youths (PAY),’ bụkwa nke weere ọnọdụ n’Awka bụ isi obodo steeti Anambra.   N’okwu ya oge ọ na-enye nkuzi na mmemme ahụ, onyeisi ụlọ mgbasa ozi ‘Anambra Broadcasting Service’ bụ Maazị Uche Nwọrah kpọkùrù ndị ntorobịa ka ha na-akwádo onwe ha ma na-adị njikere oge niile ichere òhèrè ọma, ma chetakwara ha na ọchịchị bụ ọkpụkpọ òkù ịrụ ọrụ, bụkwa nke ọ kwuru na mmadụ apụghị ịrụnwu nke ọma ma ọ bụrụ na o nwetaghị ezigbo ọzụzụ ma ọ bụ kwado onwe ya nke ọma.   O kwuru na ezi ọchịchị chọrọ onye ñụjuru mmiri ara afọ, onye nwere ọgụgụ isi, nakwa onye ọdịmma ndị ọ na-achị na-echu ụra karịa ọdịmṅa nke ya onwe ya, ma kpọkuzie ndị ntorobịa ka onye ọbụla n

Too ndị okenye anọ maka ọrụ ha na nta akụkọ NDỊ otu National Light ArtHouse, bụ ngalaba Anambra Newspapers and Printing Corporation (ANPC), ndị na-ebipụta akwụkwọ akụkọ National Light, Ka Ọ Dị Taa na Sportslight Extra nọ na Tuzdee abalị mbụ nke ọnwa Oktoba mee mmemme iji cheta nwere onwe ala anyị bụ Nigeria.   Emume a kpọkọtara ọtụtụ ndị ọnụ ruru n’okwu n’ụlọ ezumezu ANPC bụ ebe ọ nọrọ kpọtụọ. Onyeisi ụlọọrụ ANPC bụ Sir Chuka Nnabuife ji obi aǹụrị nabata ndị mmadụ. O kwuru sị na ya bụ onye na-akwalite ọnatara chi nke mmadụ nwere, n’ihi na ọ bụghị ihe a na-ezo ezo. Ọ rụtụrụ aka n’Akwụkwọ Nsọ ebe e kwuru na anaghị ezo ya ezo.   Nnabuife gara n’ihu kwuo na ọtụtụ ọnatara chi ndị otu ‘ArtHouse’ ahụ bụ n’ụlọ ezumezu ANPC ka a nọrọ wee chọpụta ha. A nọrọ n’emume ahụ gosipụta ọrụ ǹkà (art work) dị iche iche, ejije, egwu ifo, ukwe, w.d.g. E nwekwara nkụzi n’ọtụtụ isiokwu.   A nọkwa na ya tube mmadụ anọ ugo maka ọgbụgba afọ ha n’elu ụwa. Ha bụ Jude Okey Emecheta, onye gbara afọ iri isii na otu;

IGBO sị na okpueze na-adị mma n’isi onye o rùrù, ma sịkwa na ùgwù na-adị mma ịkwanyere onye o kwèsìrì.  Ka ọ dị taa, gọọmenti steeti Anambra ekwuwaala na abalị iri na isii nke ọnwa iri na ótù ahọ ọbụla ga na-abụzị ụbọchị ezumike n’iji kwanyere onyeisi ala mbụ chịrị Nigeria ùgwù, bụ Dọkịta Nnamdị Azikiwe lagoro mmụọ, dịka ọ bụ n’oke ụbọchị ahụ ka a mụrụ ya bụ agụ nwoke a maara dịka Zik nke Afrịca.   Ọ bụ aka na-achị steeti Anambra, bụ Gọvanọ Willie Obianọ kwupùtàra nke a nso-nso a na mmemme ichèta ụbọchị ala Nigeria nweere onwe ya pụọ na ọchịchịndị ọcha, bụ nke weere ọnọdụ n’ama egwuregwu Alex Ekwueme dị n’Awka, ma bụrụkwa nke a nọrọ na ya wee merùbe ọgbụgba ahọ iri ise na iteghete nke ala Nigeria.   O tòrò ndụ nwa amadi ahụ na ezi agbambọ ya dịka onyeisi ala Nigeria, nakwa ihe dị iche iche o mepụtàgàsịrị malite n’oge a na-alụ ọgụ ime ka ala Nigeria nwere onwe ya pụọ n’aka ọchịchị ndị ọcha, ma sịkwazie na ihe ndị ahụ niile na ụdị oke mmadụ ahụ ekwesighị ka e chezọọ, gbakụta ha azụ ma ọ

