Ka Ọ Dị Taa

Gịnị kpatara n’ụgwọ ọnwa m adịghị ezuru m? Nke gị ọ na ezuru gị?  

OKE ọǹụ dara n’Enugu ka Dame Beatrice Chigozili Ekwueme bụ nwunye Dọkịnta Alex Ekwueme, onye jibu ọkwa dịka osote onye isi ala Nigeria mere emume icheta ọgbụgba iri afọ asatọ n’ise. Emume a dara ụda na ‘Cathedral of the Good Shepherd, Enugu’, ebe Archbishop ụka Anglikan dayọsis Enugu bụ Most Rev Emmanuel Chukwuma nọ n’isi emume ofufe nru. Ọ kpọkuru ndị na-eso ụzọ Kraist ka ha na-ekele Chineke oge niile maka ndụ na ahụike. Site n’isiokwu nke e wetere n’akwụkwọ abụọma, isi nke otu narị na atọ “Inye Chineke ekene”, Most Rev Chukwuma kwuru na mmadụ na-enweta ngozi na ihunanya dị iche iche n’aka Chineke ụbọchị ọ bụla nke na mgbe ụfọdụ anyị anaghị etozu etozu ịnata n’aka ya. Ya mere, ọ gwara ndị otu Kraist ka ha na-ebi ezi ndụ ma gbaara njọ ọsọ nke na-egbochi mmadụ ịnata amara Chineke. Chukwuma kpọkukwara ‘President’ Muhammadu Buhari na ndị gọvanọ na-achị na steeti niile ka ha gbaa mbọ iji kwalite ezi nchekwa n’ala anyị. Ọ kọwara Dame Ekwueme dịka onye biri ndụ ndidi na ihụnanya n’ebe ndị mm

DỊKA a sị na ọ na-adị mma a kpụọ Diji, a kpụnye ya óké ji n’aka, gọọmenti steeti Anambra enyela ụfọdụ ndị eze ọdịnala ọhụụ na steeti ahụ akwụkwọ ikike idu obodo ha dị ich-iche. Oke mmemme ahụ bụ nke weere ọnọdụ n’ebe obibi gọvanọ dị n’Amawbịa ma bụrụkwa nke dọtara ọtụtụ ndị ukwu ndị ukwu e ji okwu ha agba ìzù n’ihe gbasaara echichi na steeti ahụ, nke gụnyere eze ọdịnala Ọnịtsha, bụ Igwe Nnaemeka Achebe; ògbò ya nke obodo Mbaukwu, bụ Igwe Peter Anugwu; nke obodo Nteje, bụ Igwe Roland Odegbo; eze ọdịnala Ọkpụnọ, bụ Igwe Sunday Okafor; nke Akwaihedị, bụ Igwe J.A.C Onebụnne, tinyere nke obodo Isseke, bụ Igwe Emmanuel Nnabuife. Ndị ọzọ gụnyèrè ndị omebe iwu na ndị ọzọ selitere isi n’ọrụ gọọmenti, ndị ndu òtù Ọhaneze Ndị Igbo, na ndị isi ọchịchị obodo. N’okwu ya ọ na-enye ha akwụkwọ ikike ahụ, aka na-achị steeti Anambra, bụ Gọvanọ Obianọ chetaara ndị eze ọdịnala ahụ na ọchịchị bụ maka nchịkwa obodo na mmadụ, dịka o siri bụrụ mmasị Chineke, ma kpọkùzie ha ka ha wère òhèrè ọchịchị ahụ wee hazi

NNEKWU kpọrọ ụmụanụmanụ oku nzukọ mberede. N’ime ya bụ nzukọ ka nnekwu gwara ụmụanụmanụ na ezuola ego ahụ niile ha tụkọtara na nzukọ nke ọ na-edebere ha. Nnukwu nsogbu na ọgbaghara wee daa n’etiti ụmụanụmanụ,ha niile wee bee n’ụdị dị iche iche chi siri kee ha n’ize iwe. Ọtụtụ n’ime ụmụanụmanụ ahụ kwara arịrị n’ihi na ha edebechaala ihe ha ga-eji ego ahụ mee. Ewu sịrị na ya akwadochaala otu ọ ga-esi were ego ahụ kụọ elu ụlọ ya ọ lụchabeghị. Nkita kwuru na ọ ga-eji nke ya bukọta ọkpụkpụ maka ya na ezinaụlọ ya. Mbe ǹụrụ iyi na ya enweghị ike ịhapụ oke nke ya n’ego ahụ, ụmụanụmanụ niile wee na-ewere nnekwu iwe ma ǹụọ iyi na ha agaghị ahapụ ego ahụ. Nnekwu wee bilie gwa ụmụanụmanụ na ha mara otu ọ bụla ha ga-esi chọ ego ahụ, ha chọọ. Mbe ghasara atụmatụ ahụ n’ihi na ọ matara n’aka ga-akpara ya ma ọ bụrụ na ụmụanụmanụ gaa ịchọ ego ahụ. N’ikpeazụ ụmụanụmanụ kwuru na ha amaghị ihe ọ bụla gbasara ebe nnekwu debere ego ahụ na ihe ọ na-ekwu. Ha kwukwara na ha adịghị njikere ịchọ ego ahụ n’ụdị ọ b

MGBE ọbụla alụm di na nwunye gasịrị, ihe ọzọ na-esote bụ nwaanyị ịdị ime na ịmụ nwa. Nwaanyị ịtụrụ ime bụ otu nnukwu ihe kachasị n’okike ụwa nke gbara onye ọbụla gharịị; nke n’otu ọ masịrị onye ahụ ya si chee ya, onweghị ihe ọ ga-echetanwu kama o chetara onwe ya isi mgbaka. N’agbanyeghị ka ndị ọkammụta sayensi siri nyoo ya,naani ihe ha nwere ike ịchọpụta bụ ka nwa siri nọrọ n’afọ, ọnwa ole ọ ga-anọ tupu ọ pụta na inyere nwaanyị aka n’ọnọdụ ahụ. Ma ọ bụrụ ka nwa ahụ siri malite, ihe omimi dịna ya bara ụba nke na onweghị onye maara ka o siri mee. Nwaanyị ịdị ime so n’ihe onye ọbụla bụ mmadụ kwesiri iji mata na o nwere onye a na-akpọ Chukwu ma ọ bụ Eke kere ụwa n’agbanyeghị okpukpe onye. Otu onye jụrụ onwe ya ajụjụ ndị a: Gịnị mere Chukwu jiri kee nwaanyị ka ọ na-amụ nwa? Kedụ ka ihe na-akpụ nwa n’afọ nwaanyị si amalite? Kedụ ka nwa si anọ n’afọ nwaanyị wee rue ụbọchị ọ ga-amụ nwa ya? Kedụ ka obi na ahụ na-adị nwaanyị mgbe ọ dị ime? O nwere ụdị ebere nwoke ga- emere nwaanyị nke ị nyere ya

DỊKA a sị na ọ na-abụ a nyụkọọ mamịrị ọnụ, ọ gbọọ ụfụfụ; a kpọkuola ma dụọ ndị na-arụ ọrụ ugbo na steeti Anambra ka ha jìkọta onwe ha n’òtù ọrụ, dịka ọrụ ugbo dị iche-iche ha na-arụ sìrì dị, iji kwàlite ihe a na-akọpùta n’ugbo ma mekwa ka nri bụrụ gbàànyụụ na steetì ahụ. Ọ bụ kọmishọna na-ahụ maka ahịa, azụmahịa na ikewàpụta akụnụba na steeti ahụ, bụ Maazị Christian Madụbuko kpọrọ oku a ma nye ya bụ ndụmọdụ n’okwu ya n’Awka na mmemme imerùbè ụbọchị òtù ọrụ na mba ụwa, bụ ‘International Cooperatives Day’ nke ahọ 2019, bụ nke weere ọnọdụ na steeti ahụ n’ogige Alex Ekwueme. Ọ kpọpụtasịrị uru dị iche-iche dị n’ijikọ aka ọnụ dịka òtù ọrụ, nke gụnyere na ọ ga-eme ka ha nwee ótù obì ma na-emekọ ihe ọnụ, mee ka ọ dịrị ha mfe inweta ma ọ bụ irita ihe ọbụla n’aka gọọmenti, nye aka n’ikewàpụta ohèrè ọrụ, tinyekwuoro na ọ ga-enye aka n’ụzọ pụtara ìhè n’ịkwàlite ọnọdụ akụnụba steeti Anambra ahụ na ime ka ya bụ steeti bụrụ eji ama àtụ n’ihe gbasaara ịkọpụta erimeri n’ala Nigeria gbaa gbùrùgbúrù. O k

OKE alụkwaghị m di ugbu a bụ ihe na-agba anya mmiri. Alụkwaghi m a so n’ihe wetara ọtụtụ nsogbu dị n’ụwa taa. Ọnọdụ a mere na nne na nna mụrụ ụmụ adịghị anọkọzi ọnụ enye ụmụ ha ọzụzụ dịka o kwesiri. N’agbanyeghị na nne na nna adịzịghị achọtara ụmụ ha onye ha ga-alụ ma ọ bụ onye ga-alụ ha ugbu a, nsogbu alukwaghịm karịrị otu o dị na mbụ. N’oge a, nwa okorobia na nwagboghọbia na-ahụ onwe ha,bido na-eme enyi, biri n’otu ụlọ na-anagide onwe ha, ọdịghị onye ọbụla n’ime ha na-ahụ agwa ọjọọ ibe ya na-akpa mana ha abụọ kpebie ibikọ dịka di na nwunye, nsogbu e si n’elu si n’ala pụta nke na-eme na ha abụọ agaghị enwe ike ibikọ n’otu ụlọ ọzọ.Ọ bụrụ na mmadụ abụọ ga-ebikọ ọnụ dịka enyi, ha agaghị enwe nsogbu,okwesiri ka ha abụọ biri dịka di na nwunye n’ enweghị nsogbu maka na ha amarala onwe ha. Igba alụkwaghi m na-eweta ọtụtụ nsogbu n’ezinaụlọ ọ kachasi ebe amụgoro ụmụ were gbawa alụkwaghịm. Otu onye ụkọchukwu aha ya bụ Daniel Egeonu, bụ onye nke na-eje ozi ya n’ụlọụka ‘Christ Ascension Church, I