NDỊ uweojii kọmandị steeti Enugu anwụchikọọla onye ọrụ nchekwa gbara afọ iri asaa na ise dakporo nwata nwaanyị gbara afọ iri na otu n’ogige ụlọakwụkwọ. Onye uweojii na-ahụ maka ọdị mma ndị mmadụ na ndị uweojii na kọmandị ahụ bụ SP Ebere Amaraizu kwuru na otu ezigbo mmadụ jidere nwoke ahụ chịị  mgbe ọ na-akpa arụ ahụ. Amarizu kọwara na nwoke ahụ nọ n’otu ụlọ dị n’ogige ụlọakwụkwọ Community Secondary School, Ugbaike nke dị n’okpuru ọchịchị Igbaeze wee kpaa arụ ahụ. O kwuru sị;“Dịka e kwuru n’Akwụkwọ Nsọ na njọ mmadụ ga-arapụta ya, arụrụala nke nwoke ahụ agbaala ya na anwụ. Nwoke ahụ maka ịdakpo nwa nwaanyị gbara afọ iri na otu. A chọpụtara na ya bụ ihe mere n’otu ụlọ na Community Secondary School, Ugbaike.” Onye okwuputa okwu ndị uweojii ahụ kwukwara na nwoke ahụ na-arịọ mgbaghara sị na ọ bụ ekwensu tinyere ya n’ịkpa arụ ahụ. N’ikpeazu, o kwuru sị, “Nwoke ahụ na-enyeziri ndị uweojii aka n’ime nnyocha.”  

NDỊ uweojii azọpụtala mmadụ narị atọ bụ ndị e ji ịga ‘Chain’ wee gachikọọ n’ụlọ ọgbakọ ndị Alakụba dị na Rigasa n’okpuru ọchịchị Igabi na steeti Kaduna. A zọpụtara mmadụ narị atọ ahụ n’ihi mwakpo nke a wakporo n’ụlọ ahụ nke e ji mere ebe ọgbakọ ụka Alakụba (Islamic Centre). Ozi si n’aka ndị uweojii kwuru na ndị ahụ bụ ndị si Burkina Faso, Mali na ọtụtụ mba dị iche iche n’Africa. Dịka ndị mgbasaozi Channel’s si kwu, ndị okenye n’ime  ndị ahụ ka a na-amanye ikpe Holy Quran na ekpere ndị ọzọ kwa ụbọchị tinyekwara ntaramahụhụ ndị ọzọ na-eso ya, nke a na-enye ha. A na-akọwakwa na e metọọla ọtụtụ ụmụaka nọ n’ime ha site n’akwamiko.

A KỌWAALA ọjị dịka mkpụrụ osisi bara oke úrù, ma kọwaa mkpà ọ dị na Ndị Igbo n’ụwa gbaa gburugburu ga na-echekwaba, na-akwàdo ma na-akwàlite nsọ, omenala, ọdịnala na ùgwù dịịrị ya bụ mkpụrụ osisi.   Òkù a bụ nke a kpọrọ site n’ọnụ ótù onye Ụkọchukwu Oseburụwa, ma bụrụkwa Ọkammụta na ngalaba Nkà Ihe Ọmụma na Mahadum Nnamdị Azikiwe dị n’Awka, bụ Ọkammụta Bonachristus Umeọgụ na nkuzi pụrụ ichè o nyèrè na nnukwu ọgbakọ nkuzi Mahadum ahụ, nke a kpọrọ ‘Unizik Inaugural Lecture,’ àgbà nke iri ise ya, bụkwa nkuzi nke isiokwu ha gbadòrò ụkwụ n’ịkọwa ihe omimi dị n’ọjị, ihe dị iche e jiri mara ya na ihe e ji ya eme n’ala Igbo, dịka o siri metụta omenala na ọdịnala.   Ka ọ na-akọwa ọjị dịka mkpụrụ osisi nwere ntị, ike na nghọta, ọ gara n’ihu mee ka a mara na ọjị abụghị mkpụrụ osisi nkịtị, dịka mkpụrụ osisi ndị ọzọ, kama na ọ bụ mkpụrụ osisi dị omimi, dịka nchọpụta nà nkwenye ndị Igbo siri dị, n’ihi na e ji ya ekpe ekpere, jiri ya na-agọ ọfọ, jiri ya na-ekpe udo, ma werekwa ya na-eme ihe dị iche i