NDỊ ‘St Anthony’s Catholic Church’, Ifite Awka nke dị n’okpuru ọchịchị Awka ‘South’ na steeti Anambra nọ na nwa mgbe gara aga mee emume icheta ụbọchị onye dị asọ ha na-aza aha ya. E ji aja maasị malite ya nke onye ode akwụkwọ nye bishọọp ụka Katọlik n’Awka dayọsis bụ Fada Michael Muonwe bịara nọchite anya ya bụ bishọọp bụ Most Rev Paulinus Ezeokafor.Fada Muonwe gwara ha na bishọọp sịrị ha jide ka ha ji n’ihi na ọ maara mbọ niile ha na-agba. N’okwuchukwu ya, Fada Muonwe kpọkuru ndị ụka ka ha gbanwee ndụ ochie ha ma soro ndụ ọhụrụ.Ọ rụtụrụ aka n’ihe ọgụgụ nke mbụ nke e wetara n’akwụkwọ mbụ nke ndị eze nke bụ otu Chukwu siri gwa Elijah ka ọ kpọọ Elisha. O kwuru sị, “Chukwu bidoro na-akpọ anyị kemgbe a mụrụ anyị. Ụfọdụ nabatara oku a site n’iso Chineke, ebe ụfọdụ jụrụ ya site n’iso ekwensu.” Ọ gara n’ihu gwa ndị mmadụ ka ha ǹomie ndụ Anthony dị asọ n’ihi na o kwesịrị ntụkwasiobi. N’akụkụ nke ya, ụkọchukwu parish ‘St Anthony’ bụ Fada Columba Okany kelere Bishọp Ezeokafor maka ifunanya ya, t

IGBO sị na nwata a na-agwọ ibì ọ na-eto afọ, ị mara na o nwèrè ihe ọ tọbàrà n’ajọ ọfịa. O wee bụrụ ya, na ka ọ dị taa, na ndị uwe ojii na steeti Anambra anwụchikọla ndị òtù ohi ọzọ n’Awka bụ isi obodo steeti Anambra, na-agbanyeghị mbọ dị iche-iche ọchịchị steeti ahụ gbàgòrò imemìla ohi na arụrụ ala na steeti. Dịka ozi isi ọchịchị ndị uwe ojii na steeti ahụ kụpụrụ nso-nso a siri kọwaa, bụkwa nke onye na-ahụ maka mmekọrịta ọhanaeze na ndị uwe ojii na ya bụ steeti, bụ maazị Harụna Mọhammed sìrì kọwaa; ndị oji akpa eli ozu ahụ na-aga akpàkasị ụlọ ndị mmadụ, ma na-ezu ha ohi. Ozi ahụ mere ka a mara na ọ bụ site n’ịkwụsị ụgbọala na inyòcha ndị mmadụ, bụ nke ndị uwe ojii na-eme n’okporo ụzọ Ifitè Awka, ka e jiri nwụchikọọ otu nwaokorobịa, bụ Elendu Wisdom, gbara ahọ iri abụọ na isii, ma mgbe ha nyòchàrà àkpà ya, ha wee hụ akụrụngwa na ngwaọrụ dị iche-iche o ji akpàkasị ụlọ ndị mmadụ, tinyere nkwụ ọkụ, anwụrụ, ihe nri na ihe ndị ọzọ dị iche-iche. Mgbe a gbàrà ya ajụjụ nnyòcha, nwata nwoke ahụ

Ọ BỤ nnọọ ụbọchị akwa na àrịrị n’Ọnịtsha na steeti Anambra dịka ọkụ dị egwu gbagwòrò ma gbapịa ụlọ na ngwongwo gburu nde kwùrú nde Naịra. Ya bụ ụlọ ndị be Njaka, bụ nke dị n’okporo ụzọ St. Stephen ná mpaghara ‘Inland Town’, ma bụrụkwa nke e kwùrù na ọkụ gbarìkọrọ ihe niile dị n’ime ya kpamkpam. N’okwu ọ gwàrà ndị nta akụkọ, otu nwa amadi n’ezinaụlọ ahụ ma bụrụkwa onye ọrụ agha mmiri lagoro ezumike nka, bụ maazị Okwudịlị Njaka kọwàrà na ya bụ ihe mèrè ha n’amaghị ama, nke bụ na o nweghị ihe ọbụla ha nwèrè ike izọpụtanwù na ya bụ ajọ ọkụ, ebe ọ gbapịchàrà ihe niie ha jiri biri. O mere ka a mara na ha achọpụtàbèghị ihe kpatara ya bụ ọkụ ọgbụgba, ma sịkwa na nke ahụ ka na-agbagwòju ha anya n’ihi na ọkụ latiririiki adịghị oge ahụ ya bụ ihe mèrè. Na ntunye nke ya, onye ọzọ n’ezinaụlọ ahụ, bụ maazị Lawrence Njaka kwùrù na ya nụrụ ka mmadụ na-eti mkpu n’ogìgè ụlọ ahụ, n’ịkpọkù ndị mmadụ bànyéré ya bụ ọkụ oge ọ màlìtérè, mana tupu ha aghọta ihe na-eme, ọkụ agazuola ụlọ niile ahụ, ma gbaa ya pịa

GỌỌMENTI steeti Anambra, site n’ọnụ aka na-achị ya bụ steeti, bụ Gọvanọ Willie Obianọ ekwenwòóla nkwà ịhụ na a gàrà n’ihu n’inwe ezi ọnọdụ dị larịị maka ndị na-ewunye akụnụba na azụmahịa na steeti ahụ. Gọvanọ Obianọ mere ka a mara nke a n’Amawbịa na mmemme nkuzi otu ụbọchị a chịkọbààrà òtù jikọrọ ndị nwere ụlọ nkwari akụ na steeti ahụ, bụ nke a maara dịka ‘Anambra State Association of Hotel Owners’, site n’aka isi ụlọ ọrụ na-ahụ maka ihe e ji aka eme, ihe na-eme na mba ofesi, omenala na njèm nlegharị anya na steeti ahụ. Ya bụ aka na-achị achị, nke osote ya bụ Dọkịta Nkem Okeke nọchitere anya ya mere ka a mara njikere ọchịchị ya dị na mbọ dị iche-iche ọ na-agba ime ka steeti ahụ bụrụ ebe mbụ a na-elegara anya maka iwunye akụnụba. Ọ gazịrị n’ihu kpọkuo ụmụafọ Anambra bi na mba ofesi ka ha na-ewelata akụnụba ha n’ụlọ ma na-ewunye ya na steeti ahụ, iji kewàpụtara ndị ntorobịa ohèrè ọrụ, kwàlite ọnụ ego a na-enweta n’ime steeti ahụ, ma sikwazie n’ụzọ dị otu ahụ kwàlite ọnọdụ akụnụba ya bụ s

OTU nwoke aha ya bụ Musa onye ya na Fatima bụ nwunye mmadụ na-eme enyi ka mmiri tabidoro ebe ha na-akwa iko. Akụkọ kọrọ na ka ha abụọ nọ n’ime ụlọ na-akwa iko ka ha chọpụtara na ha enweghịzị ike ikewapụ onwe ha. Nke a pụtara na ha tọkịịrị n’amaghịzị ihe ha ga-eme, ka a na-ekwu, ha bidoro na-enwe ihe mgbu dị egwu. Ọ bụ na steeti Nasarawa ka nke a nọ wee mee. Di nwaanyị ahụ aha ya bụ Yakubu gwara ndị nta akụkọ na o teela aka ya ji agwa nwunye ya ka ọ hapụ ịgba n’ezi ma na-adọkwa Musa aka na nti ka ọ hapụrụ ya nwunye ya, onye ya na ya lụrụ di na nwunye kemgbe 2009, ma ha abụọ achọghị ịnụ arịrịọ ya. Yakubu kwuru na ya edikatara ya bụ ihe o kweghịzi ya odidi. Ọ gwara nne na nna nwunye ya ma ha ekwetaghị. Na ọ bụ ya mere ya jiri gaa ala Yoruba gwọta ọgwụ nke dibia nyere ya ka o tinye n’ọbante nwunye ya. Ya mere, ka ọ gawakwara njem azụmahịa dịka o si eje, nwunye ya pụrụ gakwuru enyi ya nwoke Musa, ka o si eje na mbụ. Ọ bụ ụbọchị ahụ ka iko ha juru. Mgbe ha nọkatara n’elu akwa n’ihe mgbu, ha

ỤBỌCHỊ Mọnde izuụka a, ka mahadum University of Nigeria, Nsukka (UNN), gosipụtara ụgbọala latrik (electric car) izizi a rụpụtara n’obodo Nigeria. Ọ bụ ndị ngalaba Faculty of Engineering nke mahadum ahụ mepụtara ya. Ka a nọ na mmemme ahụ, onyeisi (Director General) nke National Automotive Design and Development Council (NADDC), Aliyu Jelani bụ onye nke onyeisi ngalaba na-ahụ maka mgbakọ na mwepụ (Finance and Account) n’ụlọọlụ ahụ David Oyetunji nọchitere anya ya toro UNN maka ibụ ndị mbụ rụpụtara ụgbọala latrik n’ala anyị. Ụgbọala ahụ nke a kpọrọ ‘Lion Ozumba 551’ bụ atụmatụ nke onye jibu ọkwa dịka onyeisi ụlọakwụkwọ UNN bụ Ọkammụta Benjamin Ozumba tụpụtara. Aliyu kpọkuru mahadum ndị ọzọ dị n’ala Nigeria ka ha soro nzọụkwụ UNN wee lebaa anya n’ihe gbasara imepụta ihe (innovations and technology) iji wee kwalite akụ na ụba ala anyị. Ọ kọwara sị na NADDC kpọrọ ụfọdụ mahadum oku n’ọnwa Febuari maka ịrụpụta ụgbọala latrik n’ala anyị. Na ha nwere aǹụrị na UNN abụrụla ndị mbụ rụpụtara ya bụ ụ