ỌDACHỊ dapụtara na Monde n’Asaba isi obodo steeti Delta dịka otu onye uweojii gbagburu onye ọrụ uweojii ibe ya oge ha gara igbochi ngagharị iwe (protest) nke ụfọdụ ndị ahịa na-eme n’okirikiri Bonsaac.   Onye uweojii nwaanyị ahụ nwụrụ anwụ ka e kwuru na o so n’ime ndị uweojii anọ e zipuru site na ‘B’ Division ka ha gaa ọrụ n’ebe ahụ a na-eme ngagharị iwe. Ọ nwụrụ ozugbo ebe ahụ n’ihi mgbọ (stray bullet) nke otu onye n’ime ha gbara. E kwuru na ihe kpatara ngagharị iwe ahụ bụ n’ihi ọdụ ahịa ụmụnwaanyị nke a kwatuchara n’ebe ahụ. Ụmụnwaanyị ahụ bụ ndị nọ n’obosara ala ha na-akwụ ụgwọ nke a dọnyechara akpati kọntena wee na-agba mbọ onwe ha.   Ụmụnwaanyị ahụ siri ọnwụ ka a kwatuchara ahịa ha wee kwuo na a ga-akwatukwa ọdụ ahịa ndị dị na nke onye nọ n’isi ihe ahụ na-emenu; onye e nyere aha ya dịka Maazị Bidi. Ha siri ọnwụ ahụ n’ihi na ha kwuru na nwoke ahụ sị na ikike e jiri kwatuo ọdụ ahịa ndị ahụ si na ngalaba na-ahụ maka gburu gburu (Ministry of Environment) nke steeti ahụ.   Ka ọ dị ugbu

OKE ọñụ dara ụnyaahụ n’Ịgbarịam dị n’okpuru ọchịchị ‘Anambra East’ nke steeti Anambra, dịka aka na-achị steeti ahụ, bụ Gọvanọ Willie Obianọ gbàpèrè ụlọ ọrụ ọhụụ nke Coscharis, bụ ebe a ga na-esuchapụta osikapa. N’okwu ya oge ọ na-agbape ya bụ ụlọ ọrụ, Gọvanọ Obianọ mere ka a mara na ụlọ ọrụ Cọscharis atụnyela ụtụ dara ụda n’ịkwàlite ngalaba ọrụ ugbo steeti ahụ, bụkwa nke o kwùrù na ọ dabàrà adabà n’atụmatụ ọchịchị ya ji n’aka n’inwògharị ngalaba niile nke steeti ahụ na ịkwàlite ọnọdụ akụnụba steeti ahụ, maka na mnwògharị ọrụ ugbo so n’otu n’ime ngalaba anọ nke ọchịchị ya gbakwàsàrà ụkwụ were arụ ọrụ. O mere ka a mara na ịgbape ya bụ ụlọ ọrụ nsucha osikapa, bụ nke a rụrụ site na njikọ aka steeti ahụ na ụlọ ọrụ Cọscharis, emeela ka ọnụ ọgụgụ ụlọ ọrụ nsucha osikapa dị na steeti ahụ dịzie asatọ, ma bụrụkawa ndị nwere ikike isuchapụta karịa tọn narị asatọ na iri anọ na iteghete, ma mekawazie ka a mara na ya bụ steeti ka nwère ohere na ezi ọnọdụ dị larịị maka ndị oji ego achị ego chọrọ ịbata