GỌỌMENTI steeti Anambra àmàlitela ikpochasị na ịkọchàsị ọwà mmiri dịgasị na mpaghara ebe dị iche iche na steeti ahụ, iji mee ka mmiri na-agara onwe ya sírírí-wèrèrè, ọ kachasị ugbua a banyègòrò n’ụmị udu mmiri kpọmkwèm. N’okwu ya oge ọ gara ileta ka ọrụ sì aga mgbe a na-akọchasị ma na-ekpochasị ọwa mmiri dị na mpaghara okporo ụzọ Nise -Amawbia – Nibo, kọmishọna na-ahụ maka ọrụ na steeti ahụ, bụ maazị Marcel Ifejiọfọr kwùrù na nke ahụ dabàrà adabà na ntuziaka nke aka na-achị steeti ahụ bụ gọvanọ Willie Obianọ nyèrè na ezi mbọ ya ịhụ na steeti ahụ bụ eji ama àtụ. O mere ka a mara na e wezùga na nke ahụ ga-enye aka n’ịsụghèsì ọwà mmiri sụchiri àsụchi iji mee ka mmiri na-agara onwe ya otu o kwesìrì; ọ ga-enyekwara ndị mmadụ aka ịma ókè ebe ụzọ jedobere, iji gbanahị ọdachi ma ọ bụ ụdị ihe mberede okporo ụzọ ahụ mere n’ahọ gara aga, ebe mgbe idè mmiri gbàgbùrù otu nwata nwaanyị. Ọ kpọkurù ndị bi na mpaghara ahụ ka ha gaa n’ihu ịkwadò ndị na-arụ ya bụ ọrụ ma nyekwa ha ndụmọdụ ka onye ọbụla n’

OTU abali, nnekwu na ezinaụlọ ya siri ụtara ji na ofe nsala. Mbe bịara n’ụlọ ya ịhụ ha, ha wee tinyere ya nri. Mbe riri nri ahụ wee chọpụta na ọ dị ụtọ nke ukwuu. Mbe wee rie nri ahụ nke ukwuu nke na ije ekweghịzị ya ọgịga n’ihi na afọ ya buru oke ibu. Mbe wee rahụ n’ụlọ ọkụkọ n’abalị ahụ. N’oge dị ugbu a, nnekwu eweela mbe ka enyi kwesịrị ntụkwasi obi. Mgbe ụfọdụ, e mechara nzukọ, a na-enye nnekwu nnukwu ego n’ihi na ọ bụ ya bụ ojide ego. Ọtụtụ oge, mbe na-eso ya ala n’ụlọ ya ma ha gbasaa nzukọ. Nnekwu na-eburu ego ahụ gaa n’olulu ahụ o gwuru n’ihu mbe tinye ego o ji bata na nzukọ. Mbe amarala ihe niile gbasara nnekwu na ezinaụlọ ya. Ọ marala mgbe nnekwu na ezinaụlọ ya nọ n’ụlọ na mgbe ha anọghị ya, mbe amarakwuola ebe nnekwu na-edebe ego nzukọ ahụ ụmụanụmanụ na-enye ya ka ọ na-edebere ha. Otu ụbọchị, mbe weere nzuzo gaa zuo ego ahụ niile n’ihi na nnekwu na ezinaụlọ ya anọghị n’ụlọ. Mgbe nnekwu na ezinaụlọ ya lọtara, ụlọ ha niile ghasara aghasa ma kpọkwa isi n’ala. Ha chọpụtara na ony

onye na-anọchite anya Idemmili ‘North’ na ‘South’ n’ụlọ nzukọ omebe iwu dị n’Abuja. Onye nọchitere anya Ọkammụta C.C Esimone bụ onyeisi ụlọakwụkwọ ‘Nnamdi Azikiwe University Awka’ bụ Maazị Ojukwu kwere nkwa na ha ga-ahụ na ngalaba dị iche iche n’ụlọakwụkwọ ahụ ga na-agụ ya. ‘Sir’ Chuka Nnabuife, onyeisi ụlọọlụ ANPC kwuru si, “Onye dere akwụkwọ a bụ onye nke anyị. Isiokwu akwụkwọ ya bụ ụkwa a chị n’aka ma n’ala Nigeria ma na mba ndị ọzọ dịka Spain, US, Sudan, South Africa wdg; mana na Nigeria, ọ na-ere ọkụ. O gosiri na ọ ma ihe iche aka mgba dịịrị ala Nigeria. O meela ihe onye nta akụkọ kwesịrị ime.” Ndị si Oraeri, obodo Onwubiko kelere Chineke maka Onwubiko bụ nwanna ha. Onyeisi ha kwuru si na akwụkwọ ahụ na-aga na mmepe obodo Nigeria. Ọ kpọkuru ndị mmadụ ka a kwado ya. Onye ọkaikpe bụ Peter-Maximus Onunkwo kwadokwara ihe a na-eme ma dụọ ndị mmadụ ọdụ ka ha na-agụ akwụkọ. Onunkwo kwuputakwara na ‘John Bosco Onunkwo Foundation’ kwụ chim chim maka ịkwado ya bụ akwụkwọ. Timonty Nwachukwu,

A KPỌKUOLA ma dụọ ndị ahụ ji ótù ahọ efe ala nna anyị ka ha gbaa mbọ mụta asụsụ ndị obodo dị iche iche ha nọ were ejere ala nna ha ozi. Ọ bụ onye enyemaka pụrụ iche nyéré nye onyeisi nlekọta ụlọ ọrụ ahụ na-ahụ maka ndị ahụ ji ótù ahọ efe ala nna anyị na steeti Delta, bụ maazị Chuks Odega kpọrọ oku a na nkuzi o nyèrè ndị ahụ n’ogige ụlọ ikwuu ha dị n’Issele-Uku, n’okpuru ọchịchị Anịọcha North nke steeti ahụ. O mere ka a mara na mmadụ  ịghọta, ịma asụ na ịma ede asụsụ ndị obodo e zigara ya dị óké mkpà, maka na NNE ahụ ga-enyere onye ahụ aka n’ụzọ pụrụ iche ịkwàlite ịdị n’otu na mmekọrịta ya na ndị obodo ahụ, ọ kachasị ndị e zigara n’ime-ime obodo. Ya bụ ezi nwaafọ Anịọma gara n’ihu kụziere  ndị ahụ ụfọdụ ihe dị oke mkpà na ha ga-ama n’asụsụ Igbo, nke gụnyere otuṅe si ekele ekele, ihe a na-akpọ okwu Igbo dị iche-iche, ọnụ ọgụgụ Igbo na ihe ndị ọzọ, ma kpọkuo ha ka ha wère òhèrè ahụ ha nwèrè ịbụ ndị e zitere na steeti ahụ ífè ala nna ha wee mụta asụsụ ha n’ihi úrù na ihuọma dị iche-iche, n

E KWURU na ihunanya bụ ihe mbụ a chọrọ n’alụm di na nwunye, ihe ndị ọzọ ewee na-eso. Ma ugbu a, oke ịchụ akụ na ụba bụ ihe mbụ, ndị ọzọ ewee na-eso, n’ihi na ọtụtụ ụmụnwoke na nwunye ha ebighị n’ihi ịchụ akụ na ụba. Ọtụtụ ụmụntakịrị amaghị onye bụ nna ha, ụfọdụ na-ahụ nna ha otu ugboro n’afọ. Amaghịzi ka mmadụ abụọ ndị a si enyere onwe ha aka na- akasirịta onwe ha obi n’ọnọdụ e jiri wube ezinaụlọ. Ọ na-emekwa ọtụtụ n’ime ha ịgba n’ezi. Ọtụtụ ụmụnwoke jizi obi ọjọọ eso nwunye ha n’ihi oke ịchụ akụ na ụba ọ kachasi mgbe ha achụtaghị ya, ọ dịzie ka ọ bụ nwaanyị mere ihe ji sie ike. Ụfọdụ ụmụnwaanyị na-emekwazi ihe ha ekwesighị ime ka ha wee hụ ego ha ji eleta ụmụ ha n’ihi na ihe jikọrọ nne na nwa dị egwu. Oke ịchụ akụ na ụba so n’otu nnukwu ihe mere alụm di na nwunye ma ọ bụ ezinaụlọ jiri gbarụọ ka mmiri, na-ada ka ụlọ ejighị okwute na igwe lụọ n’ihi na a hapụziri ụzọ, sizie ọhịa. Ọ bụrụ na i lee anya n’ihe a dị iche iche a kpọpụtara; kedụ ka i siri chee na alum di na nwunye ga-eguzo ebe

Iji gosipụta mbọ gọọmentị na-agba iji hụ na asụsụ na omenala Igbo alaghị azụ n’ebe ụmụ na-eto eto nọ, Ka Ọ Dị Taa gbara onyeisioche ụlọọlụ ‘Anambra State Universal Basic Education Board’ (ASUBEB) bụ Patrick Ugbaja ajụjụ ọnụ n’isi ụlọọlụ ya. Otu a ka o siri gaa:   OLEE ihe Ị ga-agwa anyị maka asụsụ na omenala Igbo? Asusụ na omenala Igbo bụ njirimara Igbo. Ọ bụ asụsụ  na omenala ka e ji ama ebe onye si na ihe ndị be ha na-eme. Ọ na-egosipụtakwa nkwenye na okpukperechi. Dịka Ị maara na asụsụ na omenala na-esi n’aka fere aka wee na-aga nke mere na o si n’aka ndị nna nna anyị wee ruo anyị aka; olee mbọ ụlọọlụ a na-agba iji hụ na a kụnyere ya bụ mkpụrụ n’ime ụmụaka na-eto eto n’ime ụlọakwụkwọ? Anyị nwere ndị nkuzi n’ụlọakwụkwọ anyị dị iche iche bụ ndị na-akụzi asụsụ na omenala Igbo. Anyị na-akpachapụ anya wee na-ewe ha n’ihi na anyị maara na ọ bụ ihe dị mkpa. N’ime ụlọọlụ a, anyị nwere ọnọdụ maka onye na-ahụ maka asụsụ na omenala Igbo, onye na-agarubekwa okirikiri niile iji hụ na ọ na-aga n’

NWUNYE onyeisiụka ‘Commonwealth of Zion Assembly’ (COZA) e kwuola na onweghi onye ga-anọchi anya di ya n’ụlọụka ahụ. O kwukwara na ya agaghị ahapụ di ya. O kwuru nke a mgbe di ya bụ Biodun Fatoyinbo mara ọkwa n’ụbọchi monde gara aga na ọ ga- akwụsịtu dika onyeisi ụlọụka ahụ maka ebubo e boro ya na ọ wakporo otu nwaanyi aha ya bụ Busola, nwunye Timi Dakolo nke e ji ịgu egwu wee mara. Busula boro onyeisi ụlọụka ahụ ebubo na ọ kwasoro ya iko n’ike ugboro abụọ n’izuụka abụọ n’oge tere aka ihe dịka afọ iri abụọ gara aga. Ya bụ onyeisi ụlọụka e boro ebubo kwuru na aka ya di ọcha n’ihe ọjoọ a siri na o mere, ma kwuo na ya ga-ewega okwu ahụ n’ụlọikpe. Okwu ahụ butere ngagharị iwe, ebe ọtụtụ ndi mmadu nukọọrọ gaa n’ụlọụka ahụ dị na Lagos na Abuja. Ya bụ ọkwu akpalitela ndị mmadụ ikwupụta ebumnuche ha gbasara ọnọdụ ahụ.

GỌỌMENTỊ etiti enyela ụmụnwaanyị dị narị asatọ na iri atọ na isii ọzụzụ maka ọlụaka iji nye ụmụnwaanyị nkwado. Ndị niile ritere elele ọzụzụ ahụ nwetachara asambodo na ngwa ọlụ ha ga-eji malite ka ọzụzụ ahụ bịara na njedebe na ngwụcha izuụka gara aga. Onyeisi, ‘Direcor General, National Centre for Women Development’ (NCWD) bụ Mary Ekpere-Eta ,onye kwuru okwu n’emume nturu ugo (graduatuion ceremony) nke afọ 2017 na 2018 a chịkọbara ọnụ na ngwụcha izuụka n’Abuja kwuru na ọzụzụ ahụ bụ maka ibelata ụbịam site n’inyere ndị ahụ ritere elele aka ka ha nwee ihe ha na-eme wee na-enweta ego. O kelere ha maka ọzụzụ ha nwetara ma gwakwa ha ka ha tinye mmụta ha nwetara n’ọlụ maka ọdị mma ha na nke Nigeria niile. Ọ gakwara n’ihu kọwaa na nhọpụta ndị mmadụ maka ọzụzụ ahụ bụ maka nwaanyị ọbụla na Nigeria ma kpokuo ndị niile chọrọ ịmụta akaọlụ ọhụrụ ma nwetakwa nkwado ka ha tinye aha ha maka ọzụzụ ahụ nke na-abịanụ.

Nye Akabuike nkwanye ùgwù .. DỊKA a sị na ezi ụgwọ na-esochi ezi ọrụ, aka na-achị steeti Anambra, bụ gọvanọ Willie Obianọ akpọlitela Oriakụ Amala Anazodo n’ọkwa ọhụụ dịka onye ndụmọdụ pụrụ ichè nye ya n’ihe gbasaara ụlọ omebe iwu. Gọvanọ Obianọ kwùwàrà ma mee ka ụwa mara nke a na nzùkọ isi ọchịchị steeti ahụ n’isi mbido izuụka a n’obi gọọment dị n’Awka, bụ isi obodo steeti ahụ. N’okwu ya oge ọ na-eguzobe  ya bụ nwa amadi n’ọkwa ọhụụ ahụ, gọvanọ Obianọ nyèrè ya ndụmọdụ ka o webàta ahụmihe na amàmihe ya dịka onye omebe iwu n’oge mbụ n’ọrụ ahụ, ma gwa ya n’ọrụ ya  metụtara ihe na-eme n’ụlọ ọgbakọ omebe iwu etiti na nke steeti. Ọ dụrụ ya ka o nye aka n’ịkwàlìtè ezi mmekọrịta n’etiti n’etiti isi ọchịchị gọọmenti na ndị omebe iwu, ma kpọkùkwazie ya ka ọ gbaa mbọ hụ na nke ahụ pụtara ihè. Gọvanọ Obianọ nọkwàrà na ya nzukọ wee nye kọmishọna na-ahụ maka ahụ ike n’oge gara aga na steeti ahụ, bụ Dọkịta Josephat Akabụike nkwanye ùgwù site n’inye ya àsàmbodo mkpọtụrụ pụrụ ichè, n’ihi ọrụ ọma dị ich

OTU nwata nwoke gbara afọ iri na isii amụnyela nne ya ochie ọkụ n’Amudo Awka, nke dị n’okpuru ọchịchị Awka ‘South’ na steeti  Anambra,  n’ụtụtụ  satọdee gara aga. Otu onye bi n’agbataobi ahụ ma bụrụ onye achọghị ka a kpọọ aha ya gwara ndị nta akụkọ na nwaanyị ahụ aha ya bụ Vero Okwuọgụ ka nwa nwa ya kere ụdọ, wụọ ya mmanụ ọkụ kerozin, wee mụnye ya ọkụ, ọ gbagbuo ya, ọ nwụọ. Mgbe nke ahụ na-eme ka e kwuru na nwata nwoke ahụ yiri ụmụnne ya nwoke abụọ nọ ebe ahụ egwu na ọ bụru na ha mee mkpọtụ, ya atụnyekwuo ha n’ọkụ. Dịka akụkọ siri kwu,nwata nwoke ahụ nọ na sinịọ sekọndịrị ebe nne ya ochie bụ onye ọkaikpe.Ka ọ dị ugbua,nna nwata ahụ ma bụrụ nwa nwaanyị ahụ lara mmụọ adọnyela nne ya n’ọba ozu. Onye uweojii na-ahụ maka ọdị mma ndị mmadụ na ndị uweojii na steeti Anambra bụ Harụna Mohammed kwuru na ya bụ ihe mere n’eziokwu ma kwukwaa na a na-emezi nnyocha banyere ya ugbu a.

Ọ BỤ nnọọ ụwa bịa kìrie n’ama egwuregwu Alex Ekwueme dị n’Awka, dịka gọọmenti steeti Anambra gbàpèrè amụmà ọrụ ugbo nke ahọ 2019 na steeti ahụ. Isiokwu oke mmemme ahụ bụ ya bụ “Nkwàlite Ụyọkọ Úgbò: Ụzọ Ime Ka Ọrụ Ugbo Guzosie Ike”ṅ nke pụtara ma a sụgharịa n’asụsụ bekéè “Farm Cluster Development: A Vehicle for Sustainable Agriculture”. N’okwu ya oge ọ na-agbape mmemme ahụ, aka na-achị steeti ahụ, bụ gọvanọ Willie Obianọ, onye buru ụzọ gagharịsịa n’ebe okpuru ọchịchị dị iche-iche na steeti ahụ nwègàsịrị ọnọdụ igosipụta ihe ha kọtarà n’ugbo, mèrè ka a mara na nke ahụ nyèrè ya ohèrè ilebà anya na mpụtàrà ọrụ ugbo nke ahọ 2018, iji mara ka e siri medobe nke ọma, ma chọpụtakwa ngalaba kwesiri ka e tinyekwuo ya anya. O kwukwara na nke ahụ ga-enyere ọchịchị ya aka, ịchọpụta ka o siri gbata kwụrụ, na mbọ ahụ ọ na-agba ịhụ na e nwèrè nri gbàànyụụ ma sikwa na ya bụ steeti na-ebupù nri na mba òfèsi; ma kwuo na na-agbànyèghị na e nwègàsịrị ụfọdụ ihe iche aka mgba dapụtààrà ndị ọrụ ugbo n’ime ahọ ọ

GỌỌMENTI steeti Anambra anarala ma kpọrọ nwa ọhụrụ nwa ọhụụ gbara naanị mkpụrụ ụbọchị atọ, bụ onye a gbahàpụrụ n’ọwà mmiri nso-nso na steeti ahụ. Nwata nwoke ahụ bụ onye e kwuru na a fọnyèrè ya n’ime àkpà ojii, wee dọnye ya n’ọwà mmiiri dị na mpaghara ụlọakwụkwọ “Girls Secondary School” dị n’Amaenyi, n’okpuru ọchịchị Awka South, wee ruo mgbe ụmụaka na-aga mkpa ejùla hụrụ ya n’ihe dịka elekere iri nke anyasị. Dịka akụkọ siri kọọ, mgbe ha hụrụ nke a, ha wee gbapụ ga kpọọ nwanne ha nwaanyị nke tọrọ, bụ onye bịara ozigbo, wee buru ya bụ nwatà gaba n’ụlọ ọgwụ ozigbo ka e wee leruo ya anya, tupuu e nyefèzie ya n’aka gọọmenti okpuru ọchịchị ahụ. Ka ọ dị taa, a hafèéla ya bụ nwata n’aka gọọmenti steeti Anambra n’okpuru isi ụlọ ọrụ steeti ahụ na-ahụ maka ọdịmma, ihe metụtara ụmụ ntàkịrị na ndị nne. N’okwu ya oge ọ na-ahafè nwata ahụ n’aka ụlọ ọrụ ahụ,  mmemme ahụ, onyeisi oche nchere oge n’okpuru ọchịchị Awka South, bụ maazị Leo Nwụba mere ka a mara na ha kpebìrì ime nke ahụ, iji wee hụ na e lè